بقای شرکت‌های فولادی در گرو اجرای طرح‌های توسعه‌ای
امین ابراهیمی عضو هیأت مدیره شرکت فولاد خوزستان: طرح‌های توسعه‌ای در صنعت فولاد بسیار مهم هستند؛ چرا که با بزرگ شدن روز افزون بازار فولاد در دنیا، شرکت‌های فولادی نیز نیاز دارند که برای باقی ماندن در رقابت‌های جهانی و منطقه‌ای فولاد، ظرفیت‌های تولید خود را افزایش دهند تا بتوانند سهم بازار را از آن خود کنند و در عین حال با افزایش ظرفیت تولید بتوانند هزینه‌های مازاد خود را کاهش دهند. البته در کنار افزایش تولید، موضوعاتی مانند ایجاد اشتغال و ارزش افزوده در زنجیره تولید نیز مطرح است که این مسائل نیز باعث ایجاد انگیزه مضاعف شرکت‌های فولادی برای افزایش ظرفیت تولید می‌شود. از آنجا که کشور ما قصد دارد بر اساس سند چشم‌انداز ۲۰ ساله در افق ۱۴۰۴، به تولید ۵۵ میلیون تن فولاد دست یابد، اهمیت اجرای طرح‌های توسعه‌ای در صنعت فولاد دو چندان می‌شود. یکی از استان‌های بسیار مهم و هدف در زمینه تولید فولاد خوزستان است که با توجه به نزدیکی این استان به آب‌های آزاد و منابع انرژی فراوان، به‌نظر می‌رسد که بتواند بخشی از صنعت فولاد را تامین کند.
بر اساس منویات مقام معظم رهبری و با توجه به طرح موضوع اقتصاد مقاومتی، قرار بر این است که کشور ما در سال ۱۴۰۴ در منطقه رتبه اول را در حوزه تولید فولاد به‌دست آورد. اجرای طرح‌های توسعه در شرکت‌های فولادی به‌ویژه در شرکت‌های بزرگ به این دلیل اهمیت دارد که برای رسیدن به چنین رتبه‌ای باید نزدیک به ۵۵ میلیون تن محصولات فولادی تولید شود. این زنجیره فولادی تقریباً دارای ۵ حلقه اصلی است که عبارتند از معدن و کنسانتره، گندله، آهن اسفنجی، ذوب و ریختگی و نورد و فرایندهای تکمیلی. این یعنی اگر از معدن تا نورد ۵ حلقه اصلی باشد، برای رسیدن به این افق، باید این ۵ حلقه در کنار یکدیگر قرار گیرند تا بتوانند همدیگر را حمایت کنند. در واقع اگر قرار است ۵۵ میلیون تن محصول نوردی در کشور تولید شود، باید ۵۵ میلیون تن هم محصول ذوبی یعنی فولاد خام به تولید برسد. به همین ترتیب باید تا بالادست زنجیره یعنی آهن اسفنجی، و گندله، کنسانتره و معدن به‌صورت یکپارچه طراحی شوند. بنابراین به‌منظور اجرای طرح‌های توسعه‌ای و همچنین برای آن‌که بتوان به موضوع اقتصاد مقاومتی جامه عمل پوشاند و آن را به‌طور کامل عملیاتی کرد، قطعا به چنین مقدماتی نیاز است.
باید توجه داشت که اجرای اقتصاد مقاومتی یک تکلیف است. اگر از نظر اقتصادی نیز موضوع مورد بررسی قرار گیرد، در وهله اول حیات و دوام شرکت های فولادی در گرو تکمیل زنجیره ارزش بوده از سوی دیگر هر یک از حلقه‌های موجود در زنجیره صنعت فولاد نیز دارای سود و ارزش افزوده متفاوتی هستند و به‌نوبه خود می‌توانند سودآوری لازم را برای صنعت فولاد داشته باشند. این مساله هم می‌تواند به عنوان یک مشوق برای شرکت‌های فولادی باشدکه به این سمت حرکت کنند و در راستای سرمایه‌گذاری در زمینه توسعه و طرح‌های توسعه‌ای جدید گام بردارند.
لزوم اجرای طرح‌های توسعه در استان خوزستان
خوزستان از قدیمی‌ترین استان‌ها در زمینه صنعت فولاد است. طرح جامع فولاد به سرمایه‌گذاری درباره صنایع فولاد در کشور پرداخت که متولی این طرح شرکت ملی فولاد ایران بود. این طرح جامع با بررسی مکان‌یابی در صنعت فولاد، موضوعات فولادی را بهینه‌سازی کرد. بدین معنی که در صنایع فولادی، مثلثی وجود دارد که در این مثلث انرژی، مواد اولیه و نیروی انسانی و هزینه‌های مربوط به آن‌ها قرار دارند و شرکت‌های فولادی می‌توانند در مورد این موضوعات و اینکه این طرح‌ها در چه موقعیت‌هایی قرار گیرند، برنامه‌ریزی کنند.
استان خوزستان نیز زیرساخت‌های بسیار مناسبی در حوزه انرژی دارد. همچنین این استان از نیروی انسانی متبحر و متخصصی که در آن حضور دارند، بهره‌مند است. ضمن اینکه خوزستان یکی از استان‌های بسیار پرآب کشور است و به‌طور حتم دسترسی ساده‌تری به آب در مقایسه با دیگر استان‌ها دارد. در زمینه زیرساخت‌ها باید کل صنعت فولاد در نظر گرفته شوند، در این زمینه اکثر صنایع فولادی کشور با بحران آب درگیر هستند و به‌نوعی دچار ابربحران‌ها شده‌اند. با این اوصاف استان خوزستان با توجه به منابع آبی که در اختیار دارد، می‌تواند یکی از پتانسیل‌های بسیار خوب در حوزه صنایع فولاد باشد چرا که دسترسی بسیار مناسبی هم به بازارهای منطقه دارد.
طرح‌های توسعه‌ای شرکت فولاد خوزستان
در خصوص طرح‌های توسعه‌ای صنعت فولاد در استان خوزستان باید گفت که بر اساس افق ۱۴۰۴ برنامه‌ریزی اصلی برای فولاد خوزستان این است که ۲۵ درصد سهم بازار را در دست داشته باشد. این شرکت در حال حاضر حدود ۸/۳ میلیون تن فولاد تولید می‌کند. در نتیجه برای ایفای نقش ۲۵ درصدی بر اساس سند ۱۴۰۴ باید چیزی بالغ بر ۶/۱۳ میلیون تن تولید داشته باشد. بنابراین طرح‌های توسعه‌ای در شرکت فولاد خوزستان به‌صورت کامل مطرح شد و بر اساس آن، طرح‌ها به‌صورت مرحله‌ای درآمدند. از آنجا که این شرکت از ۵ حلقه صنعت فولاد تنها در زمینه گندله و آهن اسفنجی و فولادسازی فعال است و هنوز به صنایع بالادست و پایین‌دست به‌صورت جدی و قدرتمند وارد نشده، فاز اول طرح‌های توسعه‌ای در این شرکت بدین صورت است که بتواند زنجیره تولید خود را به‌صورت فعال از معدن تا محصول نهایی تکمیل کند. همچنین بر اساس برنامه این فاز، حلقه‌های بالادست و پایین‌دست تکمیل می‌شوند که یک بخش از آن در حوزه معدن و کنسانتره است که صنایع بالادست را دربر می‌گیرد و حوزه پایین‌دست نیز نورد و شرکت‌های نوردی است که همه این موارد در برنامه‌ریزی مورد نظر درج شده است. در فاز دوم شرکت فولاد خوزستان نیز تلاش می‌شود که به‌سمت افق ۱۴۰۴ حرکت کند و آن زنجیره‌ای را که بر مبنای تولید ۶/۱۳ میلیون تنی مد نظر داشت در یک برنامه مشخص بر اساس توسعه‌های زیر سقفی و جدید تکمیل شود.
حرکت شرکت‌های معدنی به‌سمت تکمیل زنجیره‌های تولید
اتفاقی که در بحث صنعت فولاد افتاده این است که شرکت‌های معدنی متأسفانه در حال حرکت به‌سمت تکمیل زنجیره‌های خود هستند و در این زمینه کارخانه گندله و آهن اسفنجی و همچنین کارخانه‌های ذوب فراوانی را احداث یا در حال احداث هستند ازطرفی باید گفت شرکت فولاد خوزستان با وجود اینکه یک برند چندین و چندساله است و یکی از مراکز تربیت نیروی انسانی در زمینه تولید فولاد در کشور محسوب می‌شود، اما متأسفانه در حوزه معدن و تکمیل زنجیره تولید به‌صورت جدی وارد نشده است. البته دلایل این عدم ورود چندان مشخص نیست، با این وجود باید گفت مطابق استراتژی‌هایی که هیأت مدیره مشخص کرده است، شرکت فولاد خوزستان باید به موضوع در اختیار گرفتن معدن وارد شود؛ سپس از مرحله معدن به‌سمت تولید کنسانتره برود. چرا که یکی از مهم‌ترین چالش‌های این شرکت و احتمالا صنعت فولاد کشور در تولید کنسانتره است. بنابراین با توجه به ظرفیت‌های موجود در کشور ما و با توجه به کنسانتره تولیدی که اکثراً شرکت‌های سنگ آهنی به‌سمت احداث کارخانه گندله‌سازی و آهن اسفنجی حرکت کرده‌اند، در اختیار گرفتن معدن و تولید کنسانتره جزو برنامه‌های بنیادین شرکت فولاد خوزستان قرار دارد. در این رابطه طرح جامع و کاملی ارائه شده است که در سه بخش قرار می‌گیرد. یک بخش از آن در زمینه اکتشاف معادن جدید است و در حوزه طرح‌های محدود قرار دارد که بیشتر به زیرمجموعه طرح‌های سازمان توسعه و نوسازی معدن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) مربوط می‌شود. بخش دوم معادنی وجود دارند که به بهره‌برداری رسیده است و در حال حاضر بر روی آن‌ها مطالعه صورت می‌گیرد. این طرح‌ها بیشتر در مناطق سیستان و بلوچستان و ایران مرکزی و برخی حوزه‌های دیگر اجرا می‌شود. بخش سوم اقدامات مشترکی است که از سوی شرکت فولاد خوزستان با شرکت‌های صاحب‌نام در دستور کار قرار دارد که در حال حاضر نیز این طرح‌ها در هیات مدیره در حال بررسی هستند و هر زمانی هیأت مدیره به جواب برسند، نسبت به انعکاس آن‌ها نیز اقدام خواهد شد.
تاثیرات اقتصادی طرح‌های توسعه‌ای صنعت فولاد در منطقه و کشور
در خصوص تاثیرات صنعت فولاد بر اقتصاد و اشتغال مناطق فولاد، از چند منظر می‌توان به این موضوع نگاه کرد. از یک لحاظ می‌توان به بحث بقا و دوام یک برند چندین ساله کشور اشاره کرد که اگر این اتفاق یعنی اجرای طرح‌های توسعه‌ای صنعت فولاد شکل نگیرد، بقا و دوام این شرکت‌ها با مشکل مواجه خواهد شد که این مسئله بخش اصلی و اولیه است. چرا که در حال حاضر به‌صورت مستقیم و غیر مستقیم بالغ بر ۱۲۰ تا ۱۳۰ هزار نفر از شرکت فولاد خوزستان در حال ارتزاق و گذران زندگی هستند. در نتیجه موضوع ایجاد اشتغال در استان خوزستان استراتژی اصلی مجموعه را تشکیل می‌دهد. به‌طوری که باید همواره طرح‌های توسعه‌ای را مد نظر قرار داد و این رقم ۱۲۰ هزار نفر را به ۲۵۰ هزار نفر یا یک میلیون نفر رساند. این استراتژی اصلی و اولیه شرکت است.
از منظر اقتصادی نیز اجرای این طرح‌های توسعه‌ای می‌تواند در بحث ارزش افزوده و سودآوری تأثیرات بسیار زیادی داشته باشد؛ چرا که از سویی در حوزه‌های نورد و همچنین حوزه محصولات نهایی سودهای نهفته در صنایع تولیدی وجود دارد که قاعدتاً با ورود این سودآوری‌ها به شرکت‌های فولادی، انگیزه‌هایی برای کارکنان ایجاد خواهد شد. این موضوع از منظر سودآوری قابل اهمیت است. نیز اگر این اتفاق صورت نگیرد، یعنی طرح‌های توسعه‌ای در صنایع فولاد کشور اجرایی و عملیاتی نشود، دوام کارخانه‌های فولادی به خطر می‌افتد. با توجه به استراتژی‌هایی که در کشور ما طی سال‌های اخیر مشخص شده و طبق این استراتژی، شرکت‌های معدنی به‌سمت احداث کارخانه‌های فولادی سوق داده شده‌اند، این موضوع سبب شده است که مجموعه فولاد خوزستان نیز به‌دنبال تکمیل زنجیره و اجرای طرح‌های توسعه‌ای باشد. کارخانه همانند یک موجود زنده است و یک موجود زنده برای دوام و حیات خود به مواد اولیه نیاز دارد؛ پس ورود مواد اولیه برای کارخانه جزو شرایط اصلی دوام و بقای آن کارخانه است. بنابراین حرکت به این سمت و سو می‌تواند به اصل دوام و بقای شرکت کمک کند.