مهدی کرباسیان، رئیس هیات عامل ایمیدرو
ترس شرکت‌های بزرگ از آمریکا، مانع جذب سرمایه‌گذاری می‌شود
آمریکا پس از کش و قوس‌های فراوان از پیمان برجام خارج شد و به کشورهای اروپایی مهلت داد تا خود را از بازار ایران کنار بکشند. در مقابل اروپایی‌ها اعلام کردند در این توافق باقی می‌مانند، اما برخی از شرکت‌های بزرگ اروپایی پس از خروج آمریکا از برجام اعلام کردند که در آمریکا منافع دارند و به همین دلیل ایران را ترک می‌کنند. درواقع، فرصت برجام تنها به دو سال گذشته محدود شد و این‌گونه به‌نظر می‌آید بخشی از منافع آن برای کشور ما خدشه‌دار شده است. مهدی کرباسیان اعتقاد دارد در دوران پسابرجام فرصت‌های بسیار خوبی نصیب بخش معدن و صنایع معدنی کشور شد که ایران توانست از بخشی از این فرصت‌ها به‌ویژه در حوزه مشاوره و تامین تکنولوژی استفاده کند. اما در حوزه تامین مالی به‌دلیل ترس شرکت‌های بزرگ از جریمه‌های آمریکا سرمایه چندانی به بخش معدن و صنایع معدنی وارد نشد. کرباسیان در علت این موضوع می‌گوید در گذشته برخی از بانک‌ها و شرکت‌های اروپایی که با ایران مراوده مالی داشتند، به‌سختی از سوی آمریکا تنبیه شدند و همین موضوع روند جذب آن‌ها را به بازار مالی کشور ما دشوار کرده است. متن کامل این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
پس از امضای برجام چه اقداماتی در حوزه معدن و صنایع معدنی انجام شده است و این صنایع از برجام چه استفاده‌هایی کرده‌اند؟
بخش معدن و صنایع معدنی یکی از حوزه‌هایی است که شاید در مقایسه با حوزه‌های دیگر اقتصادی، می‌تواند با برنامه‌ریزی مناسب، کمترین آسیب را از تحریم‌ها ببیند. خوشبختانه پس از برجام شرکت‌های معتبر معدنی اروپایی، استرالیایی، کانادایی و… در ایران حضور یافتند و در این رابطه سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) موفق عمل کرد و توانست مشاوره هایی دریافت و از این ظرفیت در پروژه ها و همچنین در حوزه پژوهش و حتی آموزش استفاده کند. این در حالی است که متاسفانه در حوزه تامین مالی، با توجه به اینکه از روز نخست اجرای برجام، اروپایی‌ها نیز به‌طور جدی به کشور ما وارد نشدند و در کنار آن توطئه‌های آمریکا نیز وجود داشت، ارقام قابل توجه منابع مالی و بانکی به کشور ما تزریق نشد، اما می‌توان گفت تا حدودی حوزه معدن و صنایع معدنی از فرصت برجام استفاده کرده است.
خوشبختانه بیشتر پروژه‌هایی که در سال‌های گذشته به هر دلیلی متوقف شده بودند، با تلاش‌های انجام شده راه‌اندازی شدند. به‌عنوان نمونه، در حوزه پتاس خور و بیابانک، پیمانکار ایرانی ـ آلمانی به طور مشترک حضور داشتند ولی طرف آلمانی ایران را ترک کرد. پروژه در آستانه اتمام قرار داشت و خوشبختانه این پروژه باردیگر راه‌اندازی شد و تنها در سال ۱۳۹۶ حدود ۱۵ هزار تن پتاس از دریاچه نمک واقع در این مجتمع تولید شد. پروژه دیگری که پس از ۳۰ سال بار دیگرغاز شد، کنسانتره تیتانیم کهنوج بود که در آن یک شرکت مشاوره معتبر بین‌المللی حضور یافت و ایمیدرو توانست یک پیمانکار ایرانی ـ خارجی در این پروژه به‌کار گیرد. خوشبختانه این طرح نیز اکنون پیشرفت قابل ملاحظه‌ای دارد. بنابراین کشور ما باید در زمینه فعال‌سازی پروژه‌های نیمه‌تمام اهتمام بیشتری به‌خرج دهد.
یکی از انتقادات مطرح شده در صنایع معدنی و فلزی، پایین بودن میزان سرمایه‌گذاری خارجی در دوران پسابرجام بود. دلیل این موضوع را چه می‌دانید؟
دلیل کم بودن میزان تزریق منابع مالی و بانکی بین‌المللی جذب سرمایه‌گذاری خارجی تنها به سه سال گذشته و پس از توافق هسته‌ای ایران برنمی‌گردد. مشکل اساسی که حتی پس از توفق برجام بسیاری از شرکت‌ها و بانک‌های اروپایی با آن دست به گریبان بوده‌اند و برخی از آن‌ها اعلام کردند با ایران کار نمی‌کنند، به این دلیل نبود که اروپا از برجام خارج شد، ممکن است این پرسش مطرح شود که اگر اروپا از برجام خارج نشده است، پس چرا شرکت‌ها و بانک‌های بزرگ اروپایی اعلام کردند که دیگر در ایران سرمایه‌گذاری نمی‌کنند؟ دلیل اصلی این است که بیشتر شرکت‌های مزبور یا سرمایه‌گذاری خود را به آمریکا منتقل کرده‌اند یا اینکه سهامدار آمریکایی دارند. با توجه به اینکه وزارت خزانه‌داری آمریکا به صراحت اعلام کرده است ایران را تحریم می کند، این موصوع باعث می‌شود منافع شرکت‌های اروپایی حاضر در آمریکا به خطر بیفتد، به این معنی که ممکن است اموال شرکت‌ها در آمریکا مصادره شود یا باید جریمه‌های سنگین بپردازند.
فراموش نشود که حتی بانک‌های بسیار معتبر اروپایی حتی پس از برجام، تنها به بهانه همکاری با ایران ارقامی در حد چندین میلیارد دلار از سوی آمریکا جریمه شدند، به همین دلیل شرکت‌ها و بانک‌های اروپایی به راحتی در ایران سرمایه‌گذاری نمی‌کنند. البته بانک‌های اروپایی هیچ گاه اعلام نکرده‌اند که در ایران سرمایه‌گذاری نمی‌کنند، بلکه بروکراسی سنگین اداری از سوی وزارت خزانه‌داری آمریکا برای چک کردن نقض شدن یا نشدن تحریم‌ها نیاز بود تا این شرکت‌ها به ایران بیایند و به سرمایه‌گذاری بپردازند.
با وجود همه این مشکلات، خوشبختانه قراردادهایی میان ایران و برخی از شرکت‌های اروپایی منعقد شده است، البته امیدواریم با توجه به حضور کشورهای اروپایی در برجام، این کشورها همچنان بتوانند از بانک‌ها و شرکت‌های تحت مالکیت خود حمایت کنند. چرا که در این رابطه، منافع دو طرف قرار دارد و کشورهای اروپایی در این قراردادها منافع خوبی دارند.
به عقیده شما با خروج آمریکا از برجام، چه اتفاقاتی در بخش معدن و صنایع معدنی کشور رخ می‌دهد؟
خروج آمریکا از برجام یک واقعیت است که باید پذیرفته شود. درصورتی که یک مدیر واقعیات را طبق اطلاعات صحیح نپذیرد، قادر نخواهد بود برنامه‌ریزی درستی برای اصلاح امور و مقابله با چنین مشکلاتی انجام دهد. باید پذیرفت تحریم و توطئه‌هایی که علیه ملت ایران انجام می‌شود، بر فرآیندهای کشور اثر می‌گذارد و باید این اثر را کم کرد. باید واقعیت را پذیرفت که اگر اروپا نبز از برجام خارج شود، به آمریکا بپیوندد و سخت‌گیری را آغاز کند، به‌طور حتم به صادرات بخش معدن و صنایع معدنی کشور ما لطمه وارد می‌شود. به‌عنوان نمونه، پیش از برجام و در سال‌های ۹۱ و ۹۲ صادرات فولاد ایران بسیار محدود بود. این در حالی است که در سال ۹۶ این میزان به ۹ میلیون تن افزایش یافت. افزایش میزان صادرات فولاد ایران به دو دلیل اتفاق افتاد؛ نخست، آنکه بازارهای جدیدی در کشورهای اروپایی و حتی در کانادا برای صنعت فولاد کشور پیدا شد و دوم اینکه، صادرات محصولات این صنعت به کشورهای مزبوربیشتر شد.
درباره سایر صنایع صادرکننده مانند صنعت مس نیز نیز روند به همین شکل بوده است. البته تا کنون در روند صادرات محصولات معدنی و فلزی کشور مشکلی پیش نیامده است و پیش‌بینی می‌شود که اگر اروپا در برجام بماند، مشکل چندانی در روند صادرات محصولات معدنی ایران به‌وجود نیاید. البته در کنار امیدواری باید راهکارهای لازم برای مواجه با هر نوع وضعیتی پیش‌بینی شود.
دولت چه راهکارهایی را برای مقابله با تحریم‌های احتمالی اتخاذ کرده و ایمیدرو چه اقداماتی را در این زمینه اتخاذ خواهد کرد؟
کشور ما نزدیک به ۴۰ سال به شدت تحریم شده است. از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی، آمریکایی‌ها از ایران رفتند و کشورهای اروپایی رابطه خود را با ایران کم کردند. این وضعیت در دوران جنگ بدتر شد و آن‌ها از دشمن ما حمایت کردند. بعد از جنگ نیز راهبرد طرف‌های مقابل تحریم و قطع ارتباط بود، با این تفاوت که در برخی از مقاطع زمانی نوسان آن کم یا زیاد می‌شد.اما باید توجه داشت که تحریم‌ها و ارتباط نصفه و نیمه میان ایران و کشورهای اروپایی همواره وجود داشته است. اعمال تحریم‌ها علیه کشور ما اتفاق تازه‌ای نیست، بنابراین دولت و به‌ویژه مسئولان سیاسی و اقتصادی کشور راهکارهایی را پیش‌بینی کرده‌اند و وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز نسبت به این موضوع حساس است وآن را پیگیری می‌کند. ایمیدرو نیز سناریوهایی را معین کرده است و به‌طور مداوم خروج شرکت‌ها از ایران را پیگیری می‌کند و ارائه راهکارهایی را برای جلوگیری از ایجاد مشکل در دستور کار خود قرار داده است. طبعا در مواجه با خروج آمریکا از برجام نمی‌توان یک فرمول کلی مشخص کرد، بلکه به‌صورت موردی باید طراحی‌های خاصی انجام شود.