محمد ابکاء مدیر عامل شرکت فولاد تکنیک جز آن دسته از مدیران فولادی است که از زیر و بم صنعت فولاد مطلع است. وی معتقد است این صنعت در چهل سال گذشته تولید و ساخت تجهیزات به موازات پیشرفت های قابل توجهی داشته و هر دو بخش تلاش مطلوبی در جهت رفع وابستگی به عمل آمده است. بجز موارد خاص محدود که دارای فن آوری ویژه بوده است.
مشروح گفت و گوی معدن ۲۴ که به مناسبت نخستین جشنواره ملی فولاد صورت گرفته است را در پی می خوانید:
- صنعت فولاد ایران تا چه اندازه به خودکفائی رسیده است.
خودکفائی این صنعت را از دو منظر باید دید. تولید و احداث.
صنعت فولاد در تولید بدلیل در دسترس بودن منابع اصلی شامل مواد اولیه، انرژی و نیروی انسانی ماهر وابستگی کلی نداشته و خودکفا می باشد.
در بحث ساخت قطعات و احداث، پتانسیل ساخت بخش عمده ای از تجهیزات و کالا در کشور موجود و به جز موارد خاص که از تکنولوژی های ویژه برخوردار است و تلاشی برای ساخت داخل آن صورت نگرفته، وابستگی ها به تعداد محدودی تجهیزات و کالا محدود است.
- کدام بخش از صنعت ایران در خودکفائی پیشران است.
در بخش ساخت تجهیزات چه در احداث و چه در تأمین قطعات و تجهیزات برای خطوط در حال تولید پتانسیل های قابل توجهی با توانمندی بالا ایجاد شده است. در تولید نیز پس از مطالعات جامع فولاد در زنجیره فولاد از معدن تا محصول که قبلاَ در برخی از حلقه های آن وابستگی وجود داشت در سالهای اخیر به نحو مطلوبی پیشرفت نموده است.
- توسعه صنعت فولاد در ایران در ۴۰ سال گذشته بیشتر در بحث تولید خودکفا بوده یا تجهیزات.
در چهل سال گذشته تولید و ساخت تجهیزات به موازات پیشرفتهای قابل توجهی داشته و در هر دو بخش تلاش مطلوبی در جهت رفع وابستگی بعمل آمده است. بجز موارد خاص محدود که دارای فن آوری ویژه بوده است.
- صنعت فولاد ایران در کدام بخش دچار عقب ماندگی است.
در زنجیره فولاد از معدن تا محصول در بخش تولید در سالهای گذشته عدم توازن وجود داشت. دلیل این عدم توازن عدم برنامه ریزی صحیح در کل زنجیره بود.
در سالهای اخیر با مطالعه طرح جامع فولاد و با مشخص شدن عارضه های حلقه های مختلف، خوشبختانه سرمایه گذاری ها بسمت توازن در زنجیره فولاد هدایت شد و در حال حاضر
حلقه های میانی و نهائی شرایط مطلوبی دارد. لکن بدلیل عدم توجه به اکتشاف در سالهای قبل پیش بینی می شود در آینده وابستگی به مواد اولیه ایجاد شود. با برنامه ریزی سازمان ایمیدرو اکتشافات در کل کشور در دستور کار قرار گرفت ولی اکتشاف و استخراج به دلیل نیاز به تکنولوژی و سرمایه سنگین به موازات سایر بخش های زنجیره فولاد پیشرفت نکرده و احتمالاَ در آینده کمبود مواد اولیه مشکل ساز خواهد بود. در مواردی از نیازهای تولید نیز نظیر الکترود در روش کوره قوس الکتریکی و ذغال مرغوب و کک در روش کوره بلند و برخی فرو آلیاژها نیز عقب ماندگی وجود دارد.
در بخش احداث برخی نسوزها و تجهیزات با تکنولوژی های روز نیز عقب ماندگی وجود دارد که نیاز به برنامه ریزی و سرمایه گذاری برای رفع آنها می باشد.
- صنعت فولاد در کدام بخش دچار وابستگی است.
عدم وجود منابع مالی در گذشته باعث شد که از منابع مالی خارجی با روش فاینانس، نه
سرمایه گذاری که مطلوب تر بود، استفاده شود.
در استفاده از فاینانس چون شرکتهای تأمین کننده آن، عمده تجهیزات و حتی کالا را الزاماَ از کشور فاینانس کننده تأمین می کنند، ضربه قابل توجهی به سازندگان داخلی وارد نمود. زیرا از یک سو فرصت اشتغال و کار از آنها گرفته شد و از سوی دیگر فرصت تلاش در دنبال کردن
تکنولوژی های جدید و دست یابی به ساخت تجهیزات به روز نیز از دست رفت. این وابستگی به منابع مالی خارجی که در واقع سرمایه گذاری محسوب نمی شود و بعضاَ منابع مالی متعلق به خود ما است که در قالب فاینانس تأمین می شود، شرکتهای سازنده را به روز نگه نداشته است. این وابستگی مالی، وابستگی های دیگری را به دنبال داشته است.
- آیا خارجی ها توانسته اند در انتقال تکنولوژی و خودکفائی کشور کمک کنند.
برای شرکتهای خارجی، این تفکر که انتقال تکنولوژی به مفهوم از دست دادن بازار است، باعث شده انتقال تکنولوژی از سمت کشورهای خارجی انجام نشود. انتقال تکنولوژی را باید کسب کرد. بهترین نمونه کشورهای چین، هند و ترکیه است که ابتدا شرکتهای آنها تکنولوژی را به طرق مختلف کسب نموده اند و امروز خود صاحب تکنولوژی هستند. تکنولوژی را باید بدست آورد و بعبارتی باید ربود و شروع آن با مهندسی معکوس است و در حین کار نیز می توان تکنولوژی را جذب و با نوآوری و فن آوری توسعه داد.
- تجربه ها تا چه اندازه به خودکفائی صنعت فولاد کمک کرده است.
خودکفایی در تولید، در احداث و در ساخت تجهیزات، حاصل تجربه و دانش فنی بدست آمده در مسیر ساخت و تولید بوده و چنین نیز خواهد بود. در حال حاضر تجربه در صنعت فولاد چه در تولید و چه در ساخت تجهیزات در سطح بسیار بالائی است. اگر فرصت داده شود و تولید کنندگان به بهانه عدم مرغوبیت کالاها و تجهیزات ساخت داخل نسبت به خارجی از خرید تجهیزات ساخته شده امتناع ورزند و سازندگان در بهبود کیفیت تلاش نمایند و تعامل دو طرفه ایجاد شود مطمئناَ نتایج بسیار مطلوبی بدست خواهد آمد. در احداث نیز در صورتی که تأمین منابع مالی به تأمین تجهیزات خارجی وابسته نگردد نه تنها فرصت پیشرفت در فن آوری بدست خواهد آمد بلکه در اشتغال بسیار اثر بخش خواهد بود.