استان اصفهان و چالش های آن در استخراج سنگ های تزیینی

 

معدن ۲۴ ـ استان اصفهان با ۱۰۷ هزار کیلومتر مربع و ۵ میلیون نفر جمعیت، در حد ۶ دهم درصد از کُل مساحت کشورمان را به خود اختصاص داده است. با این که معادن سنگ تزیینی کشور، فقط ۲۵ درصد از کل معادن را در بر می گیرند اما در مورد استان اصفهان باید گفت که نیمی از معدن این استان در حوزه سنگ های تزیینی و ساختمانی است.

بر اساس اطلاعات و آمار پراکنده ای که وجود دارد حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد از معادن سنگ تزیینی ایران، در استان اصفهان، فعال و در حال بهره برداری هستند و واقع شدن این استان در میانه فلات ایران، زمینه خوبی را برای سرمایه گذاری در بخش های مختلف صنعتی از جمله معدن فراهم آورده است.

در گفت و گوی «معدن ۲۴» با عبدالوهاب سهل آبادی، قابلیت ها و چالش های معدن سنگ استان اصفهان بررسی شده است. سهل آبادی که فعالیت معدنی در اصفهان نیز در کارنامه حرفه ای و کاری خود دارد رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت ایران است.

 

استان اصفهان ۱۰ درصد از کل سنگ تزئینی کشور را تولید می کند و بیش ترین معادن فعال کشور در حوزه سنگ های تزیینی را دارد. ما می دانیم که جنابعالی در حوزه معدن این استان سال ها فعالیت فعالیت کرده و پیش از این در اتاق بازرگانی و صنایع و معادن اصفهان و خانه صنعت و معدن اصفهان مسئولیت داشته اید.

می خواهیم نظر شما را بدانیم  که به چه علت استان اصفهان، چنین قابلیتی پیدا کرده که جزو استان هایی است که بیش ترین معادن فعال سنگ ساختمانی و تزیینی کشور را دارد؟

 

-سنگ های تزیینی در همه جای ایران وجود دارد و در استان اصفهان هم وجود دارد. در عین حال، معادن زیادی در این استان فعالیت دارند و موقعیت جغرافیایی ویژه ای دارد. از قدیم الایام سنگ تراشی ها و فعالان کار سنگ و تبدیل سنگ های معدنی به نما و مصرف ساختمانی، در اصفهان فعالیت داشته اند.

سنگ هایی که در مسجد جامع اصفهان به کاررفته، از کوه صفه اصفهان استخراج و تراشیده شده. حجارها و سنگ تراش های زیادی در اصفهان حضور داشته اند و کارخانجات سنگبُری این سابقه و پیشینه را دارند.

با توجه به این پیشینه و این موقعیت، کارخانه های سنگبُری زیادی در اصفهان تاسیس شده و تعدادی از این واحدها توانسته اند از ماشین آلات جدید و به روز استفاده کنند.

 

تعداد ۴۰۰ معدن سنگ های تزیینی در استان اصفهان فعال هستند ولی به گفته رئیس سازمان صنعت و معدن استان اصفهان، در حد ۳۰ درصد از سنگ های استخراج شده در معادن، به طور «خام» صادر می شود.

چرا در مرحله بعد از استخراج و تولید سنگ، در زمینه فرآوری اقدامات قابل توجهی انجام نشده ؟

 

-فرمایش رئیس سازمان صنعت و معدن اصفهان، درست است ولی ما بیش از این تعداد، معادن سنگ ساختمانی داریم و تعداد زیادی از آنها به دلیل عدم امکانات ماشین آلاتی فعال نیستند.

بارها و بارها گفته شده که صادرات سنگ می تواند جایگزین نفت شود ولی ما از پتانسیلی که در معدن سنگ وجود دارد استفاده نمی کنیم. همچنین به دلیل این که ماشین آلات مورد نیاز معدنی اعم از بولدوزر و ژانرتور برق (موتور برق) به روز نداریم، مشکلات زیادی وجود دارد.

اکثر معادن ما با قدیمی ترین ماشین آلات معدنی کار می کنند و این وضع، باعث می شود که معادن ما، سوددهی نداشته باشند.

معادن اصفهان ، کوچک یا میان سایز هستند و یکی از مهمترین مباحث ما این است این تجهیزات این معادن را باید تکمیل کرده و ماشین آلات آنها را تامین کنیم تا استخراج مواد معدنی را انجام بدهند.

در حوزه تولید هم مشکلاتی وجود دارد و بسیاری از مواد معدنی ما در محل معدن، به دلیل عدم امکانات کافی  از بین می رود. تعداد اندکی از معادن ما به سیستم ها و ماشین آلات به روز، خودشان را تجهیز کرده اند و اکثراً با ماشین آلات فرسوده کار می کنند و بر همین اساس، معادن ما نیاز به کمک دارند.

اکثر کارخانجات سنگبُری ما، دچار مشکل هستند و بر این اساس، تولیدات ما کیفیت بالایی ندارند.

در عین حال، قوانین و آئین نامه ها به طور مرتب تغییر می کنند و این وضع، به صنعت سنگ و معادن تحمیل شده. وقتی که معدن دار یا تولید کننده سنگ نمی داند امروز چقدر می تواند با قاطعیت به خریدارش قول بدهد، با چه ارزی می تواند سنگ تولیدی را صادر کند و در چه زمانی سنگ تولیدی را به دست مشتری می رساند، نمی تواند برای صادرات سنگ برنامه ریزی کند.

ما مشکلات زیادی در این حوزه داریم که البته مشکل کُلی مملکت هستند. در حوزه صادرات، یک مشکل ما متغیر بودن چشمگیر نرخ ارز است و گاهی اوقات، معدن دار ما می خواهد سنگ صادر کند ولی یک دفعه معاونت امور معادن وزارتخانه، اعلام می کند که سنگ کوپ را نباید صادر کنیم.

در سال های گذشته، ما دچار مشکلاتی شدیم و جای ما را ترکیه و صادر کنندگان آن گرفتند.

 

کشورهایی مثل ایتالیا و ترکیه، علاوه بر صادرات سنگ فرآوری شده، سنگ کوپ هم صادر می کنند.

آیا شما موافق صادرات سنگ خام هستید یا این که اعتقاد دارید سنگ های استخراج شده باید فرآوری شوند و ارزش افزوده بیش تری ایجاد کنند؟

 

-ما باید جلوی فعالیت تولید کننده و صادر کننده را نگیریم تا بتواند تصمیم بگیرد. سنگ کوپ هم، سنگ خام نیست و آن هم استخراج و اسلب شده و می تواند صادر شود.

 

بالاخره سنگ کوپ، سنگی است که فقط به صورت بلوکی و در معدن و در دل کوه، بُرش داده شده. این نوع سنگ، فرآوری نشده که آماده برای مصرف در ساختمان باشد.

 

-صادرات این نوع سنگ هم، بد نیست ولی کارخانه های سنگبُری ما، به اصطلاح بدون آچار هستند یعنی بابت مشکلاتی که دارند نمی توانند خودشان را تجهیز کنند و از ماشین آلات به روز استفاده نمی کنند.

کارخانه های سنگبُری ما چنین مشکلاتی دارند و عمده کارخانه های ما نمی توانند سنگ های فرآوری شده با کیفیت مطلوب بازارهای جهانی را تولید کنند و فقط تعداد معدودی از کارخانجات ما، این قابلیت ها را دارند.

این وظیفه وزارت صنعت و معدن است که معادن کوچک را به صورت کنسرسیوم در بیاورد و به روز شوند و از ماشین آلات جدید استفاده کنند. امروزه در دنیا، سنگ را با حداکثر طول و عرض مصرف می کنند. فقط بعضی از کارخانجات ما، چنین قابلیتی را دارند.

درست است که در استان اصفهان، بیش ترین کارخانجات سنگبُری استقرار دارند ولی باید ببینیم تعداد کارخانجات تمام اتوماتیک و توانمند ما در این حوزه چگونه است.

 

با توجه به اطلاعاتی که در مورد معادن و کارخانجات سنگبُری اصفهان دارید چه تعداد از این واحدها تمام اتوماتیک هستند که بتوانند سنگ تزیینی با کیفیت تولید کنند و معادن تا چه حد می توانند سنگ های حجیم تر و به اصطلاح تک کوپ (با وزن ۲۵ تُن) تولید کرده و به واحدهای فرآوری ارسال کنند؟

 

-تعداد این واحدها زیاد نیست ولی مشکلات معادن سنگ و کارخانجات سنگبُری باید رفع شود. امروزه معادن ما از ماشین آلات تولید شده در دهه ۱۹۷۰ استفاده می کنند و با این ماشین آلات نمی توانند کیفیت سنگ استخراج شده را بالا ببرند.

کارخانجات فرآوری هم مشکلات خاص خودشان را دارند. در نتیجه خریدار ما در بازارهای جهانی، سنگ ما را نمی خرد. لذا در ابتدا باید در جهت رفع مشکلات معادن اقدام کنیم و  قوانینی وضع شود که معادن بتوانند به راحتی از تسهیلات بانکی استفاده کنند و بانک ها، محل کارشان را به عنوان وثیقه قبول کنند.

از طرفی، تهیه ماشین آلات مدرن برای کار در معادن، تسهیل شود. امروزه قیمت یک ماشین لودر که در معدن کار کنَد به شدت بالا رفته و یک معدن دار نمی تواند لودر ۵ میلیارد تومانی بخرد.

با توجه به این که قیمت ارز بالا رفته، تهیه چنین ماشین آلاتی برای معدن دار ما مشکل است. بر این اساس است که تعداد قابل توجهی از معادن ما، فعالیت ندارند و غیر فعال هستند و تعدادی هم با همین ماشین آلات کهنه و فرسوده کار می کنند ولی کیفیت مطلوب را نخواهد داشت.

 

در مورد استفاده معادن استان اصفهان از ماشین آلات فرسوده، تاسیس چه تعداد از معادن فعال این استان در حوزه استخراج سنگ های تزیینی، مربوط به دوره قبل از انقلاب است و چه تعداد مربوط به دوره بعد از انقلاب است؟

 

-عمده آنها مربوط به دوره بعد از انقلاب است. تعداد بهره برداران ما در دوره قبل از انقلاب، معدود بود. بر این اساس، تعداد معادن ما در دوره قبل از انقلاب، نسبت به بعد از انقلاب، قابل مقایسه نیست.

 

آیا معادن به بهره برداری رسیده در دوره بعد از انقلاب هستند که تجهیزات جدید و تمام اتوماتیک دارند؟

 

-اکثر ماشین آلات مورد استفاده در معادن ما، بسیار قدیمی و کهنه هستند و ماشین آلات دست چندمی هستند که معدن دار ناچار است از آنها استفاده کند. برخی معادن که دولتی یا نیمه دولتی هستند، به نوعی ماشین آلات بهتری دارند.

قیمت ماشین آلات معدنی، بسیار گران شده. ما الان می دانیم که ماشین های سواری و سبک چه قیمتی پیدا کرده اند. در مورد ماشین آلات سنگین و راه سازی، قیمت ها چندین برابر شده. از چندین سال گذشته هم، هیچ اقدامی در زمینه واردات ماشین آلات معدنی، توسط دولت یا نهادهای دیگر، صورت نگرفته است.

همه این مشکلات، دست به دست هم می دهد که ما نتوانیم به فعالیت در استخراج، فرآوری و صادرات به نحو چشمگیری موفق باشیم.

 

درست است که آقای موفق رئیس سازمان صنعت و معدن اصفهان گفته اند که ۳۰ درصد سنگ استخراج شده به صورت کوپ صادر می شود. با این وضعیت و امکانات، انتظاری که برای صادرات سنگ فرآوری شده وجود دارد، انکان تحقق ندارد.

 

معادنی که در استان اصفهان فعال هستند می توانند سنگ های معدنی را در ابعاد خیلی بزرگ آماده کنند یا این که برش سنگ ها در اندازه های کوچک است؟

 

-معادن ما می توانند سنگ ها را در سازهای مختلف تولید می کنند و به کارخانجات سنگبُری ارسال می کنند. این کارخانجات هم، متناسب با سرمایه گذاری و ماشین آلاتی که دارند نسبت به فرآوری و صادرات آنها اقدام می کنند.

 

در مورد آن ۳۰ درصد سنگ تزیینی که از اصفهان به صورت خام صادر می شود، آیا واحدهای فرآوری فعال و غیر فعال می توانند همین مقدار خام راهم  با امکانات خودشان فرآوری کنند تا ارزش افزوده بیش تری اتفاق بیفتد؟

 

-چندین پارامتر مطرح است که در این زمینه نقش دارد. وقتی سنگ از معدن استخراج می شود تا محلی که مصرف می شود، عین یک کودک باید نگهداری شود. همان طور که یک کودکگ را تربیت می کنند و همان طور که یک کودک را از نظر تغذیه مراقبت می کنند، سنگ را نیز باید اینگونه نگهداری و مراقبت کرد تا در جایی که به مصرف می رسد دچار آسیب نشود.

متاسفانه در سال های اخیر، ما مشکلات ارزی و مشکلات بانکی داشته ایم و متاسفانه نتوانسته ایم به استانداردهای لازم برسیم. وقتی که بنده به یک شرکت خارجی قول می دهم که سنگ من را بخرد ولی بعد از یک مدت کوتاه، تغییراتی در سیستم مالی ما پیش می آید، دچار مشکل می شویم. به خاطر همین مشکلات، مطالبات صادر کنندگان سنگ دچار مشکل شده و پول آنها سوخته شده.

 

با توجه به این که در اصفهان حضور دارید و سال های زیادی است که جنابعالی در سطح کشوری، رئیس خانه صنعت و معدن و تجارت ایران هستید و اعتقاد هم دارید که معادن باید به صورت کنسرسیوم فعالیت کنند و ماشین آلات به روز باشند، در این مسئولیت چه اقداماتی انجام داده اید که فرضاً معادن اصفهان بتوانند بهتر عمل کنند؟

 

-ما جلسات مختلفی را با مقامات وزارت صنعت و معدن داشته ایم و حتی بب ایمیدرو (زیر مجموعه وزارت صنعت و معدن) که بزرگترین بخش معدنی ایران است، صحبت کرده ایم. ما احتیاج داریم که در زمینه همکاری بین بخش خصوصی و شرکت های متعلق به دولت در زمینه معدن، تفاهم شود.

این که ما چه کاری انجام داده ایم، دست ما به جایی بند نیست. ما باید راهی پیدا کنیم که ماشین آلات مورد نیاز را وارد کنیم وگرنه با ماشین آلات ۴۰ سال پیش نمی توان محصول با کیفیت تولید کرد.

ما حتی نتوانسته ایم ماشین آلات استوک و کم کار کرده را وارد کنیم. در حالی که میزان حقوق دولتی از معادن چند برابر شده و معادن ما، در پرداخت حقوق دولتی مشکل دارند. همه اینها مسائلی است که یک تولید کننده، نمی تواند برای چند سال آینده خود برنامه ریزی کند.

 

از لحاظ اخذ وام، آیا مذاکراتی داشتید معادن فعال دارای تجهیزات و ماشین آلات که تولید هم دارند بتوانند همین امکانات را به عنوان وثیقه برای دریافت وام معرفی کنند و بانک ها هم متقاعد شوند؟

 

-وامی که دریافت می شود با جرائم دیرکرد که پیش می آید، نرخ سود تسهیلات بانکی به ۳۴ درصد و  ۳۵ درصد می رسد. یک معدن دار در سال ۱۳۷۵ می توانست با ۴۰۰ میلیون تومان بهترین دستگاه لودر را تهیه کند ولی امروزه باید ۷ میلیارد تومان بدهد.

با تجهیزات گران قیمتی که وجود دارد معدن دار ما چه دارد که وام بگیرد.بانک های ما قبول نمی کنند که یک وام ۱۰ میلیارد تومانی به یک معدن کوچک بدهند. بانک برای وثیقه به دنبال مثلاً یک ملک دو نبش است.

اولاً بانک ها، ماشین آلات را به عنوان وثیقه قبول نمی کنند. در ضمن، معدن سندی ندارد که معدن دار بتواند آن را به عنوان وثیقه  معرفی کند. این هم یک مشکل است ولی در مجموع مشکلات معدن، خیلی پیچیده است ولی اگر این مشکلات رفع شود این بخش می تواند ارز آوری و اشتغال خوبی داشته باشد.

 

آیا معادن سودآوری ندارند که بتوانند به موقع وام دریافتی را بازپرداخت کنند و درگیر جریمه وام می شوند؟

 

-اکثر معادن، سودآوری ندارند و بهترین معادن ما که کار صادراتی انجام داده اند در سال های گذشته رشد خوبی داشتند اما یک مرتبه متوقف شدند. یک مرتبه تعهداتی را که به شرکت های خارجی داشتند نتوانستند انجام بدهند.

در معادن ما، کاری که مورد انتظار است انجام نمی شود. در حالی که ما باید از متر به متر و کیلو به کیلوی این معادن استفاده کنیم. ما نباید پِرت داشته باشم و حتی از ضایعات معادن باید بهره ببریم.