وام معدنی نمی خواهیم ، بازار را توسعه دهید/صادرات سنگ تزئینی به عراق متوقف شده است

معدن ۲۴– استان کرمان با جمعیتی بالغ بر ۳ میلیون نفر و مساحتی در حد ۱۸۳ هزار کیلومتر مربع، پهناورترین استان است و در جنوب شرقی کشور قرار دارد. این استان تعداد ۷۲۰ معدن دارد و در این میان بیش از ۱۰۰ معدن سنگ های تزئینی و ساختمانی پروانه بهره برداری دریافت کرده اند.

در گفت و گوی «معدن ۲۴» با مرتضی باقری، معدن دار کرمانی و عضو انجمن سنگ کرمان، اوضاع و حال و روز استخراج سنگ تزئینی در این استان مورد بررسی قرار گرفت.

 

گفته می شود استان کرمان از نظر داشتن ذخایر سنگ های تزئینی، بعد از اصفهان و یزد، در رتبه سوم قرار دارد ولی فعالان معدن استان کرمان از میزان استخراج این حوزه رضایت ندارند و آن را ناچیز می دانند.

به نظر شما که در حوزه معدن فعالیت دارید به چه علت میزان استخراج از معادن سنگ استان کرمان در حد بالایی نبوده و جوابگوی بازار نیست؟

-میزان استخراج سنگ از معادن، بستگی به کیفیت سنگ دارد. امروزه مشتری به دنبال سنگ یکدست و با رنگ روشن است ولی معادن کرمان، سنگ های روشن کمتری دارند و مثلا مرمریت قرمز کرمان را نمی توان در همه جای ساختمان به کار بُرد.

کرمان از نظر کیفیت و جنس، سنگ خیلی خوبی دارد. البته اگر سنگ زیادی هم استخراج و فرآوری شود، فروش نمی رود. به همان اندازه که فروش می رود، سنگ تزئینی استخراج و فرآوری می شود و اگر بیش تر تولید شود مورد قبول بازار نیست و بازار نمی پذیرد.

 

در حال حاضر سنگ های ساختمانی و تزئینی که از معادن استان کرمان استخراج می شوند از کدام نوع هستند؟

-در اطراف شهر کرمان، چند معدن در جاده کرمان ـ کوهپایه در منطقه «چشمه شیردوش» فعال هستند. سنگ مرمریت آنجا رگه هایی از رنگ کِرِم دارد ولی متاسفانه مقدار آن کم است و دسترسی به آن به راحتی ممکن نیست.

به همین دلیل، معدن آنجا باطله برداری زیادی دارد. بخش هایی از سنگ های مرمریت آنجا، فسیل دارند که باز این نوع سنگ ها برای بازار خارج از کشور قابل قبول نیست و مشتری زیادی ندارد.

درباره سنگ های کُل استان کرمان هم می توان گفت که در همین رنگ و طیف هستند و این سنگ ها به گونه ای نیست که آنها را با سنگ «دِه بید» استان فارس یا مرمریت های کِرم مناطق دیگر مقایسه کنیم. به خاطر این که مرمریت کرمان، یک مقدار بازی رنگ دارد، این مشکلات را در فروش دارد.

در خصوص سنگ مرمر هم می توان گفت که استان کرمان، ذخایر مرمر خوبی دارد ولی ذخایر معادن مرمر کرمان رو به اتمام است و دسترسی به آنها هم به سختی امکانپذیر است. برای مثال، برای استخراج یک تُن سنگ، خیلی باید باطله برداری شود.

بر این اساس، گران تمام می شود و سنگ گران هم قابل قبول بازار داخلی نیست و اگر بخواهیم به خارج از کشور صادر کنیم دولت مشکلاتی ایجاد کرده و متاسفانه عملاً از صادرات سنگ جلوگیری می شود.

 

آقای منوچهر رُخ، رئیس سازمان نظام مهندسی استان کرمان، یکی از مشکلات استخراج سنگ کرمان را صعب العبور بودن معادن را عنوان کرده بودند.

آیا مشکل اصلی به دشواری در استخراج سنگ از معدن برمی گردد یا این که رنگ سنگ استخراج شده یکسان نیست و در نتیجه مشتری پسند نیست؟

-بالاخره برخی معادن کرمان صعب العبور هستند. برای مثال معدنی که در منطقه چشمه شیردوش کرمان است، یک لایه مرمریت کِرِم دارد ولی این لایه در ارتفاع ۲۰۰ تا ۳۰۰ متر قرار دارد.

در آنجا جاده مورد نظر را ساخته اند ولی تا یک لایه ۱۰ متری مرمریت کِرم را استخراج کنند که دو طرف آن  هم باطله برداری نیاز دارد، هزینه زیادی خواهد داشت.

ما اگر بخواهیم با سنگ های دیگر مقایسه کنیم که به راحتی در دسترس هستند، استخراج سنگ مرمریت چشمه شیردوش کرمان، این مشکلات را دارد.

 

اعضای انجمن سنگ کرمان، به منظور عرضه انواع سنگ تزئینی و خام در بازارهای داخلی و خارجی، انجمن توسعه صادرات سنگ های تزئینی کرمان را در سال ۱۳۸۷ تاسیس کرده اند.

در این سال ها اقداماتی که در این چارچوب انجام شده، نمی توانست به نتیجه برسد؟

-شما یکی از کارهای انجام شده را بگویید. برنامه زیاد است ولی متاسفانه، هیچ موقع اجرا نمی شود. برای مثال، دو سال سازمان صنعت و معدن اعلام کرد به خاطر رکود بازار و مشکلات اقتصاد کشور، به تولید کننده وام داده می شود.

بعداً گفته شد که می توانیم ۱۵۰ میلیون تومان وام برای شما در نظر بگیریم. در حالی که این ۱۵۰ میلیون تومانی که به عنوان وام در نظر می گیرند هزینه سه ماهه یک کارخانه است. بعد هم می گویند شما ظرف ۶ ماه یا یک سال، این پول را برگردانید و فلان درصد هم سود بدهید.

خُب اگر آن کارخانه دار بتواند چنین پولی را تامین کند که ماهیانه ۲۰ میلیون تومان پول برگرداند، خودش مشکل را حل می کند چرا بیاید چنین وامی بگیرد که سود هم بدهد. وامی که کارخانه دار می خواهد بگیرد بابت بدهی به کارگر، اداره برق و مواد اولیه است. وقتی که این پول را خرج کند، چگونه می تواند پول را برگرداند.

این نوع وام دادن، راهکار نیست و اگر دولت می خواهد به کارخانه دار کمک کند باید رونق در بخش ساخت و ساز کشور ایجاد کند. وقتی بخش ساخت و ساز، رونق بگیرد ۶۰۰ شغل که وابسته به ساخت و ساز هستند، ایجاد می شوند و اصلاً نیاز به کمک از طریق وام نیست.

بخش مسکن، سیکل های رونق و رکود دارد ولی در وضعیتی که در داخل رکود وجود دارد آیا همان صادرات سنگ از کرمان به قطر، عراق و حتی گرجستان نمی توانست تقویت شده و صادرات بیش تری از این استان انجام شود؟

-می توانست صادرات از کرمان افزایش پیدا کند و دست اندارکاران انجمن سنگ کرمان و انجمن توسعه صادرات سنگ های تزئینی کرمان از جمله آقای نیک طبع که دبیر انجمن بودند، خیلی هم فعالیت کردند.

یک شرکت هم به اسم شرکت بازرگانی نقش کریمان تاسیس کرده و حتی در عراق هم شرکت تاسیس کردند. این نوع کارها برای صادرات انجام شد ولی یک دفعه مرز ایران و عراق بسته شد.

اینقدر از این اتفاقات رخ داد که آن شرکت تاسیس شده در عراق را تعطیل کردند. در گرجستان و قطر هم فعالیت و هزینه کردند ولی اگر دولت نمی تواند کمک کند، حداقل جلوی کار ما را نگیرد.

در عراق و اقلیم کردستان عراق، ظهور داعش باعث ایجاد ناامنی هایی شد و مشکلاتی در صادرات به وجود آمد ولی در مورد صادرات به قطر، این نوع مشکلات وجود نداشت. قطر هم در سال ۲۰۲۲ میلادی، میزبان جام جهانی است و نیاز به سنگ ساختمانی دارد. در مورد قطر که مشکل ناامنی وجود نداشته، چرا صادرات ادامه پیدا نکرده است؟

-بالاخره ممکن است مشتری، سنگ یک رنگ و یکدست بخواهد و در کرمان نیست. اساساً زیرساخت های ما درست نیست. وقتی که دولت اعلام می کند که خام فروشی نکنید، من هم با این نظر موافق هستم و آدم نباید خام فروشی کند ولی اگر خام فروش عیب است و ایراد دارد چرا نفت خام صادر می شود.

کشورهایی که توانایی فرآوری سنگ را دارند چرا سنگ خام صادر می کنند یعنی ایتالیایی که مهد سنگ است و بهترین دستگاه های فرآوری را دارد چرا سنگ صادر می کند. پس این نوع صادرات، یک نوع رونق اقتصادی است که ما هم باید تولید با کیفیت و خوب داشته باشیم و هم این که باید خام فروشی کنیم.

این طور نمی شود که بگوئیم خام فروشی نکنیم تا همه سنگ استخراج شده، در ایران، بُریده شود.

ما فرض کنیم یک کارخانه فرآوری راه بیندازیم که کیفیت خوبی دارد ولی باید یک خط ارّه سنگبُری از ایتالیا با قیمت ۲۰ میلیارد تومان وارد کنیم.

در ضمن، الان که سنگ را می توانیم صادر کنیم و مشتری دارد باید سنگ را صادر کرد وگرنه ممکن است مواد جایگزین سنگ، جای سنگ را بگیرد. در حال حاضر به جای نمای سنگ، از چوب و سفال در نمای ساختمان استفاده می شود.

 

در مورد صادرات، خودتان تجربه این کار را هم دارید؟

-ما یک معدن مرمر سبز داریم که لاشه های ریز آن را می توانیم به چینی ها بفروشیم و دلار هم به مملکت برمی گردد. اگر من این لاشه های سنگ را صادر نکنم، باید آن را در سنگبُری خُرد کرده و دانه بندی کنم و در تولید موزائیک استفاده شود.

هیچ استفاده دیگری در مملکت خودمان از این لاشه های سنگ نداریم. وقتی شما می گوئید خام فروشی نکنید باید این معدن را تعطیل کرد و صد معدن مثل این معدن هم تعطیل می شود.

 

به غیر از این عوامل چه عامل دیگری در صادر نکردن مواد معدنی نقش داشته است؟

-یک عامل هم حقوق دولتی زیاد است. وقتی که عوارض زیادی هم وضع شد معادن زیادی تعطیل شدند. اول تصمیم می گیرند و بعد از یک سال می بینند که معادن تعطیل شده و مالکان معادن ورشکسته شده و گرفتار شده اند و بعد می گویند عوارض گذاشتن اشتباه بوده است و آن را برداریم.

سوال این است که چه کسی باید تاوان این اشتباه را بپردازد. این معادنی که تعطیل شده اند و بازارهایی که کشورهای رقیب ما، از ما می گیرند، تاوانش را چه کسی می دهد.

در ضمن، دو کشور همسایه ما یعنی افغانستان و پاکستان، ذخایر بهتری دارند و استخراج آن را شروع کرده اند. سنگ های با کیفیت و با رنگ های متنوع و بهتر دارند و ارزان تر هم در بازار می فروشند.

 

به غیر از این مشکلاتی که مطرح کردید احیاناً چه مشکلات دیگری در زمینه معدن کاری در استان کرمان وجود دارد

-پدر من یک معدن سنگ «چینی» در ۵۰ کیلومتری بافت کرمان داشت. یک بار، اشراری که بودند شوهر عمه ما را گروگان گرفتند. یک دفعه هم، خود بنده را یک هفته با خودشان بردند.

بعد هم یک وام گرفته بودیم و بانک قسط دوم را به ما پرداخت نکرد. در مجموع ۴۵ میلیون تومان وام گرفتیم ولی ۱۷۴ میلیون تومان، بازپرداخت کردیم و یک ماه هم بابت آن به زندان رفتیم تا توانستیم تسویه حساب انجام بدهیم.

ما هر روز که می خواهیم فعالیت کنیم، یک نفر باید در اداره دارایی به دنبال کارها باشد یا باید به اداره کار و بیمه برود و یک نفر دیگر هم به دنبال کارهای دیگر می رود.

ما از روز اول ماه که برای دریافت ۱۸ هزار لیتر سهمیه گازوئیل به سازمان صنعت و معدن درخواست می دهیم در این سازمان، ظرف چند ساعت کار ما را انجام می دهند ولی شرکت نفت حدود ۱۰ روز کار ما به عقب می افتد.

شرکت نفت، بعد از ۱۰ روز یا ۱۵  روز که از ماه می گذرد، می گوید ما ۱۳ هزار لیتر، بیش تر گازوئیل نمی دهیم. بر این اساس، هر ماه یک کارمند ما باید ۱۰ روز یا ۱۵ روز به دنبال تانکر گازوئیل بدود.

 

سازمان صنعت و معدن در سال ۱۳۹۷  اعلام کرده بود که ۶۰ درصد معادن جنوب استان کرمان فعالند. در حال حاضر و به طور مشخص معادن سنگ های تزئینی کرمان چه وضعیتی دارند و کدامیک رونق دارند؟

-مشکلات معادن سنگ های تزئینی، روز به روز بیش تر شده و عرصه تنگ تر می شود و به همین دلیل، تعطیل می کنند. من شخصاً در چهار معدن، فعالیت داشتم ولی الان دو معدن را فعال نگه داشته ام. دو، سه سال پیش، حدود ۷۰ کارگر داشتم ولی الان تعدادشان در حد ۲۵ نفر است.

 

در این دو معدن فعال، چه سنگ هایی استخراج می شود؟

-معدن سنگ مرمریت است.

 

آن معدن مرمر سبز که لاشه های آن را به چین صادر می کردید تعطیل شده؟

-معدن مرمر سبز در حد ۱۰ درصد از ظرفیت خودش فعال است.

 

سنگ مرمریت هنوز فروش دارید؟

-بله؛ سنگ مرمریت، هم در استان کرمان و هم در استان دیگر، فروش دارد.