جدال خالصانه طرفین بر سر اثبات اعداد مجهول و مغالطه‌ی آماری
امیرحسین کاوه
از ملانصرالدین پرسیدند مرکز زمین کجاست؟ گفت: «همین‌جا که من ایستاده‌ام».
مردم گفتند: «چرا؟» گفت: «اگر باور ندارید،بروید متر کنید…
گفتگوها و مناظراتی که اکثرا دیده‌ایم یا خود در آن شرکت کرده‌ایم درست در جایی به بن بست می‌رسد که دقیقا باید همان نقطه ره‌گشا و تونل کشف واقعیت‌ها باشد؛ و آن نقطه بن بست جایی است که مجری با بهت و تعجب پس از شنیدن سخنان متناقص طرفین با صد امید، حالا درخواست آمار صحیح برای نتیجه گیری و قضاوت می‌کند و آن وقت است که طرفین دعوا با حرارت و دلسوزانه هر کدام کاغذی با منبعی نامعلوم در دست دارند که مدعی هستند آمار و اعداد صحیح همین است ولاغیر؛ و اگر باور ندارید خودتان بروید متر کنید یا باسکول بیاورید و بکشید!
آماری که بلافاصله از سوی طرف مقابل با حرص و جوش و اظهار تاسف به راحتی تکذیب و صدها کیلومتر و میلیون‌ها کیلو جابجا می‌شود و صریحا اعلام می‌کند که اعداد اعلامی شما نه تنها آمار درستی نیست که برگرفته از خیال و اوهام و تماما کلک است! و این ها جز مغالطه‌ی آماری نیست!
مغالطه طلب برهان
دلیل این همه اعداد اشتباه چیست؟ آیا بیان این آمارهای بی‌پشتوانه مغالطه‌ای است که گوینده برای به اشتباه انداختن دیگری رو می‌کند؟
آیا این آمارها از روی عمد یا جهل در فهم موضوعی و یا زوایه‌ی دید طرفین یا تضاد و تعارض منافع مطلعین، به اشتباه بر زبان جاری شده است؟!
هر چه که باشد معلوم است که ما مواجه با مغالطه‌هایی شده‌ایم، و هیچ مرجعی هم نداریم که متر یا ترازو به دست حرف و آمار درست را از نادرست تشخیص دهد؛ و سپس بر اساس داده‌های صحیح، نسخه‌ی شفابخش بپیچد.
این جاست که مرتبا می‌بینیم در پایان یک بحث و گفتگوی اقتصادی که منطقا برای دوری از اشتباه و جدل، باید بر ستون مستحکم آمار دقیق بنا شود؛ به علت نبود آن عمود محکم در پایان بحث، به همان حرف‌هایی می‌رسیم که در ابتدا در ابهام آن فرو بوده‌ایم؛ و نه تنها ا‌َبرو درست نمی شود که گاهی چشم را هم کور می‌کند.
درگاه ملی آمار
به نظر می‌رسد در دسترس نبودن و عدم فراگیری و توسعه درگاه ملی آمار، و نداشتن رصدخانه‌ی بی‌طرف و مرکز گردآوری و پایش علمی شاخص‌ها و نبود پایگاه آمار و اطلاعات صحیح و شفاف در کشور، و در دسترس نبودن مرجع داخلی داده‌های قابل اعتماد برای همگان، یکی از علل به وجود آمدن چالش‌های بی پایان اقتصادی در فضای گفتمانی عموم مردم و حتی نخبگان بوده!
جدی گرفتن درگاه ملی آمار و قابل اتکا و گسترده شدن موضوعات آن یکی از راه های برون رفت از وضعیت فعلی است.