جایگاه کنونی معدن کشور از منظر اشتغال
برای اولین بار و بر طبق تحقیقات شش ماهه کارگروه معدنی شهید خوشنویس مشخص شد عدد دقیق اشتغال حوزه ی معدن و صنایع معدنی ۶۶۰ هزار نفر است که در ادامه این فصل مفصلا به آن خواهیم پرداخت .
برابر آمار مورد بررسی وزارت صمت در ۷ ماهه ابتدای سال ۱۳۹۹ از سهم اشتغال دو میلیون و ۴۶۵ هزار و ۹۹۱ نفر در دوره هفت ماهه مورد بررسی این وزارتخانه ، بخش معدن و صنایع معدنی سهم ۲۴.۲ درصدی را به خود اختصاص داد. شمار شاغلان در واحدهای معادن و صنایع معدنی در هفت ماهه اول سال ۱۳۹۹ ، ۵۹۸ هزار و ۹۴۶ نفر ثبت شده است که با احتساب جمعیت ۲۳ میلیون نفری شاغل در کشور معادل ۶/۲ درصد کل شاغلین کشور را به خود اختصاص داده است .
چالشهای آمار مشاغل در بخش معدن کشور
آمار گوناگونی در حوزه ی اشتغال معادن وجود دارد که بالاترین آنها تقریبا کمتر از نیمی از جمعیت واقعی شاغل در معدن را گزارش می کند . پس از بررسی مرکز آمار و اطلاعات مراکز مختلف آماری معدنی کشور در طی سه ماه نتایج ذیل حاصل شد :
همین آمار موجود در مراکز فوق الذکر و دیگر مراکز آماری کشور در مورد اشتغال معادن به دلایل ذیل قابل استناد نمی باشد :
الف- متخصص نبودن مامور آمار گیر در مرکز آمار و عدم حضور وی در معدن در حین آمارگیری
ب- تعیین تکلیف نشدن معادن پروانه دار غیر فعال توسط وزارت صمت
ج – بارگذاری نشدن اطلاعات معادنی که در مرکز دیتا بیس نظام مهندسی معدن ایران به هر دلیل مسئول فنی( متولی ثبت آمار) ندارند.
د – محدود بودن دسترسی مرکز داده های علوم زمین به دیتابیس معادن
ه – استفاده معادن از اتباع خارجی به عنوان نیروی انسانی و عدم انعکاس آمار آنها به مراکز آماری
به دلیل ترس از محدودیتهای قانونی (بیمه و مالیات و …) مربوط به اتباع شاغل غیر ایرانی
و – دوره تناوب بلند به روز رسانی ها
اشتغال حقیقی مستقیم در بخشهای مختلف معدنی کشور
مع الوصف بر اساس آمار و اطلاعات موجود در کشور مربوط به سال ۹۸ که از نهادهای ؛ مرکز آمار ایران ، مرکز آمار وزارت صمت ، نظام مهندسی معدن کشور ، مرکز داده های علوم زمین ، وزارت کار و امور اجتماعی ، ایمیدرو گرفته شده است و البته ۶ ماه کار تحقیقی تیم شهید خوشنویس با هدف اصلاح ، تدقیق و صحت سنجی این آمار ، جدول ذیل به تفکیک ماده معدنی حاصل گردید( جزئیات جدول در ادامه خواهد آمد) :
بر اساس نتایج این مطالعات مندرج در جدول فوق مجموعا۶۶۳۸۰۶ نفر یعنی ۳% از جمعیت شاغل کشور در سال ۱۳۹۸ در معادن و زنجیره ی صنایع وابسته معدنی آنها در بخشهای گوناکون مشغول به طور مستقیم مشغول به کار بوده اند . ماحصل این تحقیق چند ماهه فرمول کلی و طلایی ذیل برای اشتغال فعلی معادن کشور به تفکیک استخراج ، اکتشاف ، مجوز برداشت و صنایع معدنی می باشد :
این فرمول بیان می نماید که به ازای هر ۱ میلیون تن استخراج کانسنگ معدنی ۱۲۷۴ نفر مستقیم در زنجیره تولید محصولات معدنی و کارخانجات وابسته پایین دستی کشور شاغل هستند که به تفکیک نفرات هر بخش و درصد آن در جدول فوق نمایش داده شده است . نکته ی قابل توجه اینکه استاندارد اشتغال در معادن و صنایع معدنی ۷۰۰ نفر به ازای ۱ میلیون تن استخراج کانسنگ ( در حالت ایده آل و راندمان ۸۰ درصدی نیروی انسانی شاغل) است . متاسفانه آمار اشتغال موجود در مرکز آمار ایران و مراکز دیگر متولی آماردهی معادن کشور تنها ۲۰% آمار حقیقی شاغل در این حوزه است و دلیل آن عدم انعکاس آمار صنایع معدنی ، اکتشاف و مجوز برداشت در دیتا بیس آنها و دلایل دیگر صدرالذکر این فصل می باشد.
اشتغال معادن در افق ۱۴۰۴
با نگاهی به ظرفیتهای اسمی تولیدی حال حاضر معادن و ظرفیتهای آنها در افق معدنی ۱۴۰۴ که در برنامه های توسعه ای به خصوص برنامه راهبردی وزارت صمت پیش بینی شده است همین طور استفاده از فرمول طلایی اشتغال شهید خوشنویس آمار اشتغال در این بخش از اقتصاد کشور در سال ۱۴۰۴ به شرط تحقق احجام برنامه ای و به شرط افزایش یک میلیون نفری به ظرفیت کلی اشتغال ایران (یعنی ۲۴ میلیون نفر )حدود ۶۷/۳ درصد یعنی ۸۸۱۹۲۷ نفر به شرح جدول ذیل خواهد بود ؛
