قطب‌های بزرگ جهان به دنبال ظرفیت های پنهان معادن افغانستان
معدن۲۴: ظرفیت‌های پنهان معادن افغانستان سبب شده که برخی کشورها و قدرت‌های بزرگ اقتصادی دنیا به فکر سرمایه‌گذاری در این کشور افتاده باشند. چینی ها و آمریکایی ها از جمله کشورهایی هستند که این روزها در این راستا به تکا‍پو افتاده اند.
یک‌دهه پیش، وزارت دفاع آمریکا، با توجه به نظرات کارشناسی زمین‌‌‌شناسان دولت این کشور، به این نتیجه رسید که ذخیره لیتیوم و سایر مواد معدنی مدفون در افغانستان ممکن است یک‌تریلیون دلار ارزش داشته باشد. «کارگروه عملیات تجاری و ثبات پنتاگون» که در یادداشتی در ۲۰۱۰ به پتانسیل توسعه افغانستان پرداخته بود، این کشور را «عربستان‌سعودی لیتیوم» نامید.
افغانستان اما همچنان تحت فشار شدید بین‌المللی قرار دارد. نگرانی‌های حقوق بشری، به‌‌‌ویژه سرکوب زنان و ارتباط طالبان با تروریسم، این کشور را از نظر سیاسی منزوی کرده و تحت تحریم‌‌‌های چندجانبه و آمریکایی قرار داده است. با این‌‌‌حال، وعده شکوفایی با کمک لیتیوم می‌‌‌تواند تلاش‌‌‌های غرب را در تحت فشار قرار دادن طالبان برای تغییر روش‌های افراطی ناکام بگذارد. درحال حاضر، با غیبت آمریکا، این شرکت‌های چینی هستند که برای به دست آوردن سود بادآورده از تجارت لیتیوم در افغانستان ریشه دوانده‌‌‌اند و با موفقیت در این زمینه، موقعیت چین را در زنجیره تامین جهانی مواد معدنی لوازم الکترونیک و خودروهای برقی دست‌‌‌نیافتنی خواهند کرد.تقاضای فزاینده برای لیتیوم بخشی از تقلای جهانی برای انواع فلزات مورد استفاده در ساخت خودروهای برقی است که به طور گسترده برای گذار به انرژی سبز حیاتی تلقی می‌شود.
اگرچه استخراج و فرآوری مواد معدنی مانند نیکل، کبالت و منگنز اغلب با عواقب ناخواسته‌‌‌ای از جمله آسیب به کارگران، شهرهای در محدوده معادن و مشکلات محیط‌زیستی همراه است، در مورد افغانستان به‌‌‌نظر می‌رسد پیامدهای ژئوپلیتیک هم در راه داشته باشد. از سویی، طالبان در مدل توسعه اقتصادی خود از غرب دوری می‌‌‌جوید و از طرف دیگر پای شراکت با چینی در میان است که در حاضر درگیر رقابتی شدید و استراتژیک با آمریکاست.در حوالی زمانی که کابل به دست طالبان در اوت ۲۰۲۱ سقوط کرد، بازار لیتیوم جهان به‌یکباره رونق گرفت. قیمت این ماده معدنی از ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۲ هشت‌برابر شد و صدها کارآفرین معدنی چینی را به سمت افغانستان سرازیر کرد.مقامات طالبان، کارآفرینان چینی و واسطه‌‌‌های افغانی آنها، در مصاحبه‌‌‌های خود حرارت مشابهی را که یادآور تب طلا در قرن نوزدهم بود توصیف می‌‌‌کردند. تاجران بین‌المللی چینی هتل‌‌‌های کابل را به تسخیر خود درآورده بودند و بر سر منابع لیتیوم در مناطق مختلف رقابت می‌‌‌کردند.
مدیران چینی هم برای مذاکرات در مورد حقوق اکتشاف با رهبران طالبان دیدارهایی را ترتیب می‌‌‌دادند.رهبران طالبان در حالی که به دنبال مذاکره با شرکت‌های خارجی هستند و چینی‌‌‌ها به‌‌‌عنوان مدعیان اصلی در نظر گرفته می‌‌‌شوند، در ماه‌‌‌های اخیر استخراج و تجارت لیتیوم را متوقف کرده‌‌‌اند. کارشناسان صنعت هشدار می‌دهند که حتی در صورت انعقاد قرارداد، ممکن است استخراج لیتیوم به دلیل چالش‌‌‌های عرضه آن به بازار تا سال‌ها به عقب بیفتد. درحال حاضر حد فاصل کوه‌‌‌های صخره‌‌‌ای و غنی از مواد معدنی ولایات کنر و نورستان در شمال شرق افغانستان جاده آسفالتی وجود ندارد تا آن را به جهان خارج وصل کند. این درحالی است که در کشورهایی مانند شیلی و استرالیا، ذخایر فراوان و قابل دسترس‌‌‌تری یافت می‌شود. در این میان، آنچه به گفته افغان‌‌‌ها، چینی‌‌‌ها و آمریکایی‌‌‌ها مسلم است، این است که افغانستان پس از دهه‌‌‌ها جنگ در میانه دوره گذار تاریخی قرار گرفته است. تا زمانی که طالبان توسط غرب طرد شود، افغانستان خواه از روی ناچاری و خواه انتخابی، به چین پناه خواهد برد.
افراد محلی از این زمین‌‌‌ها به عنوان «دره مرگ» یاد می‌کنند، همان‌طور که آمریکایی‌‌‌ها آن را نامیده بودند. در کنار پیچ رودخانه‌‌‌ای خروشان، دیوارهای خاکستری بلند پایگاه نظامی ننگلام قرار دارد که اکنون متروک مانده است؛ اما زمانی دورافتاده‌‌‌ترین پایگاه آمریکایی‌‌‌ها به حساب می‌‌‌آمد. با طی مسیر یک‌ساعتی پس از پایگاه متروک، دره‌‌‌ای شیب‌‌‌دار و صخره‌‌‌ای در مجاورت کوه‌‌‌های غبارآلود برف نورستان نمایان می‌شود. از دوران باستان، این معادن منبع درآمدی مکمل برای خانواده‌‌‌های کشاورز بوده است که سنگ‌‌‌های قیمتی و بلورهای شیشه‌‌‌ای و ارغوانی کوارتز، تورمالین و کونزیت را استخراج می‌‌‌کردند و به بازارهای آسیای مرکزی و جنوبی می‌‌‌فروختند.