دغدغه های اکتشاف زیر ذره بین کارشناسی
در جلسه کمیته اکتشاف خانه معدن ایران مهمترین بخشنامه ها و آیین ها و دغدغه های فعالان حوزه اکتشاف مورد واکاوای و بررسی قرار گرفت.
به گزارش معدن ۲۴، جلسه کمیته اکتشاف خانه معدن ایران با حضور دست اندر کاران و صاحب نظران این بخش برگزار شد.
در این جلسه شعبانی،رئیس کمیته اکتشاف و هماتیت خانه معدن ایران اظهار کرد: زمانی که ثبت محدوده میشود با آن شرایط مزایده‌ها و استعلامات از جمله منابع طبیعی که در اکثر موارد رد میشود. چالش اساسی که ما با آن روبرو هستیم بحث نیروی انسانی در بخش معدن برای کار اجرایی است که امیدواریم مدیران کشور چاره‌ای بیندیشند. البته یکی از راهکارها این است که از طریق هنرستان منطقه‌ای که معدن در آن واقع شده است، دانش‌آموز هنرستانی در بخش معدن جذب کنیم و با هزینه خودمان به او آموزش دهیم و جذبشان کنیم چون افراد جویای کار سخت‌کوشی و جدیت لازم در کار معدنی را ندارند.
جدیدی، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی، فن آوری و بودجه سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی نیز اظهار کرد: در بحث چالش نیروی انسانی تنها از جایگاه سازمان زمین‌شناسی صحبت نمی‌کنم. چرخه نیروی انسانی برای معدن در اکتشاف، استخراج و فراوری منجر به تولید میشود و وقتی تولید دچار نقصان میشود اعم از تولید اطلاعات پایه زمین‌شناسی و بحث‌های معدنکاری و … می‌بینیم که منابع و ذخایر بازدهی لازم را ندارند و اگر با این روند پیش بروند دچار بحران در آینده نزدیک می‌شویم و بعد به دنبال علت‌یابی می‌گردیم که کمبود نیروی متخصص دلیل اصلی آن است. نظام برنامه‌ریزی کشور در ساختارسازی کشور همراهی مناسبی را انجام نداده است. من همیشه گفته‌ام ما چالش حکمرانی در حوزه معدن داریم. او افزود: متأسفانه در آموزش‌وپرورش و دوران تحصیل به بحث زمین‌شناسی و معدنکاری که ارزش کشورمان است، اهمیت داده نمی‌شود و علاقه را در دانش‌آموز ایجاد نمی‌کنیم. بحث فرهنگ‌سازی مقوله بسیار مهمی است. طی ۱۰ سال اخیر کاهش ۵۴ درصدی در دانشجویان علوم زمین و معدن طبق آمار وزارت علوم دیده میشود که به آن توجه نشده است و ظرفیت سازی نشده است. انگیزه امید به آینده و بازار کار خیلی مهم است که باید در دانشجو ایجاد شود. برای نیروی انسانی متخصص ۲ نقش را متصور هستیم. یا نقش دانش محور دارند که کمک می‌کنند به بحث زیر ساخت های اطلاعاتی کشور و اطلاعات پایه، روش های نوین اکتشاف یا وارد بازار اقتصادی مواد معدنی شوند. که در ۲ حالت دچار ضعف هستیم. موارد را به سازمان برنامه بودجه، سازمان اداری استخدامی و موسسات آینده نگری انعکاس دادیم و گزارش های متعددی نه تنها از دولت بلکه از شرکت های مهندسین مشاور تولید شده است. جدیدی تصریح کرد: در بخش معدن هم مانند دولت گفته‌اند که باید کوچک‌سازی نیرویی صورت بگیرد و آن شغل‌های نظارتی کوچک شده است و از طرفی هم در سال‌های اخیر تشویق به برون‌سپاری کارها به بخش خصوصی عنوان شده است و از سال‌های ۹۵ دیدیم که مناقصات هم با شکست مواجه می شوند و نظام برنامه‌ریزی نتوانست تعادل بین بخش خصوصی و دولتی ایجاد کند. از طرفی دولت را کوچک کرد؛ ولی در بخش خصوصی ظرفیت سازی نکرد. سال ۹۹ مطالعه ای در سازمان زمین شناسی انجام شد که ببینیم وضعیت شرکت های مهندسین مشاور چطور است. با کمال تاسف دیدیم شرکت های مهندسین مشاور در حوزه زمین شناسی، اکتشاف و معدن و شرکت های پایه ۱ تا ۳ در تمامی حوزه ها از لحاظ کمیت انگشت شمار هستند. تا نیمه ۱۴۰۲ در حوزه زمین‌شناسی از شرکت های پایه یک ۱۰ شرکت داریم، ۱ شرکت در پایه دو داریم و ۱۲ شرکت پایه سه داریم. در حوزه ژئوفیزیک شرکت‌های پایه یک ۶ شرکت، پایه دو ۲ شرکت و پایه سه ۱۶ شرکت هستند. در حوزه پی‌جویی و اکتشاف شرکت‌های پایه یک ۹ شرکت، پایه دو ۴ شرکت و پایه سه ۱۵ شرکت. او اضافه کرد: با ضعیف کردن نظام دولتی و خصوصی بازار کار در حال از بین رفتن است و برای تداوم تولید اگر تدبیری نیندیشیم نیاز داریم؛ مانند سال‌های ۱۳۳۸ که سازمان زمین‌شناسی ایجاد شد یا سال ۱۳۵۰ که سازمان انرژی اتمی ایجاد شد، کارشناسان خارجی از خارج از کشور برای بحث‌های معدنکاری بیاوریم. جهت آموزش و توانمندسازی پرسنل و کارهای اکتشافی تمامی این موارد عارضه‌یابی شد و بعد از آن مجوز ۴۰۰ نفر استخدامی را دادند تا بدنه دولت تقویت شود. متأسفانه، نظام برنامه‌ریزی ما ساختارهای بخش معدن را نشناخته است و اطلاعی از مقیاس فعالیت ندارد. هر وقت بحث توسعه ساختار میشود در نظام دولتی مقابله میشود برای اینکه این دید وجود ندارد که نظام دولتی و بخش خصوصی باید هدفمند توسعه پیدا کنند و کشمکش بخش خصوصی و دولتی دیگر جایز نیست.
شعبانی اضافه کرد: در دهه ۸۰ که در زمینه شرکت های مشاور فعالیت می‌کردیم، سازمان زمین شناسی می‌گفت اگر شرکت های مشاور ۷۰ شرکت هم باشند کار برای آنها است. نظر شما چیست؟
جدیدی در شود رقم قراردادها و دستمزدها تغییر می‌کند و کمک بسیاری به مشاغل می‌کند.
شعبانی در ادامه تاکید کرد که حتماً از طریق خانه معدن و کمیته اکتشاف این موضوع پیگیری میشود.
جدیدی در این بخش اضافه کرد: ما مخالف ورود متخصصین برای بحث توانمندسازی و آموزش و انتقال تکنولوژی به‌هیچ‌وجه نیستیم منظور من این بود طوری رفتار نکنیم که امتیازات کشور را بگیرند و پیرو آنها باشیم.
در بخش دیگری از صحبت هایش گفت: سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور از سال ۱۴۰۰ ابتکار عملی داشت به نام توافق نامه سه جانبه معدن که در آن طرح تحول زمین شناسی و اکتشافات معدنی تعریف شد و به موازات آن در سال ۲۰۱۹ سازمان زمین شناسی آمریکا برنامه ای به نام MRI با عنوان ابتکار عمل در حوزه اطلاعات زمین شناسی اکتشافی معرفی کرده و لایه های مختلف اطلاعاتی را اولیت بندی کرده از جمله ژئوشیمی، حفاری، زمین شناسی، ژئوفیزیک هوایی و اکتشافات که پوشش کاملی را از کشورشان دارند و الگوریتم نزدیک به ما دارد و برای همین آن را با نام تحول بنیادی در حوزه اطلاعات میشناسیم؛ ولی ما هنوز جای رشد داریم به آن مرحله نرسیده ایم که برای این موضوع نیاز به ظرفیت سازی در شرکت های مهندسین مشاور و تمامی حوزه های معدنکاری کشور داریم.
شعبانی گفت: سؤال ما از آقای دکتر رمضی این است که دانشگاه نقشش چیست برای تأمین نیروی انسانی؟
رمضی عضو هیئت‌علمی دانشگاه امیرکبیر در پاسخ گفت : درسی را داریم، تحت عنوان آشنایی با رشته معدن برای دانشجویان جدید که از همان ترم اول با این رشته آشنا شوند. دهه هشتادی‌ها از نسل دیگری هستند و حاضر به کار در بیابان نیستند. ۶۰ درصد کسانی که به دانشگاه امیر کبیر می آیند با این دید وارد می شوند که مدرکی را بگیرند و از این کشور بروند. حتی تقاضاهایی داریم که از رشته های دیگر به ما میگویند، میخواهند تغییر رشته بدهند و به معدن بیایند و وقتی سوال میشود میگویند به خاطر شرایط پذیرش بهتر در خارج از کشور است. وقتی حقوق استادش را می‌بیند که به هزار دلار هم نمیرسد و شرایط کشور را می‌بیند، قبل از ورود به دانشگاه برنامه رفتن دارند. ما در حال از دست دادن سرمایه های ملی هستیم و به پدیده مهاجرت مغزها اهمیت نمی‌دهند. از طرفی وقتی میزان حقوق را می‌بینند بعد از فارغ التحصیلی میگویند من با موبایلم کارکنم با وقت کمتر، درآمد بیشتری خواهم داشت تا وقت بگذارم برای این حقوق. او افزود: همکاران ما در دانشگاه در اجاره خانه خودشان مانده‌اند، مشکلات عدیده‌ای وجود دارد. تا وقتی که شرایط زندگی را درست نکنیم، همین وضع ادامه دارد و انتظار نباید داشت نیروی انسانی با این وضع اقتصادی کار کند.
اسپهبد، کارشناس ارشد شرکت عمران مومان چابهار عنوان کرد: شرکت‌های خصوصی که به طور مثال روی معادن فلزی کار می‌کنند باید مدیران آشنا به مباحث علمی معدن داشته باشند. ما از نظر مواد معدنی کشور غنی هستیم و در عناصر نادر کاری نکرده‌ایم وقتی چین در این مورد پیشرو هست و از روس‌ها یاد گرفته‌اند چه اشکالی دارد آنها بیایند و طریقه جداسازی اینها را به ما آموزش بدهند. شما پروژه‌ای را به بخش خصوصی می‌دهید بدون تحقیق؟ باید شرکت صلاحیت داشته باشد و بر اساس نقشه‌های ژئوتکنیک آن محدوده عمل کنند.
همچنین کسیانی، رئیس خانه معدن آذربایجان غربی گفت: باید جویای دلایل منحل‌شدن شرکت‌های مشاور شد. در حال حاضر سازمان زمین‌شناسی چند نیروی متخصص اجرایی دارد؟ اوج بهادادن به بخش معدن زمانی بود که در ساختار نظام اداری کشور به‌عنوان وزارت معادن و فلزات دیده شد. آنجا بخش معدن رشد کرد. اکتشافات منابع داشت و رشد کرد. مشاور باید پول و اعتبار داشته باشد؛ وقتی نباشد مشخص است کاری نمی‌شود انجام داد و نیروی انسانی هم تربیت نمی‌شود. سیستم حاکمیتی است. اداره کل‌ها که نیروی متخصص تربیت نمی‌کنند. ما هنوز سطح زمین ایران را نشناختیم. چقدر بودجه تخصیص داده‌ایم؟ فقط می‌گوییم کشور معدن خیزی هستیم.
شعبانی افزود: آقای طباطبایی از وزارت اقتصاد هستند در یک کارگروهی هستند و بنا دارند به مجوزهای پروانه اکتشاف سرعت ببخشند. بفرمایید چه راهکارهایی را باید ارائه بدهیم.
همچنین عربشاهی عضو جامعه مهندسان مشاور گفت: من فکر می‌کنم در بخش‌های خصولتی مدیرانی هستند که از علم معدن چیزی نمی‌دانند نه بخش‌های خصوصی چون تمام مدیران بخش خصوصی که من با آنها در ارتباط هستم بسیار مدیران مطلعی هستند. از نظر سرانه تولید مواد معدنی در بین کشورهای معدنی جایگاه خوبی نداریم. کار سخت انجام دادن با زجرکشیدن متفاوت است؛ اکنون شرایط با قدیم متفاوت است، بعضی معادن وضعیت‌های نامناسبی از نظر امکانات برای مهندسین و کارشناسان دارند. بنده شخصا با این شرایط کار نمی کنم و همچنین شرایط حقوق امروز. دانش فنی کارشناس خارجی از ما به‌روزتر است، اگر پیشرفت می‌خواهیم از ورود کارشناسان خارجی نباید بترسیم. در آن زمان همان‌ها باعث به‌وجودآمدن سازمان زمین‌شناسی شدند. همین‌الان آلمانی‌ها در انگلیس در معادن کار می‌کنند آیا آنها میگویند که نباید کار را به آلمان‌ها داد؛ چون بیگانه هستند؟ ما به‌عنوان بخش مهندسین مشاور تدوین تعرفه اکتشاف را انجام دادیم و به تأیید ایمیدرو و تهیه تولید رسید و الان مدت‌ها است در سازمان برنامه بودجه مانده و کسی پیگیر این موضوع نیست. اگر این تعرفه‌ها تأیید شود رقم قراردادها و دستمزدها تغییر می‌کند و کمک بسیاری به مشاغل می‌کند.
شعبانی در ادامه تاکید کرد که حتماً از طریق خانه معدن و کمیته اکتشاف این موضوع پیگیری میشود.
جدیدی در این بخش اضافه کرد: ما مخالف ورود متخصصین برای بحث توانمندسازی و آموزش و انتقال تکنولوژی به‌هیچ‌وجه نیستیم منظور من این بود طوری رفتار نکنیم که امتیازات کشور را بگیرند و پیرو آنها باشیم.