اکتشافات معدنی در ایران در حد رخنمون ها باقی مانده است/ شناسایی صفر کانسارهای زیر سطحی
دکتر منصور قربانی، عضو هیئت علمی دانشکده علوم زمین دانشگاه شهید بهشتی و رئیس انجمن زمین شناسی ایران معتقد است: با وجود سهم ۴۰ درصدی علوم زمین از تولید ناخالص ملی در کشورمان، اما این سهم و نقش و ارزش به خوبی تشریح و تبیین نشده و باید با انجام اقدامات مختلف از جمله آموزش علوم زمین از همان سالهای ابتدایی ورود دانش آموزان به مدارس، به تشریح ارزش و اهمیت این علم پرداخت که خمیر مایه اقتدار ملی و رشد اقتصادی کشور است.
به گزارش معدن ۲۴، دکتر منصور قربانی در وبیناری آموزشی به تشریح جایگاه علم زمین شناسی در ایران پرداخت و افزود: ایران در جنوب غربی آسیا واقع شده و بخشی از فلات ایران است.
وی بیان داشت: کشورمان سرزمینی مرتفع است که با دریای کاسپین در شمال، جلگههای آمودریا در شمال شرق، دریای مکران و خلیج فارس در جنوب و جلگه رودهای دجله و فرات در غرب محصور است.
دکتر قربانی ادامه داد: فلات ایران بیش از ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار کیلومتر مربع وسعت دارد که یک میلیون و ۶۴۸ هزار و ۱۹۵ کیلومتر مربع آن را مساحت کشورمان تشکیل میدهد که ۳.۷ درصد از وسعت آسیا و ۱.۱ درصد از وسعت کل خشکیهای کره زمین است.
وی خاطرنشان کرد: فلات ایران از نظر زمین شناسی ویژگیهای خاصی دارد که از جمله آنها وجود ذخایر فسیلی، تنوع در پتانسیل معدنی فلزی و غیر فلزی، مخاطرات طبیعی و زیستی و مورفولوژی خاص است.
رئیس انجمن زمین شناسی ایران اضافه کرد: ایران همچنین یک درصد جمعیت جهان را در دل خود جا داده است و تاکنون ۱۵۷ میلیارد بشکه نفت و ۳۳ هزار تریلیون متر مکعب گاز در کشورمان اکتشاف شده که امید میرود اکتشاف نفت به ۲۰۰ میلیارد بشکه و اکتشاف گاز به بیش از ۵۰ هزار تریلیون متر مکعب برسد.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: ایران از نظر ذخایر نفت رتبه چهارم جهان، از نظر ذخایر گاز رتبه دوم جهان و از نظر مجموع ذخایر نفت و گاز رتبه نخست جهان را دارا است.
وی اظهار داشت: با وجود تحریمها، تاکنون ۷۰ نوع ماده معدنی فلزی و غیرفلزی همراه با سوختهای فسیلی در کشورمان تولید میشود. ایران همچنین بیش از ۶۰ درصد ذخایر سرب و روی و مس جهان و ۲ ذخایر آهن و کروم جهان را در دل خود جا داده است و تاکنون ۵۰۰ تن کانسار طلای فلزی در کشورمان استحصال شده است.
دکتر قربانی خاطرنشان کرد: این در حالیست که هنوز اکتشافات در کشورمان تکمیل نشده و یافتههای ذخایر معدنی ما بر پایه برونزدهای سطحی و رخنمونهایی است که با چشم دیده میشود.
وی توضیح داد: تاکنون بیش از ۱۰ هزار کانسار و اندیس در کشور ما شناخته شده است که همه آنها بر پایه شواهد سطحی بوده و هنوز در زیر سطحی کار خاصی انجام نشده است.
** توزیع نامناسب بارشها در کشور/ اضافه برداشت سالیانه ۶ میلیارد مترمکعبی از آبهای زیرزمینی
دانشیار دانشکده علوم زمین دانشگاه شهید بهشتی در ادامه با اشاره به وضعیت آب کشور گفت: متوسط بارشها در اقلیم کشور ما ۴۱۱ میلیارد متر مکعب است که به معنای بارش متوسط سالیانه ۲۵۰ میلیمتری است؛ با این حال همین بارشها توزیع مناسبی در کشور ندارد. چرا که ۷۰ درصد بارشها در ۲۵ از وسعت کشور ریخته میشود و در مناطقی همچون بندر انزلی سالیانه بیش از ۲ هزار میلیمتر و در مناطق کویر مرکزی کمتر از ۵۰ میلیمتر بارندگی داریم.
وی اظهار داشت: ۲۹۶ میلیارد متر مکعب از مجموع ۴۱۱ میلیارد متر مکعب بارش یاد شده، یا تبخیر شده یا آبهایی است که از کشور خارج میشود. بر این اساس مجموع آب مفید در دسترس ما حدود ۱۰۰ میلیارد متر مکعب است؛ یعنی فقط یک چهارم بارشها در کشور قابل کنترل است.
دکتر قربانی ادامه داد: از ۱۰۰ میلیارد متر مکعب آب در دسترس و مورد استفاده، ۹۰ درصد آن در بخش کشاورزی، ۷ در شرب و ۳ درصد در بخش صنعت مصرف میشود. این در حالیست که نرم جهانی آن ۷۳ درصد در بخش کشاورزی، ۲۲ صنعت و ۵ درصد شرب است.
رئیس انجمن علوم زمین ایران خاطرنشان کرد: ۶۴ میلیارد متر مکعب از ۱۰۰ میلیارد متر مکعب آب در دسترس کشور از آبهای زیرزمینی یعنی چاه، چشمه و قنات تامین میشود. در کشور ۲۷۷ هزار چاه نیمه عمیق، ۱۴۱ هزار چاه نیمه عمیق و به طور خوشبینانه ۱۱۵ هزار چاه غیر مجاز وجود دارد؛ این در حالیست که برداشت مجاز از چاهها ۵۷ میلیارد متر مکعب است.
وی گفت: مقایسه این اعداد و ارقام نشان میدهد با وجود اینکه سالیانه ۵۷ میلیارد متر مکعب آب از طریق قنات، چاه و چشمه مجاز به برداشت هستیم، اما در عمل ۶۴ میلیارد متر مکعب برداشت میکنیم که به معنای حدود ۶ میلیارد متر مکعب اضافه برداشت از سفرههای آب زیرزمینی است.
دکتر قربانی بیان داشت: در سالهای گذشته بیش از ۲۰۰ میلیارد متر مکعب آبهای زیرزمینی ذخیره که از ۲۵ هزار سال پیش تاکنون بین طبیعت، اقلیم، قنوات و تمدن ما به تعادل رسیده بود را به صورت غیرمجاز استفاده کردیم.
** چالش فرونشستها و فروچالهها
وی تاکید کرد: برداشت غیر مجاز از آبهای زیرزمینی خیانت به کشور است و ما تنها مجاز هستیم به اندازه بارشهایی که در سال وارد سفرههای آب زیرزمینی میشود که آن هم حدود ۵۷ میلیارد متر مکعب است، برداشت کنیم.
وی گفت: اکنون شاهد افت آبهای زیرزمینی در همه استانهای کشور به جز مازندران و گیلان هستیم که سبب بروز چالشهایی نظیر فرونشست دشتها و پیشروی فرونشستها به سمت شهرها شده است که از جمله، در جنوب تهران و کاشان به سمت اصفهان نگرانیهای زیادی را ایجاد کرده است.
این عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی تاکید کرد: باید به جامعه آگاهی داد، درب چاههای غیر مجاز را بست و برای استفاده از چاهها سقف تعیین کرد و وزارت نیرو باید همچون یک دستگاه هوشمند به آب کشور نگاه کند.
** اقتدار ملی و اقتصاد پایدار در گرو توجه ویژه به علوم زمین
وی در ادامه خاطرنشان کرد: زمینشناسی جزو علوم پایه است و بیشک علم و فناوری، موتور پیشرفت رشد اقتصادی و خمیر مایه اقتدار ملی است.
دکتر قربانی یادآور شد: به دلیل ذخایر موجود در کشور، ایران از گذشته مرکز تمدن در دنیای قدیم بوده است.
وی افزود: پس از وقوع انقلاب صنعتی در اروپا در اواخر قرن ۱۸ میلادی که ماهیت آن نیز صنعتی بود و زغال سنگ به جای نیروی ماهیچه به کار گرفته شد، شاهد وقوع جهشی در جهان هستیم که به علوم زمین وابسته بوده است.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: اکنون نیز شاهد انقلاب نوینی هستیم که فلزات کمیاب از جمله لیتیوم، ژرمانیوم، سیزیم و غیره در آن نقش دارند و این انقلاب نیز به علوم زمین وابسته است و باید تلاش کنیم در انقلاب نوین از جهان عقب نمانیم چرا که در این غیر این صورت به اقتدار ملی و اقتصاد پایدار دست نخواهیم یافت.
وی گفت: در ۲۰۰ سال گذشته و به طور مشخص از ابتدای حکومت قاجار ما از جهان عقب افتادیم و باید بسیار تلاش کنیم تا این فاصله را کم کنیم که در این راستا تبدیل مواد معدنی به اقتصاد، زبان ملی، فرهنگ مشترک ما و علم آموزی بسیار اهمیت دارد.
** لزوم تهیه محتوای آموزشی زمین شناسی از دوره دبستان
عضو هیئت علمی دانشکده علوم زمین دانشگاه شهید بهشتی در ادامه تاکید کرد: امروز بخش کاربردی و توسعهای علم زمین شناسی در جهان مد نظر است؛ در این راستا باید توجه به علم زمین شناسی را از کتب درسی دبستان آغاز کنیم و در دورههای اول و دوم دبیرستان نیز به طور متناسب کتاب زمین شناسی داشته باشیم.
وی تصریح کرد: باید در افکار کودکان و نوجوانان خود، نیاز به علم زمین را ایجاد کنیم. همچنین در مقاطع بالاتر دانش آموزان باید کلیاتی راجع به زمین بدانند و در نهایت در مقاطع بالای دبیرستان درخصوص نیاز به زمین از نظر اقتصادی و همچنین اطلاعات کلی در خصوص کانیهای موجود و ظرفیتهای معدن و بخش معدنی کشور آموزش ببینند.
دکتر قربانی ادامه داد: در نهایت در دوره دانشگاه باید در راستای سه هدف ۱- شناخت مواد مورد استفاده در زندگی ۲- تخمین ذخایر و راههای استخراج آنها و ۳- نگهداری سازههای جدید (مانند آسمانخراشها، پلها و … ) که در حقیقت سرمایههای کشور هستند، باید برنامهریزی شود.
** رابطه صنعت و دانشگاه موفق نبوده است
وی در ادامه در خصوص رابطه صنعت و دانشگاه که مورد تاکید وزارت علوم است، گفت: متاسفانه باید گفت این رابطه نه تنها در علوم زمین، بلکه در سایر صنایع و علوم به درستی شکل نگرفته و موفق نبوده است.
رئیس انجمن علوم زمین ایران تاکید کرد: در این راستا وزارتخانههای نیرو، صمت، نفت و غیره باید با وزارت علوم تعامل داشته باشند و نیازهایشان را عنوان کنند.
وی افزود: اگر به دنبال تحول علم زمین شناسی در دانشگاه ها هستیم، باید شورایی حداقل هر چند سال یک بار با حضور نمایندگانی از سازمان زمین شناسی، وزارت نیرو، صمت، نفت، دانشگاهها و آموزش پرورش تشکیل شود و دروس شاخههای دانشگاهی را به کمک یکدیگر طراحی کنند.
** چالشهای علوم زمین
عضو هیات علمی دانشکده علوم زمین دانشگاه شهید بهشتی در ادامه به چالشهای علوم زمین پرداخت و گفت: از سال ۱۲۸۷ و با کشف نخستین چاه نفت در کشور تا به امروز، عمده اکتشافات در سطوح بوده و امروز باید بتوانیم به اعماق پایینتر برویم که هزینههای بالاتری نیز به دنبال دارد.
وی اظهار داشت: ذخایر سنگ آهن کشور ما از جمله در چغارت، چادرملو و غیره، همگی قبل از انقلاب شناخته شده و پس از انقلاب تجهیز شدهاند و همه آنها رو به پایان است. بر این اساس از آنجایی که هنوز به اکتشافات عمیق وارد نشدهایم و شناخت کافی از ذخایر زیر سطحیمان نداریم، در ذخایر معدنی با چالش مواجهیم.
دکتر قربانی تاکید کرد: در این راستا باید استراتژی داشته و برنامههای کوتاه، میان و بلندمدت تعریف کنیم.
** سهم ۴۰ درصدی علوم زمین در تولید ناخالص ملی
وی یادآور شد: تا پیش از تحریمها و اعمال فشارهای اقتصادی علیه کشورمان، تولید ناخالص ملی سالیانه ۵۰۰ میلیارد دلار بود و بهطور قطع اکنون با ارقام پایینتری مواجهیم.
رئیس انجمن علوم زمین ایران خاطرنشان کرد: حدود ۴۰ درصد از تولید ناخالص ملی کشورمان به طور مستقیم یا غیر مستقیم به علوم زمین وابسته است. به طوری که بخش معدن و صنایع معدنی ۱۰ درصد و بخش نفت، گاز و هیدروکربورها بیش از ۳۰ درصد در تولید ناخالص ملی کشورمان نقش دارند.
استیلپرایس برگزار میکند: دومین کنفرانس اکتشاف
۰۲۱-۸۸۹۸۱۲۰۶ / ۰۹۳۶۱۵۸۴۷۸۸
با ما باشید