اعداد سخن میگویند
دکتر مهندس سید تقی نعیمی- کارشناس رسمی دادگستری –
عضو بازنشسته هیئت علمی دانشگاه صنعتی امیرکبیر
تجزیه و تحلیل ذخایر شناخته شده گاز و نفت ، روند تولید و مصرف انواع حامل های انرژی در ایران و دنیا از سال ۲۰۱۲ تا اول ۲۰۲۳ و روند تولید خودروهای برقی در دنیا تا ۲۰۲۴
الف : گاز
جدول شماره ۱ کل ذخایر شناخته شده گاز طبیعی ایران ، چند کشور دنیا اول سال ۲۰۲۳ (۹) صفحه ۳۴
| کشور | تریلیون متر مکعب | تریلیون فوت مکعب | درصد از کل | نسبت ذخایر به تولید فعلی* | |
| ۱ | فدراسیون روسیه | ۳۷.۴ | ۱۳۲۰.۵ | ۱۹.۹% | ۵۸.۶ |
| ۲ | ایران | ۳۲.۱ | ۱۱۳۳.۶ | ۱۷.۱% | ۱۲۸.۰ |
| ۳ | قطر | ۲۴.۷ | ۸۷۱.۱ | ۱۳.۱% | ۱۴۴.۰ |
| ۴ | ترکمنستان | ۱۳.۶ | ۴۸۰.۳ | ۷.۲% | ۲۳۰.۷ |
| ۵ | آمریکا | ۱۲.۶ | ۴۴۵.۶ | ۶.۷% | ۱۳.۸ |
| ۶ | چین | ۸.۴ | ۲۹۶.۶ | ۴.۵% | ۴۳.۳ |
| ۷ | ونزوئلا | ۶.۳ | ۲۲۱.۱ | ۳.۳% | ۳۳۳.۹ |
| ۸ | عربستان سعودی | ۶.۰ | ۲۱۲.۶ | ۳.۲ | ۵۳.۷ |
| ۹ | امارات متحده عربی | ۵.۹ | ۲۰۹.۷ | ۳.۲% | ۱۰۷.۱ |
| ۱۰ | نیجریه | ۵.۵ | ۱۹۳.۳ | ۲.۹% | ۱۱۰.۷ |
| ۱۱ | یمن | ۰.۳ | ۹.۴ | ۰.۱% | ۲۶۱۸.۸ |
| ۱۲ | دنیا | ۱۸۸.۱ | ۶۶۴۱.۸ | ۱۰۰.۰% | ۴۸.۸ |
*عمر مفید قابل انتظار بهره برداری بر مبنای روند فعلی استخراج
اعداد این جداول موید این است که ذخایر خدادادی شناخته شده گاز طبیعی ایران هم اکنون حدود ۳/۱۷ درصد از کل ذخایر شناخته شده گاز دنیا میباشد .
جدول شماره ۲ روند تغییر تولید گاز طبیعی ایران دنیا بر حسب میلیارد متر مکعب از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۲ و درصد تولید هر کشور از کل تولید گاز دنیا در سال ۲۰۲۲ (۱) صفحه ۳۰
| کشور | ۲۰۱۲ | ۲۰۱۴ | ۲۰۱۶ | ۲۰۱۸ | ۲۰۲۰ | ۲۰۲۲ | ۲۰۱۲-۲۰۲۲
تغییرات |
۲۰۲۲
درصد |
|
| ۱ | آمریکا | ۶۴۹.۱ | ۷۰۴.۷ | ۷۲۷.۴ | ۸۴۰.۹ | ۹۱۶.۰ | ۹۷۸.۶ | ۴.۲% | ۲۴.۲% |
| ۲ | فدراسیون روسیه | ۶۰۱.۹ | ۵۹۱.۲ | ۵۸۹.۳ | ۶۶۹.۱ | ۶۳۸.۴ | ۶۱۸.۴ | ۰.۳% | ۱۵.۳% |
| ۳ | ایران | ۱۵۶.۹ | ۱۷۵.۵ | ۱۹۹.۳ | ۲۲۴.۹ | ۲۴۹.۵ | ۲۵۹.۴ | ۵.۲% | ۶.۴% |
| ۴ | چین | ۱۱۱.۵ | ۱۳۱.۲ | ۱۳۷.۹ | ۱۶۱.۴ | ۱۹۴.۰ | ۲۲۱.۸ | ۷.۱% | ۵.۵% |
| ۵ | کانادا | ۱۵۰.۳ | ۱۵۹.۰ | ۱۶۵.۰ | ۱۷۶.۸ | ۱۶۵.۶ | ۱۸۵.۰ | ۲.۱% | ۴.۶% |
| ۶ | قطر | ۱۶۲.۵ | ۱۶۹.۴ | ۱۷۴.۸ | ۱۷۵.۲ | ۱۷۴.۹ | ۱۷۸.۴ | ۰.۹% | ۴.۴% |
| ۷ | استرالیا | ۵۸.۳ | ۶۵.۳ | ۹۴.۱ | ۱۲۷.۴ | ۱۴۵.۹ | ۱۵۲.۸ | ۱۰.۱% | ۳.۸% |
| ۸ | نروژ | ۱۱۳.۹ | ۱۰۷.۵ | ۱۱۵.۹ | ۱۲۱.۳ | ۱۱۱.۵ | ۱۲۲.۸ | ۰.۸% | ۳.۰% |
| ۹ | عربستان سعودی | ۹۴.۴ | ۹۷.۳ | ۱۰۵.۳ | ۱۱۲.۱ | ۱۱۳.۱ | ۱۲۰.۴ | ۲.۵% | ۳.۰% |
| ۱۰ | الجزایر | ۷۸.۴ | ۸۰.۲ | ۹۱.۴ | ۹۳.۸ | ۸۱.۴ | ۹۸.۲ | ۲.۳% | ۲.۴% |
| ۱۱ | دنیا | ۳۳۲۶.۲ | ۳۴۳۵.۶ | ۳۵۴۴.۵ | ۳۸۵۵.۸ | ۳۸۶۰.۶ | ۴۰۴۳.۸ | ۲.۰% | ۱۰۰.۰% |
جدول شماره ۳ روند تغییر صادرات گاز مایع LNG کشورهاییکه بیشترین درصد صادرات را از سال۲۰۱۲ تا ۲۰۲۲ داشتند بر حسب میلیارد متر مکعب (۱) صفحه ۳۶
| کشور | ۲۰۱۲ | ۲۰۱۴ | ۲۰۱۶ | ۲۰۱۸ | ۲۰۲۰ | ۲۰۲۲ | درصد ۲۰۲۲ | |
| ۱ | قطر | ۱۰۴.۰ | ۱۰۳.۶ | ۱۰۷.۳ | ۱۰۴.۹ | ۱۰۶.۵ | ۱۱۴.۱ | ۲۱.۰% |
| ۲ | استرالیا | ۲۸.۳ | ۳۲.۰ | ۶۰.۴ | ۹۱.۸ | ۱۰۶.۰ | ۱۱۲.۳ | ۲۰.۷% |
| ۳ | آمریکا | ۰.۸ | ۰.۴ | ۴.۰ | ۲۸.۶ | ۶۱.۳ | ۱۰۴.۳ | ۱۹.۲% |
| ۴ | روسیه | ۱۴.۳ | ۱۳.۶ | ۱۴.۶ | ۲۴.۹ | ۴۱.۸ | ۴۰.۲ | ۷.۴% |
| ۵ | اندونزی | ۲۴.۴ | ۲۱.۷ | ۲۲.۴ | ۲۰.۸ | ۱۶.۸ | ۱۵.۵ | ۲.۸% |
| ۶ | دنیا | ۳۲۴.۹ | ۳۳۳.۶ | ۳۵۸.۳ | ۴۳۰.۴ | ۴۹۰.۰ | ۵۴۲.۴ | ۱۰۰.۰% |
جدول شماره ۴ روند تغییر واردات گاز مایع LNG دنیا و کشورهاییکه بیشترین مصرف را از سال۲۰۱۲ تا ۲۰۲۲ داشتند بر حسب میلیارد متر مکعب(۱) صفحه ۳۶
| کشور | ۲۰۱۲ | ۲۰۱۴ | ۲۰۱۶ | ۲۰۱۸ | ۲۰۲۰ | ۲۰۲۲ | درصد ۲۰۲۲ | |
| ۱ | ژاپن | ۱۱۹.۸ | ۱۲۱.۸ | ۱۱۳.۶ | ۱۱۳.۰ | ۱۰۱.۷ | ۹۸.۳ | ۱۸.۱% |
| ۲ | چین | ۲۰.۱ | ۲۷.۳ | ۳۶.۸ | ۷۳.۵ | ۹۴.۰ | ۹۳.۲ | ۱۷.۲% |
| ۳ | کره جنوبی | ۴۹.۷ | ۵۱.۸ | ۴۶.۳ | ۶۰.۲ | ۵۵.۴ | ۶۳.۹ | ۱۱.۸% |
| ۴ | فرانسه | ۹.۸ | ۶.۹ | ۹.۱ | ۱۲.۷ | ۱۹.۱ | ۳۵.۱ | ۶.۵% |
| ۵ | اسپانیا | ۲۱.۴ | ۱۶.۲ | ۱۳.۸ | ۱۵.۰ | ۲۰.۹ | ۲۸.۸ | ۵.۳% |
| ۶ | دنیا | ۳۲۴.۹ | ۳۳۳.۶ | ۳۵۸.۳ | ۴۳۰.۴ | ۴۹۰.۰ | ۵۴۲.۴ | ۱۰۰.۰% |
متاسفانه استخراج گاز و مصرف گاز ایران به نسبت ذخایر شناخته شده آن در دنیا نیست به عبارت دیگر تولید گاز ایران در سال ۲۰۲۲ حدود ۶درصد کل گاز استخراج شده دنیا بوده است ، یعنی ایران بنا به عللی که کرارا در مقاله های قبلی ذکر شده است و مهمترین آن عدم سرمایه گذاری لازم در دولتهای گذشته برای روزرسانی تکنولوژی استخراج گاز ایران متاسفانه به نسبت سایر کشورها هم اکنون از حدود یک سوم ذخایر شناخته شده گاز طبیعی خود بهره برداری مفید مینماید .(۲)
قسمت عمده تجارت جهانی گاز طبیعی به کمک لوله های قطور مثلا لوله های ۵۶ اینچی انتقال گاز عسلویه به داخل ایران به نقاط مصرف انتقال می یابد و گاز مایع LNG اکثرا با کشتی های خاصی از کشورهای تولید کننده مانند استرالیا ، قطر و ….. به کشورهای مصرف کننده منتقل میشوند.(۲)
برمبنا گزارش سایت انرژی پرس از نظر طول خطوط لوله گاز ایران در تاریخ ۳بهمن سال ۱۴۰۲رتبه سوم در ساخت لوله گاز در دنیا را داشته است.حدود۹۷درصد از شهرها و۹۰درصد روستاهای ایران تا اول ۱۴۰۳ گازرسانی شده اند.کل طول لوله کشی و خطوط گازرسانی ایران حدود ۴۸۰هزار کیلومتر است.هزینه کل لوله کشی گاز ایران تاکنون حدود۳۰ میلیارد دلار برآورد میشود،هزینه نگهداری،ترمیم و تعمیر،تجهیزات،کاهش یا افزایش فشار لوله کشی گاز ایران هرساله چندین میلیارد تومان میباشد.(۲)
متاسفانه با وجود اینکه کشورهای هم جوار ایران مانند پاکستان و …. نیاز مبرم به گاز طبیعی ایران دارند و بر مبنا قرارداد تنظیمی چند سال قبل با کشور پاکستان ، ایران به وظایف محوله خود یعنی لوله کشی گاز را تا مرز پاکستان انجام داده است ولی پاکستان تاکنون به علت مخالفت آمریکا از انجام لوله کشی گاز تا مرز ایران و اتصال آن به شبکه سراسری گازی ایران خودداری نموده است و پاکستان عمدتا با مصرف زیاد ذغال سنگ در سالهای اخیر قسمت عمده نیاز خود به انرژی را تامین کرده است .
مصرف ذغال سنگ سبب تولید گاز co2 بیشتر نسبت به مصرف گاز طبیعی میگردد. رهاسازی بیشتر گاز co2 در محیط زیست پاکستان که مرز نمیشناسند ، لذا سبب تغییرات شدید اقلیمی و آلودگی هوا منطقه شده است. آمریکا که مدعی جلوگیری از تغییرات اقلیمی و …. میباشد به علت اهداف مغرضانه سیاسی عملا سبب تشدید گرمای کره زمین و تغییرات اقلیمی که حاصل آن ایجاد سیل خانمان سوز در منطقه بخصوص سیل اخیر در پاکستان، افغانستان، عمان، امارات و ایران و…گردیده است. متاسفانه جمعا بیش از ۲۰۰ نفر از مردم این کشورها به علت اصرار آمریکا و مخالفت، به مصرف گاز ایران در پاکستان که عملا موثر بر شدت بارندگی و سیلاب شده بود ، فوت نمودند.
امید است با مذاکرات اخیر مسئولین طراز اول ایران و پاکستان معضل عدم اتصال خط لوله گاز پاکستان به خط لوله گاز ایران برطرف شود و از طرفی وزارت نفت با انجام اقدامات فنی لازم آمادگی شروع صادرات گاز به پاکستان را در آینده نزدیک به امید خدا داشته باشد .(۲)
صادرات گاز ایران به ترکیه و عراق چندین سال است حجمی اندک نسبت به ذخایر کلی گاز ایران با مشکلات فراوان ادامه دارد (کم شدن صادرات گاز در فصل سرما و …). با توجه به اقداماتی که برای تامین گاز عراق و عدم وابستگی آن به ایران در این ارتباط توسط دولت آمریکا در جریان است ظرف چند سال آینده وابستگی عراق به صادرات گاز ایران کمتر خواهد شد.(۲)
بر مبنای اعداد جدول شماره ۵ ایران چهارمین کشور بزرگ مصرف کننده گاز دنیا است گاز ایران عمدتا در داخل کشور مصرف میشود و صادرات آن به شرح فوق تاکنون بسیار ناچیز بود، یعنی ایران با جمعیتی حدود یک درصد از کل جمعیت دنیا ۸/۵ درصد گاز مصرفی دنیا را در سال ۲۰۲۲ به خود اختصاص داده است. (۲)
متاسفانه رشد مصرف خانگی گاز در سالهای اخیر ایران چند برابر میانگین رشد دنیا بوده است. به علت سیاست غلط مجالس شورای اسلامی و دولتهای گذشته در قیمت گذاری گاز خانگی و صنعتی ، برخلاف دنیا قیمت مصرف گاز خانگی ایران تاکنون کمتر از مصرف گاز صنایع ایران که مولد و اشتغال زا هستند بوده است.(۲)
دولتها بعلت ناترازی تولید و مصرف گاز ایران در زمستان برای تامین گاز مصرفی خانگی به علت عدم توان استخراج بیشتر گاز با کاهش گاز رسانی به صنایع یا قطع گاز بعضی از صنایع اقدام نمودند تا مشکلات ناترازی گازی کشور که حاصل سیاست های غلط مسئولین گذشته است کمتر شود و موجب نارضایتی ظاهری مردم نگردد. (۲)
امید است با اقدامات لازم دولت و مجلس حداکثر ظرف دو سال آینده این ناترازی های برق، گاز، آب و …. کشور که خسارت اقتصادی زیادی به ایران تحمیل نموده برطرف گردد .
زیرا ادامه روند رشد فعلی مصرف گاز خانگی ایران در سالهای آینده متاسفانه ایران با داشتن حداقل ۳/۱۷ درصد از ذخایر شناخته شده گاز دنیا ،وارد کننده گاز خواهد شد ، مشکل آینده را امروز باید حل کرد تا دولتهای آینده نگویند وارث خرابی های حاصل از تصمیمات نابجا دولت های گذشته هستیم.(۲)
جدول شماره ۵ روند تغییر مصرف گاز کشور ایران ، ده کشور دیگر و دنیا از سال ۲۰۱۲ تا اول سال ۲۰۲۳ را نشان میدهد(۱)صفحه ۳۲
| میانگین نرخ رشد در سال | درصد از دنیا | |||||
| ردیف | کشور | ۲۰۱۲ | ۲۰۲۲ | ۲۰۲۲ | ۲۰۲۲-۲۰۱۲ | ۲۰۲۲ |
| ۱ | آمریکا | ۶۸۸.۱ | ۸۸۱.۲ | ۵.۴% | ۲.۵% | ۲۲.۴% |
| ۲ | روسیه | ۴۲۸.۶ | ۴۰۸.۰ | ۱۴.۰%- | ۰.۵%- | ۱۰.۴% |
| ۳ | چین | ۱۵۰.۹ | ۳۷۵.۷ | ۱.۲%- | ۹.۶% | ۹.۵% |
| ۴ | ایران | ۱۵۲.۵ | ۲۲۸.۹ | ۳.۲%- | ۴.۱% | ۵.۸% |
| ۵ | کانادا | ۹۹.۴ | ۱۲۱.۶ | ۴.۰% | ۲.۰% | ۳.۱% |
| ۶ | عربستان سعودی | ۹۴.۴ | ۱۲۰.۴ | ۵.۲% | ۲.۵% | ۳.۱% |
| ۷ | ژاپن | ۱۲۳.۲ | ۱۰۰.۵ | ۳.۰%- | ۲.۰%- | ۲.۵% |
| ۸ | مکزیک | ۷۳.۷ | ۹۶.۶ | ۰.۸%- | ۲.۷% | ۲.۵% |
| ۹ | آلمان | ۸۱.۱ | ۷۷.۳ | ۱۵.۷%- | ۰.۵%- | ۲.۰% |
| ۱۰ | انگلستان | ۷۶.۹ | ۷۲.۰ | ۷.۵%- | ۰.۷%- | ۱.۸% |
| دنیا | ۳۳۲۰.۳ | ۳۹۴۱.۳ | ۳.۱%- | ۱.۷% | ۱۰۰% | |
ایران هم اکنون علاوه بر تامین گاز مایع LNG مصرف داخلی مقدار بسیار ناچیزی به کشورهای دیگر صادر مینماید . صادرات گاز مایع LNG ایران زیر ۱ درصد کل صادرات گاز مایع دنیا است .
بر مبنا اعداد مندرج در جدول شماره ۵ میانگین ده سال رشد مصرف گاز ایران ۴/۱ درصد ، چین ۶/۹ درصد و دنیا ۷/۱ درصد بود ، مصرف گاز در سال ۲۰۲۲ ایران ۸/۵ و چین ۵/۹ از کل مصرف گاز دنیا بود.(۲)
نمودار شماره ۱ کشورهای عمده صادر کننده گاز و وارد کننده گاز را در سال ۲۰۲۲ نشان میدهد(۱)صفحه ۳۸
نمودار شماره۲ کشورهای عمده صادرکننده و وارد کننده گاز مایع LNG را در سال ۲۰۲۲ نشان میدهد(۱) صفحه ۳۷
ذخایر گازی میدان مشترک پارس جنوبی ( ایران ، قطر ) حدود ۳۹ تریلیون متر مکعب و ذخایر مایعات گازی آن حدود ۵۶ میلیارد بشکه است . سهم ایران در بخش گاز حدود ۱۴ تریلیون متر مکعب و در مایعات گازی حدود ۱۸ میلیارد بشکه برآورد میشود. ایران تاکنون از این حوزه گازی مشترک حدود ۲۳۰۰ میلیارد متر مکعب برداشت گاز داشته است. (۲)
کل هزینه سرمایه گذاری برای این حوزه گازی از طرف ایران تاکنون حدود ۱۵۰ میلیارد دلار بود که خیلی کمتر از قطر میباشد با افزایش سرمایه گذاری برای استخراج گاز ایران امید است علاوه بر جلوگیری از ادامه ناترازی گاز در زمستان ،مقدار بیشتری از گاز طبیعی ایران را صادر نمایند. (۲) خاورمیانه تاکنون بزرگترین صادرکننده گاز LNG دنیا بوده و همراه با استرالیا و ایالات متحده، هم اکنون ۶۵ درصد از کل صادرات گاز LNG دنیا را بخود اختصاص داده است متاسفانه صادرات گاز مایع LNG ایران در سالهای اخیر بسیار ناچیز بود. (۲)
ژاپن با حدود ۹۸ میلیارد متر مکعب بزرگترین واردکننده گاز LNGدنیا در سال ۲۰۲۲ بود. این کشور همراه با چین، ۳۵ درصد از کل گاز LNGجهان را در سال ۲۰۲۲ به خود اختصاص دادند. واردات گاز LNGدنیا به کشورهای قاره آسیا حدود ۶۵درصد از کل صادرات گاز LNG دنیا و پس از آن اروپا با کمی بیش از ۳۰درصد در سال ۲۰۲۲ قرار داشتند.(۲)
ب : نفت
جدول شماره ۶ ذخایر شناخته شده نفت ایران ، چند کشور و دنیا در سال ۲۰۲۲ (۹) صفحه ۱۶
| کشور | هزار میلیون بشکه | هزار میلیون تن | درصد از کل دنیا | نسبت ذخایر به تولید+ | |
| ۱ | ونزوئلا | ۳۰۳.۸ | ۴۸.۰ | ۱۷.۵% | بیش از ۵۰۰ سال |
| ۲ | عربستان سعودی | ۲۹۷.۵ | ۴۰.۹ | ۱۷.۲% | ۷۳.۶ |
| ۳ | کانادا | ۱۶۸.۱ | ۲۷.۱ | ۹.۷% | ۸۹.۴ |
| ۴ | ایران | ۱۵۷.۸ | ۲۱.۷ | ۹.۱% | ۱۳۹.۸ |
| ۵ | عراق | ۱۴۵.۰ | ۱۹.۶ | ۸.۴% | ۹۶.۳ |
| ۶ | فدراسیون روسیه | ۱۰۷.۸ | ۱۴.۸ | ۶.۲% | ۲۷.۶ |
| ۷ | کویت | ۱۰۱.۵ | ۱۴.۰ | ۵.۹% | ۱۰۳.۲ |
| ۸ | امارات متحده عربی | ۹۷.۸ | ۱۳.۰ | ۵.۶% | ۷۳.۱ |
| ۹ | لیبی | ۴۸.۴ | ۶.۳ | ۲.۸% | ۳۳۹.۲ |
| ۱۰ | سوریه | ۲.۵ | ۰.۳ | ۰.۱% | ۱۵۸.۸ |
| ۱۱ | دنیا | ۱۷۳۲.۴ | ۲۴۴.۴ | ۱۰۰.۰% | ۵۳.۵ |
+عمر مفید قابل بهره برداری بر مبنا روند فعلی استخراج
بر مبنای اعداد مندرج در جدول شماره ۶ مشاهده میشود به علت کمی استخراج نفت خام در ونزوئلا ، لیبی ، سوریه در چند سال اخیر عمر مفید بهره برداری از ذخایر شناخته شده آنها در روند فعلی استخراج بسیار زیاد خواهد بود .متاسفانه عمر مفید بهره برداری از منابع شناخته شده نفت ایران با روند فعلی استخراج از آنها حدود ۱۳۹سال برآورد میشود.
طبق پیش بینی های محققین دنیا کاهش شدید تقاضای جهانی نفت خام از سال ۲۰۵۰ و افزایش هزینه بهره برداری از ذخایر باقی مانده فعلی نفت خام ایران در سالهای بعد از ۲۰۵۰ عملا غیر اقتصادی خواهد بود، به عبارت دیگر وزارت نفت باید با سرمایه گذاری و ایجاد امکانات فنی جهت استخراج بیشتر نفت در سالهای آینده نزدیک و حداقل به میزان سهمیه ایران در سازمان اوپک* نفت استخراج نماید. و از حاصل فروش آن برای سرمایه گذاری زیربنایی کشور جهت توسعه اقتصادی سالهای آینده از هم اکنون به فکر نسل های آینده باشند.
*اوپک سازمان کشورهای صادرکننده نفت تشکیل این سازمان سال ۱۹۶۰ میلادی بود
جدول شماره ۷ تولید نفت خام ایران ، ده کشور عمده تولید کننده و کل تولید دنیا به هزار بشکه در روز از سال ۲۰۱۲ تا سال ۲۰۲۲ (۱) صفحه ۱۵
| نرخ رشد در سال | درصد | |||||
| ردیف | کشور | ۲۰۱۲ | ۲۰۲۲ | ۲۰۲۲ | ۲۰۲۲-۲۰۱۲ | ۲۰۲۲ |
| ۱ | ایالات متحده آمریکا | ۸۹۳۲ | ۱۷۷۷۰ | ۶.۵% | ۷.۱% | ۱۸.۹% |
| ۲ | عربستان سعودی | ۱۱۶۲۲ | ۱۲۱۳۶ | ۱۰.۸% | ۰.۴% | ۱۲.۹% |
| ۳ | فدراسیون روسیه | ۱۰۶۵۶ | ۱۱۲۰۲ | ۱.۸% | ۰.۵% | ۱۱.۹% |
| ۴ | کانادا | ۳۷۴۰ | ۵۵۷۶ | ۳.۰% | ۴.۱% | ۵.۹% |
| ۵ | عراق | ۳۰۷۹ | ۴۵۲۰ | ۱۰.۲% | ۳.۹% | ۴.۸% |
| ۶ | چین | ۴۱۵۵ | ۴۱۱۱ | ۲.۹% | ۰.۱%- | ۴.۴% |
| ۷ | امارات متحده عربی | ۳۳۹۴ | ۴۰۲۰ | ۱۰.۴% | ۱.۷% | ۴.۳% |
| ۸ | ایران | ۳۸۱۰ | ۳۸۲۲ | ۴.۶% | ۰.۰۵% | ۴.۱% |
| ۹ | برزیل | ۲۱۴۵ | ۳۱۰۷ | ۳.۹% | ۳.۸% | ۳.۳% |
| ۱۰ | کویت | ۳۱۷۳ | ۳۰۲۸ | ۱۲.۰% | ۰.۵%- | ۳.۲% |
| دنیا | ۸۶۲۲۸ | ۹۳۸۴۸ | ۴.۲% | ۰.۹% | ۱۰۰.۰% | |
نمودار شماره ۳ کشورهای عمده صادر و وارد کننده فرآورده های تولید شده از نفت خام(بنزین ، گازوئیل و….) در سال ۲۰۲۲را نشان میدهد (۱) صفحه ۲۹
جدول شماره ۸مصرف نفت خام به هزار بشکه در روز ایران ، ده کشورعمده مصرف کننده و مصرف کل دنیا از سال۲۰۱۲ تا ۲۰۲۲ (۱) صفحه ۲۰
| نرخ رشد در سال | درصد | |||||
| ردیف | کشور | ۲۰۱۲ | ۲۰۲۲ | ۲۰۲۲ | ۲۰۲۲-۲۰۱۲ | ۲۰۲۲ |
| ۱ | ایالات متحده آمریکا | ۱۷۵۸۱ | ۱۹۱۴۰ | ۱.۹% | ۰.۹% | ۱۹.۷% |
| ۲ | چین | ۱۰۰۶۱ | ۱۴۲۹۵ | ۴.۰%- | ۳.۶% | ۱۴.۷% |
| ۳ | هند | ۳۶۷۴ | ۵۱۸۵ | ۸.۱% | ۳.۵% | ۵.۳% |
| ۴ | عربستان سعودی | ۳۴۶۷ | ۳۸۷۶ | ۷.۴% | ۱.۱% | ۴.۰% |
| ۵ | فدراسیون روسیه | ۳۱۸۴ | ۳۵۷۰ | ۲.۵% | ۱.۲% | ۳.۷% |
| ۶ | ژاپن | ۴۶۷۶ | ۳۳۳۷ | ۰.۰۵% | ۳.۳%- | ۳.۴% |
| ۷ | کره جنوبی | ۲۴۶۶ | ۲۸۵۸ | ۱.۵% | ۱.۵% | ۲.۹% |
| ۸ | برزیل | ۲۵۷۹ | ۲۵۱۲ | ۴.۶% | ۰.۳%- | ۲.۶% |
| ۹ | کانادا | ۲۴۲۰ | ۲۲۸۸ | ۳.۵% | ۰.۶%- | ۲.۴% |
| ۱۰ | مکزیک | ۲۲۲۸ | ۲۰۹۸ | ۲۰.۰% | ۰.۶%- | ۲.۲% |
| ۱۱ | آلمان | ۲۲۷۶ | ۲۰۷۵ | ۱.۶% | ۰.۹%- | ۲.۱% |
| ۱۲ | ایران | ۱۷۶۳ | ۱۹۱۲ | ۱۰.۲% | ۰.۸ | ۲.۰% |
| دنیا | ۸۸۶۶۷ | ۹۷۳۰۹ | ۳.۱% | ۰.۹% | ۱۰۰.۰% | |
برمبنا این نمودار کشورهای خاورمیانه بیشترین درصد فرآورده های نفتی را در سال ۲۰۲۲ به نقاط مختلف دنیا صادر نمودند.(۲)
نمودار شماره ۴کشورهای عمده واردکننده نفت خام و کشورهای عمده صادرکننده نفت خام در سال ۲۰۲۲را نشان میدهد(۱) صفحه ۲۸
بر مبنای نمودار شماره ۴ ایران و سایر کشورهای خاورمیانه متاسفانه هنوز بزرگترین صادرکننده نفت خام به سایر کشورها هستند.(۲)
جدول شماره ۹ میانگین قیمت جهانی هر بشکه نفت خام در سالهای مختلف بر حسب دلار آمریکا آورده شده (۱) صفحه ۲۴
| سال | دبی دلار / بشکه | برنت دلار / بشکه | تگزاس غربی متوسط دلار / بشکه | |
| ۱ | ۲۰۰۲ | ۲۳.۶۰ | ۲۵.۰۲ | ۲۶.۱۶ |
| ۲ | ۲۰۰۳ | ۲۶.۷۵ | ۲۸.۸۳ | ۳۱.۰۶ |
| ۳ | ۲۰۰۴ | ۳۳.۵۱ | ۳۸.۲۷ | ۴۱.۴۹ |
| ۴ | ۲۰۰۵ | ۴۶.۷۸ | ۵۴.۵۲ | ۵۶.۵۹ |
| ۵ | ۲۰۰۶ | ۶۱.۴۸ | ۶۵.۱۴ | ۶۶.۰۴ |
| ۶ | ۲۰۰۷ | ۶۷.۹۲ | ۷۲.۳۹ | ۷۲.۲۰ |
| ۷ | ۲۰۰۸ | ۹۴.۲۸ | ۹۷.۲۶ | ۱۰۰.۰۶ |
| ۸ | ۲۰۰۹ | ۶۱.۱۴ | ۶۱.۶۷ | ۶۱.۹۲ |
| ۹ | ۲۰۱۰ | ۷۷.۷۸ | ۷۹.۵۰ | ۷۹.۴۵ |
| ۱۰ | ۲۰۱۱ | ۱۰۵.۹۳ | ۱۱۱.۲۶ | ۹۵.۰۴ |
| ۱۱ | ۲۰۱۲ | ۱۰۹.۰۶ | ۱۱۱.۶۷ | ۹۴.۱۳ |
| ۱۲ | ۲۰۱۳ | ۱۰۵.۴۷ | ۱۰۸.۶۶ | ۹۷.۹۹ |
| ۱۳ | ۲۰۱۴ | ۹۷.۰۲ | ۹۸.۹۵ | ۹۳.۲۸ |
| ۱۴ | ۲۰۱۵ | ۵۱.۲۲ | ۵۲.۳۹ | ۴۸.۷۱ |
| ۱۵ | ۲۰۱۶ | ۴۱.۰۲ | ۴۳.۷۳ | ۴۳.۳۴ |
| ۱۶ | ۲۰۱۷ | ۵۳.۰۲ | ۵۴.۱۹ | ۵۰.۷۹ |
| ۱۷ | ۲۰۱۸ | ۷۰.۱۵ | ۷۱.۳۱ | ۶۵.۲۰ |
| ۱۸ | ۲۰۱۹ | ۶۳.۷۱ | ۶۴.۲۱ | ۵۷.۰۳ |
| ۱۹ | ۲۰۲۰ | ۴۲.۴۱ | ۴۱.۸۴ | ۳۹.۲۵ |
| ۲۰ | ۲۰۲۱ | ۶۸.۹۱ | ۷۰.۹۱ | ۶۸.۱۰ |
| ۲۱ | ۲۰۲۲ | ۹۶.۳۸ | ۱۰۱.۳۲ | ۹۴.۵۸ |
نمودار شماره ۵ روند تغییرات قیمت نفت خام دنیا از سال ۱۸۶۱ تا ۲۰۲۲ را نشان میدهد(۱) صفحه ۲۴
در جدول شماره ۱۰روند تغییر سرانه مصرف انواع انرژی های اولیه ایران،دنیا وسایر کشورها از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۲ همچنین میانگین نرخ رشد ده ساله در جدول آورده شده است. (۱) صفحه ۱۱
| ردیف | کشور | ۲۰۱۲ | ۲۰۱۴ | ۲۰۱۶ | ۲۰۱۸ | ۲۰۲۰ | ۲۰۲۲ | نرخ رشد در سال ۲۰۲۲ | درصد میانگین تغییرات ۲۰۱۲-۲۲ |
| ۱ | قطر | ۸۳۶.۳ | ۸۴۴.۳ | ۸۰۳.۷ | ۷۲۹.۳ | ۶۶۲.۷ | ۶۹۹.۲ | ۲.۶%- | ۱.۸%- |
| ۲ | امارات متحده عربی | ۴۴۶.۳ | ۴۶۰.۷ | ۵۱۱.۶ | ۴۷۸.۰ | ۴۵۳.۹ | ۵۳۴.۹ | ۶.۳% | ۱.۸% |
| ۳ | سنگاپور | ۵۳۸.۱ | ۵۳۵.۳ | ۵۸۴.۱ | ۵۸۸.۷ | ۵۵۵.۳ | ۵۲۹.۵ | ۴.۱%- | ۰.۲%- |
| ۴ | ترینیداد و توباگو | ۵۶۹.۱ | ۵۶۸.۶ | ۴۸۳.۲ | ۴۷۳.۹ | ۳۹۱.۷ | ۳۸۶.۲ | ۳.۴%- | ۳.۸%- |
| ۵ | کویت | ۴۴۰.۰ | ۴۱۳.۳ | ۳۹۳.۵ | ۳۴۰.۶ | ۳۵۳.۰ | ۳۷۴.۰ | ۵.۹% | ۱.۶%- |
| ۶ | کانادا | ۴۰۵.۳ | ۴۰۷.۵ | ۳۹۶.۷ | ۳۹۶.۲ | ۳۶۱.۸ | ۳۶۷.۸ | ۱.۴% | ۱.۰% |
| ۷ | نروژ | ۴۰۳.۱ | ۳۸۰.۳ | ۳۸۲.۳ | ۳۷۲.۸ | ۳۷۴.۰ | ۳۴۸.۹ | ۰.۸%- | ۱.۴%- |
| ۸ | عمان | ۲۸۸.۵ | ۲۸۳.۶ | ۲۷۶.۵ | ۲۹۴.۰ | ۲۸۴.۵ | ۳۲۶.۷ | ۴.۱% | ۱.۳% |
| ۹ | عربستان سعودی | ۳۱۷.۰ | ۳۲۸.۵ | ۳۴۲.۶ | ۳۱۸.۹ | ۲۸۹.۱ | ۳۱۵.۷ | ۵.۵% | t |
| ۱۰ | آمریکا | ۲۸۴.۸ | ۲۹۰.۶ | ۲۸۳.۰ | ۲۹۰.۱ | ۲۶۳.۷ | ۲۸۳.۵ | ۲.۳% | t |
| ۱۱ | ترکمنستان | ۱۹۹.۱ | ۱۷۶.۷ | ۲۰۲.۲ | ۲۱۵.۵ | ۲۴۳.۵ | ۲۵۶.۹ | ۰.۷% | ۲.۶% |
| ۱۲ | کره جنوبی | ۲۳۳.۳ | ۲۳۱.۹ | ۲۳۹.۴ | ۲۴۴.۲ | ۲۳۱.۵ | ۲۴۵.۳ | ۱.۲% | ۰.۵% |
| ۱۳ | استرالیا | ۲۴۳.۳ | ۲۴۰.۳ | ۲۳۹.۱ | ۲۳۴.۳ | ۲۲۲.۶ | ۲۲۸.۵ | ۳.۳% | ۰.۶%- |
| ۱۴ | سوئد | ۲۴۵.۸ | ۲۲۴.۷ | ۲۲۳.۵ | ۲۲۱.۴ | ۲۱۳.۸ | ۲۱۵.۷ | ۰.۴%- | ۱.۳%- |
| ۱۵ | فنلاند | ۲۲۶.۴ | ۲۱۷.۴ | ۲۱۸.۹ | ۲۱۷.۹ | ۲۰۳.۹ | ۲۱۲.۳ | ۲.۱% | ۰.۶%- |
| ۱۶ | بلژیک | ۲۲۳.۵ | ۲۰۹.۶ | ۲۲۵.۷ | ۲۲۴.۶ | ۲۰۶.۸ | ۲۱۰.۲ | ۸.۲%- | ۰.۶%- |
| ۱۷ | هلند | ۲۳۵.۰ | ۲۱۵.۸ | ۲۱۹.۴ | ۲۱۳.۷ | ۲۰۴.۱ | ۲۰۱.۶ | ۳.۵%- | ۱.۵%- |
| ۱۸ | تایوان | ۱۹۹.۶ | ۲۰۶.۷ | ۲۰۶.۴ | ۲۰۷.۷ | ۱۹۷.۵ | ۲۰۰.۲ | ۴.۱%- | t |
| ۱۹ | روسیه | ۲۰۳.۷ | ۲۰۱.۰ | ۲۰۰.۸ | ۲۰۸.۶ | ۱۹۹.۶ | ۱۹۹.۷ | ۸.۵%- | ۰.۲%- |
| ۲۰ | نیوزلند | ۱۹۴.۱ | ۱۹۹.۹ | ۱۹۶.۶ | ۱۹۲.۳ | ۱۷۰.۶ | ۱۶۱.۸ | ۲.۱%- | ۱.۸%- |
| ۲۱ | قزاقستان | ۱۵۴.۳ | ۱۵۸.۲ | ۱۴۳.۷ | ۱۵۶.۰ | ۱۴۲.۵ | ۱۶۰.۹ | ۵.۳% | ۰.۴% |
| ۲۲ | اتریش | ۱۷۷.۰ | ۱۶۶.۳ | ۱۶۸.۱ | ۱۶۶.۳ | ۱۶۲.۱ | ۱۵۳.۷ | ۵.۶%- | ۱.۴%- |
| ۲۳ | آلمان | ۱۶۶.۱ | ۱۶۳.۲ | ۱۶۸.۰ | ۱۶۴.۸ | ۱۴۹.۰ | ۱۴۷.۵ | ۳.۷%- | ۱.۲%- |
| ۲۴ | ژاپن | ۱۵۶.۳ | ۱۵۱.۷ | ۱۴۸.۲ | ۱۵۰.۱ | ۱۳۶.۹ | ۱۴۳.۹ | t | ۰.۸%- |
| ۲۵ | مالزی | ۱۲۶.۰ | ۱۲۹.۱ | ۱۳۳.۹ | ۱۳۴.۴ | ۱۲۹.۶ | ۱۴۲.۵ | ۴.۵% | ۱.۲% |
| ۲۶ | ایران | ۱۱۹.۱ | ۱۲۴.۱ | ۱۲۴.۴ | ۱۲۹.۸ | ۱۳۹.۳ | ۱۳۷.۳ | ۰.۲%- | ۱.۴% |
| کل دنیا | ۷۳.۷ | ۷۴.۰ | ۷۳.۷ | ۷۵.۶ | ۷۲.۲ | ۷۵.۷ | ۰.۳% | ۰.۳% |
همانطوریکه در جدول ۹ و نمودار ۵ تغییرات قیمتی نفت خام دنیا دیده میشود کشورهای غربی از حدود ۸۰ سال قبل با اجرای سیاست های استعماری خود با خرید یا غارت و … یا پرداخت مبلغ ناچیزی به کشورهای دارنده ذخایر نفتی توانستند به پیشرفت چشمگیر اقتصادی ، تکنولوژی ، نظامی و …. امروزه برسند. اکثر کشورهائیکه بیشترین ذخایر خدادادی نفت و گاز را مانند ایران داشته و دارند با اجرای سیاست های استعماری کشورهای غربی میانگین درآمد سرانه و رفاه نسبی مردم عملا امروزه فاصله زیادی با میانگین درآمد سرانه و رفاه نسبی مردم کشورهای غربی را دارند. (۲)
مصرف نفت و سایر انرژی های فسیلی سبب تولید گاز CO۲ میگردد .
کشورهای غربی با ازدیاد مصرف بی رویه انرژی های فسیلی خود تا ۳۰سال قبل سبب تجمع زیاد گازco2در کره زمین شده اند با تشکیل سازمان اوپک (سازمان کشورهای صادرکننده نفت) بتدریج تولید گاز co2کشورهای غربی روند افزایش اندکی داشته است. مصرف سرانه انرژی کشورهای عمده غربی با وجود پیشرفت تکنولوژی که به مصرف بیشتر انرژی نیاز دارد توانستند با فناوری های بروز شده و صرفه جویی در مصرف عملا جلو ازدیاد مصرف جهانی را بگیرد و مانع رشد قیمت حاملهای انرژی شدند.
جدول شماره ۱۱ انتشار دی اکسیدکربن در اثر مصرف انرژی های فسیلی و… بر حسب میلیون تن گاز co2(مقایسه اعداد سال۲۰۱۲ با ۲۰۲۲ (۱) صفحه ۱۲
| ردیف | کشور | ۲۰۱۲ | ۲۰۲۲ | درصد ۲۰۲۲ |
| ۱ | چین | ۸۸۹۷۷.۶ | ۱۰۵۵۰.۲ | ۳۰.۷% |
| ۲ | آمریکا | ۵۰۸۹.۱ | ۴۸۲۵.۸ | ۱۴.۰% |
| ۳ | هند | ۱۸۲۵.۵ | ۲۵۹۵.۸ | ۷.۶% |
| ۴ | ژاپن | ۱۲۹۳.۸ | ۱۰۶۵.۷ | ۳.۱% |
| ۵ | اندونزی | ۴۷۰.۱ | ۶۹۲.۰ | ۲.۰% |
| ۶ | ایران | ۵۲۲.۰ | ۶۶۷.۴ | ۱.۹% |
| ۷ | آلمان | ۷۷۳.۰ | ۶۳۴.۹ | ۱.۸% |
| ۸ | عربستان سعودی | ۵۱۶.۶ | ۶۱۲.۵ | ۱.۸% |
| ۹ | کره جنوبی | ۶۱۲.۶ | ۵۹۲.۴ | ۱.۷% |
| ۱۰ | کانادا | ۵۴۵.۵ | ۵۱۹.۷ | ۱.۵% |
| کل دنیا | ۳۲۲۱۹.۸ | ۳۴۳۷۴.۱ | ۱۰۰% |
بر مبنای اعداد مندرج در جدول شماره ۱۱ ایران به علت مصرف زیاد انرژی در سال ۲۰۲۲ حدود ۹/۱ درصد از کل گاز CO۲ دنیا را به تنهایی تولید کرده است ایران ششمین کشور از لحاظ تولید بیشترین درصد گاز CO۲ دنیا در محیط زیست سال ۲۰۲۲ بوده است . (۲)
روند افزایش تولید جهانی گاز CO2 عامل شناخته شده تغییرات اقلیمی ، گرمایشی کره زمین که سبب ایجاد خشکسالی ، طوفان ، باران شدید در بعضی از مناطق کره زمین شده است میباشد. متاسفانه بعلت عدم سرمایه گذاری برای آبخیزداری و…. در سالهای گذشته ، بخصوص از سال ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۴ کشورهای منطقه (پاکستان ، افغانستان ، ایران ، عمان ، امارات و …..) با سیل های شدیدی مواجه شدند. سیلابها سبب مرگ تعدادی از مردم منطقه گردید. خسارت ایجاد شده بر اثر سیلاب چندین برابر بیشتر از هزینه آبخیزداری و …. لازم جهت جلوگیری از خسارات مادی و انسانی میباشد. علاوه بر این سرمایه گذاری برای آبخیزداری و…. سبب افزایش ذخیره آبهای زیرزمینی و کاهش سرعت فرو نشست زمین میگردد. متاسفانه در سالهای گذشته سرمایه گذاری لازم در امر آبخیزداری و …. برای جلوگیری از ایجاد خسارت سیلاب در ایران که آخرین آن خسارت سیلاب مشهد و خراسان رضوی نشده است.(۲)
جدول شماره ۱۲ ظرفیت عملیاتی پالایشگاه های ایران و دنیا بر حسب هزار بشکه در روز از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۲ و میانگین درصد ۱۰ ساله (۱) صفحه ۲۵
| نرخ رشد در سال | درصد | |||||
| ردیف | کشور | ۲۰۱۲ | ۲۰۲۲ | ۲۰۲۲ | ۲۰۲۲-۲۰۱۲ | ۲۰۲۲ |
| ۱ | آمریکا | ۱۴۹۹۹ | ۱۵۹۲۷ | ۵.۱% | ۰.۶% | ۱۹.۴% |
| ۲ | چین | ۹۱۹۹ | ۱۳۸۹۲ | ۳.۹%- | ۴.۲% | ۱۷.۰% |
| ۳ | فدرراسیون روسیه | ۵۴۳۸ | ۵۵۳۳ | ۳.۳%- | ۰.۲% | ۶.۸% |
| ۴ | هند | ۴۳۰۲ | ۵۰۸۲ | ۶.۰% | ۱.۷% | ۶.۲% |
| ۵ | عربستان سعودی | ۱۹۵۳ | ۲۹۴۰ | ۶.۳% | ۴.۲% | ۳.۶% |
| ۶ | کره جنوبی | ۲۵۸۲ | ۲۸۱۱ | ۶.۷% | ۰.۹% | ۳.۴% |
| ۷ | ژاپن | ۳۴۰۰ | ۲۶۹۴ | ۸.۳% | ۲.۳%- | ۳.۳% |
| ۸ | ایران | ۱۹۳۳ | ۲۳۹۷ | ۲.۲% | ۲.۲% | ۲.۹% |
| ۹ | آلمان | ۱۹۰۱ | ۲۱۱۱ | ۵.۷% | ۱.۱% | ۲.۶% |
| ۱۰ | برزیل | ۱۸۸۹ | ۱۹۳۵ | ۶.۴% | ۰.۲% | ۲.۴% |
| ۱۱ | دنیا | ۷۶۶۰۰ | ۸۱۹۳۸ | ۳.۱% | ۰.۷% | ۱۰۰% |
در جدول۱۲ توان عملیاتی پالایشگاههای ایران ، دنیا و کشورهایی که ظرفیت پالایشگاهی آنها بیشتر از ایران در سال ۲۰۲۲ بوده آورده شد . میانگین رشد توان عملیاتی پالایشگاه های ایران از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۲ حدود ۲/۲ درصد و میانگین رشد دنیا در همین مدت ۰.۷ درصد بود.بیشترین درصد رشد توان عملیاتی پالایشگاه های ایران متاسفانه به جای صادرات فرآورده های نفتی عمدتا در داخل مصرف شد و صادرات نفتی ایران عمدتا نفت خام و بصورت پالایش نشده بوده است . (۲)
درصد اجزای متشکله فرآورده های تولیدی پالایشگاه های ایران که عمدتا خارجیها طراح و سازنده آن تا ۵ دهه قبل بوده اند با درصد اجزا متشکله فرآورده پالایشگاهی کشورهای خودشان در همان زمان تفاوت زیادی داشته است. برای اینکه بتوانند مازوت تولیدی ایران را برای مصرف در کشتی ها به یغما ببرند طوری پالایشگاه های ایران را طراحی کردند که درصد مازوت تولیدی آنها چند برابر پالایشگاههای کشورهای غربی باشد. (۲) و (۱۰)
با توجه به عدم استفاده از مازوت به عنوان سوخت کشتی ها از چند سال قبل مقدار زیادی مازوت مازاد بر نیاز در چند سال اخیر در ایران تولید شده است که در زمان ناترازی گاز برای تامین سوخت بعضی از نیروگاه های ایران متاسفانه مازوت هم مصرف شده است. مصرف مازوت نسبت به مصرف فرآورده های سبکتر از آن مانند نفت سفید ، بنزین ، گازوئیل برای محیط زیست بسیار آلوده کننده تر است . تبدیل مازوت مازاد به فرآورده های سبک پالایشگاهی از نظر تئوری ممکن میباشد ولی به تکنولوژی پیشرفته و سرمایه گذاری زیادی نیاز دارد.(۲)
پ : زغال سنگ
در جدول شماره ۱۳ تغییر روند تولید ذغال سنگ ، تولید کنندگان عمده دنیا از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۲ نرخ رشد تولید ذغال سنگ سال ۲۰۲۲ و درصد از کل دنیا در سال ۲۰۲۲ آورده شد (۱) صفحه ۴۰
| نرخ رشد در سال | درصد | |||||
| ردیف | کشور | ۲۰۱۲ | ۲۰۲۲ | ۲۰۲۲ | ۲۰۲۲-۲۰۱۲ | ۲۰۲۲ |
| ۱ | چین | ۷۸.۴۴ | ۹۲.۲۲ | ۱۰.۵% | ۱.۷% | ۵۲.۸% |
| ۲ | هند | ۱۰.۶۸ | ۱۵.۰۲ | ۱۲.۲% | ۳.۵% | ۸.۶% |
| ۳ | اندونزی | ۸.۵۶ | ۱۳.۹۵ | ۱۰.۰% | ۵.۰% | ۸.۰% |
| ۴ | ایالات متحده آمریکا | ۲۰.۷۲ | ۱۲.۰۷ | ۳.۹% | ۵.۲%- | ۶.۹% |
| ۵ | استرالیا | ۱۱.۱۳ | ۱۱.۴۶ | ۳.۶%- | ۰.۳% | ۶.۶% |
| ۶ | فدراسیون روسیه | ۷.۰۵ | ۹.۳۵ | ۱.۱% | ۲.۹% | ۵.۴% |
| ۷ | آفریقای جنوبی | ۶.۱۴ | ۵.۳۵ | ۱.۷%- | ۱.۳%- | ۳.۱% |
| ۸ | قزاقستان | ۲.۱۶ | ۱.۸۱ | ۱.۵% | ۱.۷%- | ۱.۰% |
| ۹ | لهستان | ۲.۴۲ | ۱.۷۰ | ۳.۲%- | ۳.۴%- | ۱.۰% |
| ۱۰ | آلمان | ۲.۰۰ | ۱.۲۱ | ۴.۹% | ۴.۹%- | ۰.۷% |
| ۱۱ | دنیا | ۱۶۲.۷۵ | ۱۷۴.۵۶ | ۷.۴% | ۰.۷% | ۱۰۰.۰% |
جدول شماره ۱۴ روند تغییرات مصرف ذغال سنگ کشورهای عمده مصرف کننده دنیا را بر حسب اگزاژول از سال ۲۰۱۲ و ۲۰۲۲ میانگین تغییرات ۱۰ ساله بر حسب درصد نشان میدهد. مصرف کل ذغال سنگ ایران در سال ۲۰۲۲ کمتر از یک درصد از کل مصرف دنیا معادل ۰.۰۸ اگزاژول بوده است جدول صفحه ۴۲ منبع شماره (۱)
| ردیف | کشور | ۲۰۱۲ | ۲۰۲۲ | درصد |
| ۱ | چین | ۸۰.۷۲ | ۸۸.۴۱ | ۵۴.۸% |
| ۲ | هند | ۱۳.۶۴ | ۲۰.۹ | ۱۲.۴% |
| ۳ | آمریکا | ۱۷.۴۲ | ۹.۸۷ | ۶.۱% |
| ۴ | ژاپن | ۴.۸۸ | ۴.۹۲ | ۳.۰% |
| ۵ | اندونزی | ۱.۸۲ | ۴.۳۸ | ۲.۷% |
| ۶ | آفریقای جنوبی | ۳.۷۰ | ۳.۳۱ | ۲.۱% |
| ۷ | فدراسیون روسیه | ۴.۱۲ | ۳.۱۹ | ۲.۰% |
| ۸ | کره جنوبی | ۳.۳۸ | ۲.۸۷ | ۱.۸% |
| ۹ | آلمان | ۳.۳۷ | ۲.۳۳ | ۱.۴% |
| ۱۰ | ویتنام | ۰.۶۷ | ۲.۰۵ | ۱.۳% |
| ۱۱ | لهستان | ۲.۱۴ | ۱.۸۱ | ۱.۱% |
| ۱۲ | ترکیه | ۱.۵۳ | ۱.۷۵ | ۱.۱% |
| ۱۳ | تایوان | ۱.۶۵ | ۱.۵۸ | ۱.۰% |
| ۱۴ | استرالیا | ۲.۰۰ | ۱.۵۵ | ۱.۰% |
| دنیا | ۱۵۸.۴۸ | ۱۶۱.۴۷ | ۱۰۰% |
تقریبا ۹۰ درصد برق ایران با مصرف گاز تولید میگردد، فقط یک نیروگاه به ظرفیت حدود ۲۰۰ مگاوات با سوخت ذغال سنگ در ایران به تولید برق تا سال ۲۰۲۰ در حال بهره برداری بود.
نمودار شماره ۶ صادرات ذغال سنگ به کشورهای عمده مصرف کننده ذغال سنگ و کشورهای عمده واردکننده ذغال سنگ دنیا را نشان میدهد (۱) صفحه ۴۱
ت : انرژی هسته ای
جدول شماره ۱۵ مصرف انرژی هسته ای دنیا را بر حسب اگزاژول از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۲ نشان میدهد. (۱) صفحه ۴۳
| رشد نرخ در سال | درصد | |||||
| ردیف | کشور | ۲۰۱۲ | ۲۰۲۲ | ۲۰۲۲ | ۲۰۲۲-۲۰۱۲ | ۲۰۲۲ |
| ۱ | آمریکا | ۷.۶۷ | ۷.۳۱ | ۱.۴%- | ۰.۵%- | ۳۰.۳% |
| ۲ | چین | ۰.۹۳ | ۳.۷۶ | ۲.۲% | ۱۵.۰% | ۱۵.۶% |
| ۳ | فرانسه | ۴.۰۳ | ۲.۶۵ | ۲۲.۶%- | ۴.۱%- | ۱۱.۰% |
| ۴ | فدراسیون روسیه | ۱.۶۸ | ۲.۰۱ | ۰.۲% | ۱.۸% | ۸.۴% |
| ۵ | کره جنوبی | ۱.۴۲ | ۱.۵۹ | ۱۱.۰% | ۱.۱% | ۶.۶% |
| ۶ | کانادا | ۰.۸۹ | ۰.۷۸ | ۶.۲%- | ۱.۳%- | ۳.۲% |
| ۷ | اوکراین | ۰.۸۵ | ۰.۵۶ | ۲۸.۳%- | ۴.۱%- | ۲.۳% |
| ۸ | اسپانیا | ۰.۵۸ | ۰.۵۳ | ۳.۲% | ۱.۰%- | ۲.۲% |
| ۹ | ژاپن | ۰.۱۷ | ۰.۴۷ | ۱۵.۷%- | ۱۰.۶% | ۱.۹% |
| ۱۰ | سوئد | ۰.۶۱ | ۰.۴۶ | ۳.۰%- | ۲.۶%- | ۱.۹% |
| ۱۱ | انگلستان | ۰.۶۷ | ۰.۴۳ | ۳.۶% | ۴.۳%- | ۱.۸% |
| ۱۲ | هند | ۰.۳۱ | ۰.۴۲ | ۴.۸% | ۲.۹% | ۱.۷% |
| ۱۳ | بلژیک | ۰.۳۸ | ۰.۳۹ | ۱۳.۴%- | ۰.۳% | ۱.۶% |
| ۱۴ | آلمان | ۰.۹۴ | ۰.۳۱ | ۵۰.۰%- | ۱۰.۴%- | ۱.۳% |
| ۱۵ | جمهوری چک | ۰.۲۹ | ۰.۲۸ | ۰.۶% | ۰.۳%- | ۱.۲% |
| ۱۶ | فنلاند | ۰.۲۲ | ۰.۲۳ | ۶.۶% | ۰.۴% | ۰.۹% |
| ۱۷ | تایوان | ۰.۳۸ | ۰.۲۱ | ۱۴.۸%- | ۵.۷%- | ۰.۹% |
| ۱۸ | سوئیس | ۰.۲۴ | ۰.۲۱ | ۲۴.۳% | ۱.۵%- | ۰.۹% |
| ۱۹ | امارات متحده عربی | ۰.۱۸ | ۸۹.۹% | ۰.۸% | ||
| ۲۰ | مجارستان | ۰.۱۵ | ۰.۱۴ | ۱.۵%- | ۰.۵%- | ۰.۶% |
| ۲۱ | اسلواکی | ۰.۱۵ | ۰.۱۴ | ۰.۷% | ۰.۲%- | ۰.۶% |
| ۲۲ | برزیل | ۰.۱۵ | ۰.۱۳ | ۱.۴%- | ۱.۵%- | ۰.۵% |
| ۲۳ | آفریقای جنوبی | ۰.۱۲ | ۰.۰۹ | ۱۸.۵%- | ۳.۰%- | ۰.۴% |
| ۲۴ | آرژانتین | ۰.۰۶ | ۰.۰۷ | ۲۶.۸%- | ۱.۰% | ۰.۳% |
| ۲۵ | ایران | ۰.۰۱ | ۰.۰۶ | ۸۵.۰% | ۱۵.۷% | ۰.۲% |
| دنیا | ۲۳.۴ | ۲۴.۱۳ | ۴.۸%- | ۰.۳% | ۱۰۰% | |
حدود۲/۰درصد از کل انرژی هسته ای دنیا در سال ۲۰۲۲در ایران (بوشهر) به تولید برق اختصاص داشت.استفاده از انرژی هسته ای امارات برای تولید برق درسال ۲۰۲۲حدود ۸/۰درصد از کل انرژی هسته ای مصرفی دنیا درهمین سال بوده است.
ث: برق
جدول شماره ۱۶مصرف سالانه برق ایران ،کشورهای دیگر و دنیا بر حسب تراوات ساعت در سال۲۰۱۲ و۲۰۲۲ آورده شده است.(۱) صفحه ۵۲
| نرخ رشد در سال های | درصد | |||||
| ردیف | کشور | ۲۰۱۲ | ۲۰۲۲ | ۲۰۲۲ | ۲۰۲۲-۲۰۱۲ | ۲۰۲۲ |
| ۱ | چین | ۴۹۸۷.۶ | ۸۸۴۸.۷ | ۳.۷% | ۵.۹% | ۳۰.۳% |
| ۲ | ایالات متحده آمریکا | ۴۳۱۰.۶ | ۴۵۴۷.۷ | ۳.۳% | ۰.۵% | ۱۵.۶% |
| ۳ | هند | ۱۰۹۱.۸ | ۱۸۵۸.۰ | ۸.۴% | ۵.۵% | ۶.۴% |
| ۴ | فدراسیون روسیه | ۱۰.۶۹.۳ | ۱۱۶۶.۹ | ۰.۹% | ۰.۹% | ۴.۰% |
| ۵ | ژاپن | ۱۱۰۶.۹ | ۱۰۳۳.۶ | ۱.۴% | ۰.۷%- | ۳.۵% |
| ۶ | کانادا | ۶۳۶.۵ | ۶۵۹.۶ | ۲.۰% | ۰.۴% | ۲.۳% |
| ۷ | کره جنوبی | ۵۳۱.۲ | ۶۲۰.۳ | ۳.۰% | ۱.۶% | ۲.۱% |
| ۸ | آلمان | ۶۲۸.۹ | ۵۷۷.۳ | ۲.۰%- | ۰.۹%- | ۲.۰% |
| ۹ | فرانسه | ۵۶۵.۲ | ۴۶۷.۷ | ۱۷.۶%- | ۱.۹%- | ۱.۶% |
| ۱۰ | عربستان سعودی | ۲۸۱.۶ | ۴۰۱.۶ | ۲.۲% | ۳.۶% | ۱.۴% |
| ۱۱ | ایران | ۲۴۸.۸ | ۳۴۸.۱ | ۰.۸% | ۳.۴% | ۱.۲% |
| ۱۲ | دنیا | ۲۲۸۳۲.۹ | ۲۹۱۶۵.۱ | ۲.۳% | ۲.۵% | ۱۰۰.۰% |
همانطوریکه در جدول شماره ۱۶ دیده میشود هند به علت گرمای شدید و رشد اقتصادی که در سال ۲۰۲۲ داشته رشد تقاضای ۴/۸ درصدی برق را در این سال تجربه کرده است .در سال ۲۰۲۳ نرخ تقاضای رشد برق هند حدود ۸/۶ درصد بود پیش بینی میشود در سال ۲۰۲۴ رشد تقاضای برق هند حدود ۷ درصد باشد بر طبق برنامه ریزی های انجام شده مصرف برق در ایالات متحده امریکا در سال ۲۰۲۳ حدود ۷/۱ درصد نسبت به سال۲۰۲۲ کاهش داشت و در سال ۲۰۲۴ نسبت به سال ۲۰۲۳ حدود ۲ درصد افزایش خواهد داشت.(۲)
مصرف برق اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۲ حدود ۲/۳ درصد نسبت به سال ۲۰۲۱ کاهش داشت و در سال ۲۰۲۳ نسبت به ۲۰۲۲ ، حدود ۶ درصد کاهش داشت پیش بینی میشود مصرف برق اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۴ نسبت به ۲۰۲۳ حدود ۱ درصد افزایش داشته باشد.(۸)
جدول شماره ۱۷ روند تولید برق ایران و چند کشور دنیا با استفاده انواع حامل های انرژی بر حسب تراوات ساعت را در سال ۲۰۲۱ را نشان میدهد. (۱) صفحه ۵۳
| ردیف | کشور | نفت | گاز طبیعی | زغال سنگ | انرژی
هسته ای |
برق آبی | کل انرژیهای تجدیدپذیر | سایر | جمع |
| ۱ | چین | ۱۱.۸ | ۲۸۷.۱ | ۵۳۲۸.۸ | ۴۰۷.۵ | ۱۳۰۰.۰ | ۱۱۴۸.۷ | ۵۰.۳ | ۸۵۳۴.۳ |
| ۲ | آمریکا | ۲۰.۶ | ۱۶۹۸.۱ | ۹۷۷.۸ | ۸۲۰.۷ | ۲۴۹.۰ | ۶۲۲.۰ | ۱۲.۷ | ۴۴۰۰.۹ |
| ۳ | هند | ۲.۳ | ۵۹.۸ | ۱۲۷۴.۱ | ۴۳.۹ | ۱۶۰.۳ | ۱۷۳.۲ | ۱.۱ | ۱۷۱۴.۸ |
| ۴ | فدراسیون روسیه | ۸.۱ | ۵۱۹.۹ | ۱۸۱.۲ | ۲۲۲.۴ | ۲۱۴.۵ | ۵.۷ | ۵.۲ | ۱۱۵۷.۱ |
| ۵ | ژاپن | ۳۴.۰ | ۳۲۶.۱ | ۳۰۱.۹ | ۶۱.۲ | ۷۹.۶ | ۱۳۶.۴ | ۸۰.۶ | ۱۰۱۹.۷ |
| ۶ | برزیل | ۲۰.۲ | ۸۷.۰ | ۲۴.۲ | ۱۴.۷ | ۳۶۲.۸ | ۱۴۴.۸ | ۲.۴ | ۶۵۶.۱ |
| ۷ | کانادا | ۲.۹ | ۸۰.۱ | ۳۴.۴ | ۹۲.۰ | ۳۸۲.۸ | ۴۹.۸ | ۴.۸ | ۶۴۶.۸ |
| ۸ | کره جنوبی | ۷.۲ | ۱۷۸.۱ | ۲۱۱.۷ | ۱۵۸.۰ | ۳.۱ | ۳۹.۸ | ۴.۲ | ۶۰۱.۹ |
| ۹ | آلمان | ۴.۶ | ۹۰.۳ | ۱۶۴.۷ | ۶۹.۱ | ۱۹.۷ | ۲۱۴.۴ | ۲۶.۵ | ۵۸۹.۳ |
| ۱۰ | فرانسه | ۲.۰ | ۳۵.۳ | ۴.۱ | ۳۷۹.۴ | ۵۸.۷ | ۶۱.۴ | ۶.۸ | ۵۴۷.۶ |
| ۱۱ | عربستان سعودی | ۱۵۷.۹ | ۳۲۴.۲ | – | – | – | ۰.۸ | – | ۳۹۲.۹ |
| ۱۲ | ایران | ۳۳.۸ | ۲۹۰.۶ | ۰.۸ | ۳.۵ | ۱۴.۹ | ۱.۸ | – | ۳۴۵.۳ |
| ۱۳ | دنیا | ۷۳۳.۵ | ۶۵۶۵.۶ | ۱۰۲۱۱.۱ | ۲۸۰۲.۵ | ۴۲۸۸.۸ | ۳۶۶۴.۶ | ۲۵۴.۲ | ۲۸۵۲۰.۲ |
جدول شماره ۱۸ روند تولید برق ایران و چند کشور دنیا را با استفاده انواع حامل های انرژی بر حسب تراوات ساعت در سال ۲۰۲۲ نشان میدهد. (۱) صفحه ۵۳
| ردیف | کشور | نفت | گاز طبیعی | زغال سنگ | انرژی هسته ای | برق آبی | کل انرژیهای تجدیدپذیر | سایر | جمع |
| ۱ | چین | ۱۱.۹ | ۲۹۰.۶ | ۵۳۹۷.۸ | ۴۱۷.۸ | ۱۳۰۳.۱ | ۱۳۶۷.۰ | ۶۰.۴ | ۸۸۴۸.۷ |
| ۲ | آمریکا | ۲۵.۱ | ۱۸۱۶.۶ | ۹۰۴.۲ | ۸۱۲.۱ | ۲۵۸.۶ | ۷۱۹.۵ | ۱۱.۵ | ۴۵۴۷.۷ |
| ۳ | هند | ۲.۵ | ۴۷.۰ | ۱۳۸۰.۱ | ۴۶.۲ | ۱۷۴.۹ | ۲۰۵.۹ | ۱.۳ | ۱۸۵۸.۰ |
| ۴ | فدراسیون روسیه | ۶.۷ | ۵۳۳.۹ | ۱۹۲.۳ | ۲۲۳.۷ | ۱۹۷.۷ | ۷.۴ | ۵.۳ | ۱۱۶۶.۹ |
| ۵ | ژاپن | ۴۰.۶ | ۳۱۹.۷ | ۳۰۹.۰ | ۵۱.۸ | ۷۴.۹ | ۱۵۲.۱ | ۸۵.۴ | ۱۰۳۳.۶ |
| ۶ | برزیل | ۱۰.۱ | ۴۲.۱ | ۱۶.۵ | ۱۴.۶ | ۴۲۷.۱ | ۱۶۴.۵ | ۲.۳ | ۶۷۷.۲ |
| ۷ | کانادا | ۲.۷ | ۸۱.۰ | ۳۴.۱ | ۸۶.۶ | ۳۹۸.۴ | ۵۲.۱ | ۴.۷ | ۶۵۹.۶ |
| ۸ | کره جنوبی | ۶.۹ | ۱۷۳.۳ | ۲۰۸.۷ | ۱۷۶.۱ | ۳.۵ | ۴۷.۷ | ۴.۲ | ۶۲۰.۳ |
| ۹ | آلمان | ۴.۴ | ۷۹.۸ | ۱۸۰.۶ | ۳۴.۷ | ۱۷.۵ | ۲۳۶.۵ | ۲۳.۸ | ۵۷۷.۳ |
| ۱۰ | فرانسه | ۲.۳ | ۴۶.۹ | ۳.۱ | ۲۹۴.۷ | ۴۴.۶ | ۶۸.۰ | ۸.۱ | ۴۶۷.۷ |
| ۱۱ | عربستان سعودی | ۱۳۱.۴ | ۲۶۹.۴ | – | – | – | ۰.۸ | – | ۴۰۱.۶ |
| ۱۲ | ایران | ۳۱.۲ | ۳۰۰.۲ | ۰.۸ | ۶.۶ | ۷.۵ | ۲.۰ | – | ۳۴۸.۱ |
| ۱۳ | دنیا | ۷۲۸.۶ | ۶۶۳۱.۴ | ۱۰۳۱۷.۲ | ۲۶۷۹.۰ | ۴۳۳۴.۲ | ۴۲۰۴.۳ | ۲۷۰.۵ | ۲۹۱۶۵.۱ |
استفاده از تکنولوژی تولید برق با بهره برداری از انرژی خدادادی خورشید ، باد و …. در جهان چند دهه است شروع شده بطوریکه در سال ۲۰۲۲ حدود ۸درصد کل انرژی مصرفی جهان با بهره مندی از انرژی های تجدیدپذیر تامین گردیده است.
طبق گزارشات جهانی ظرفیت کل انرژی بادی جهان اکنون به ۱۰۲۱ گیگاوات برق در سال رسیده است . چین در سال ۲۰۲۳ حدود ۶۵ درصد تاسیسات جدید بهره برداری از انرژی باد در جهان را بخود اختصاص داده است. چین، آمریکا، آلمان، هند و اسپانیا به ترتیب بیشترین استفاده از نیروی باد برای تولید برق را در جهان داشتند. ۱۷درصد برق کشور کنیا هم اکنون توسط نیرو باد تامین میگردد. بر طبق برنامه ریزیهای بعمل آمده در سال ۲۰۳۰ قرار است صد در صد برق مصرفی کنیا با استفاده از انرژی باد تامین گردد. (۴) و (۷) ( روزنامه اقتصاد ۱۸/۰۲/۱۴۰۳ صفحه ۳۴)
بر مبنا گزارشات مختلف جهانی توان بالقوه کشور ایران برای استفاده از انرژی خورشیدی سالانه حدود ۱۲۰ هزار مگاوات برق میباشد.همچنین توان بالقوه کشور ایران سالانه با استفاده از انرژی باد حدود ۴۰هزار مگاوات برق است.
متاسفانه دولتهای گذشته ایران سرمایه گذاری لازم برای استفاده از مواهب خدادادی انرژیهای تجدیدپذیر جهت تامین برق کشور را انجام ندادند. تقریبا از سه سال قبل مجلس و دولت حداقل در روی کاغذ اقداماتی جهت گسترش جهادگونه استفاده از انرژی خورشیدی را انجام دادند بطوریکه هم اکنون ظرفیت کل نیروگاههای کوچک ، متوسط استفاده از پنل های خورشیدی ایران حدود ۴۰۰۰ مگاوات میباشد (۲)
هرچند این عدد در مقابل سرمایه گذاری برای افتتاح بزرگترین نیروگاه خورشیدی الظفره در امارات ناچیز است.
عکس زیر قستی از پنل های مدرن خورشیدی نیروگاه الظفره امارات
نیروگاه الظفره شامل ۴ میلیون صفحه خورشیدی دو طرفه است. این صفحات می توانند از دو سمت جلو و پشت، اشعه خورشید را جذب کنند. آنها متحرک هستند تا در ساعت های مختلف روز، در مقابل خورشید باشند. این صفحات خورشیدی دارای تجهیزات اتوماتیک تمیزکردن و برداشتن غبار ازروی صفحات هستند. (۱۳)
اجرای این طرح به کاهش تولید گازهای گلخانه ای به میزان حدود ۵/۲ میلیون تن در سال کمک میکند. به عبارت دیگر تولید برق این نیروگاه به معنی حذف ۵/۲ میلیون تن گاز دی اکسید کربن در سال است.
۶۰درصد سهام این نیروگاه به شرکتهای اماراتی و ۲۰ درصد به شرکت چینی و ۲۰ درصد دیگر به شرکت فرانسوی تعلق دارد.
این نیروگاه از آخرین تکنولوژی روز دنیا برای استفاده از انرژی خورشیدی جهت تولید برق برخوردار میباشد.
دولت امارات تقریبا دو هفته قبل از برگزاری کنفرانس سازمان ملل متحد برای تغییرات اقلیمی جهان کوپ ۲۸ این نیروگاه را افتتاح نمود. (۱۳)
سرمایه گذاری زیادی که عربستان برای تولید برق زیاد خورشیدی جهت تولید گاز هیدروژن از الکترولیز آب و صادرات هیدروژن مایع همزمان با صادرات نفت تاکنون سرمایه گذاری چندین میلیارد دلاری انجام داده است و امیدوار است حداکثر در ۵سال آینده بتواند به صادرات هیدروژن مایع نیز اقدام نماید.(۱۴)
امید است مجلس دوازدهم و دولت محترم اقدامات لازم جهت رشد چند برابری ۲ سال اخیر استفاده از انرژی خورشید در ایران را برای تولید برق عملیاتی و اجرایی نمایند تا هرچه زودتر ناترازی تولید و مصرف برق ایران که چندین سال است خسارات زیادی که صنایع پتروشیمی ، فولاد ، سیمان و … ایران متحمل شدند تکرار نگردد. (۲)
دولت محترم ایران باید با اقدامات خود مانع سوءاستفاده بعضی از دلالان واردکننده پانل های نیروگاه های خورشیدی از چین بشود تا در استان های دارای مزیت خدادادی بیشتر جهت تولید انبوه برق با استفاده از انرژی خورشیدی مانند یزد، اصفهان،کاشان و ….. ، با امید خدا در مدت عمر باقی مانده دولت سیزدهم در ایران شاهد بیش از ده هزار مگاوات ظرفیت های نصب شده برای تولید برق خورشیدی در کشور باشیم .(۲)
هزینه سرمایه گذاری برای این جهاد ملی خیلی کمتر از سرمایه گذاری های پیش بینی شده برای تولید برق با استفاده از انرژی های فسیلی و هسته ای میباشد و به امید خدا در حداقل مدت ناترازی برق کشور با استفاده از انرژی های تجدیدپذیر برطرف خواهد شد.
رشد سالانه مصرف برق ایران در سالهای اخیر حدود ۵.۵ درصد بود کل میزان تقاضا و ناترازی تولید و مصرف برق ایران هم اکنون حدود ۲۰ هزار مگاوات پیش بینی میشود. (۷) و (۲)
بر طبق مصوبه دولت در سال ۱۳۹۹ مقرر شده بود صنایعی که مصرف برق آنها بیشتر از ۵ مگاوات باشد درصدی از برقشان را به تدریج از طریق بورس انرژی یا با استفاده از انرژی های تجدیدپذیر تامین کنند از سال ۱۴۰۱ مقرر شد صنایع ای که مصرف برق آنها بالای یک مگاوات است هم مشمول این مصوبه بشوند.
بر مبنا جداول ارائه شده تقاضا جهانی برق در سال ۲۰۲۳ حداکثر حدود ۲درصد نسبت به سال ۲۰۲۲ رشد داشته است.
سرعت افزایش استفاده از ظرفیت انرژی های تجدیدپذیر در سالهای ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ با استفاده از انواع انرژی های تجدیدپذیر نسبت به تولید برق با استفاده از ذغال سنگ از سال ۲۰۲۱ در دنیا پیشی گرفت.
پیش بینی میشود روند تولید نیروگاه های برق جدید از سال ۲۰۲۵ به بعد دنیا عمدتا با استفاده از انرژی های نفت، گاز ، انرژیهای تجدیدپذیر و هسته ای در دنیا باشد. کشورهای استعمارگر شرقی و غربی اگر بگذارند از سال ۲۰۲۵ دیگر در جهان نیروگاه تولید برق که با انرژی ذغال سنگ کار میکنند ساخته نشود و روند ساخت نیروگاه های تولید برق که با استفاده از انرژی گاز و نفت کار میکنند روند کاهشی در دنیا خواهد داشت. (۲)
تقاضا برق اضافی برای سیتم های خنک کننده که در اثر گرمایش کره زمین در سالهای آینده دنیا بوجود خواهد آمد عمدتا با استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر برق مورد نیاز تولید و تامین خواهد شد. زیرا هزینه سرمایه گذاری بهره برداری ، نگهداری نیروگاه های خورشیدی به ازاء کیلووات ساعت برق تولیدی کمتر از برق تولید شده از انرژی هسته ای و … میباشد علاوه بر این افزایش تولید برق با استفاده از انرژی های تجدیدپذیر خیلی زودتر از برق انرژی هسته ای و …. شروع به تولید خواهند نمود و دولتها میتوانند در مدت کوتاهی نسبت به ساخت مزارعه متعدد تولید برق خورشیدی اقدام نمایند میزان اشتغال در صنعت تولید برق خورشیدی خیلی بیشتر از میزان اشتغال برای تولید برق هسته ای و …. میباشد. (۲)
پیش بینی میشود که تا سال ۲۰۳۰ حدود ۴۰ درصد برق مصرفی ایران مانند میانگین کل دنیا با استفاده از انرژی های تجدیدپذیر تولید شوند. وزارت اموزش و پرورش از هم اکنون باید در برنامه هنرستان های فنی و مجتمع های فنی و مهندسی حداقل دروسی در ارتباط نحوه تولید برق با استفاده از انرژی های تجدیدپذیر نحوه نصب ، نگهداری و … آنها تدوین ، مصوب و به امید خدا از شهریور ماه اجرا نماید.
برق تولیدی با استفاده از انرژی های تجدیدپذیر تلفات کمی تا مصرف کننده نهایی خواهد داشت، در صورتیکه تلفات برق تولیدی با استفاده از نیروزگاههای سوخت ترکیبی و هسته در شبکه سراسری انتقال حداقل ۳ برابر تلفات برق تولیدی با استفاده از انرژی های تجدیدپذیر دارند تلفات برق از تولید تا مصرف ایران هم اکنون حدود ۱۹ درصد کاهش دارد (۲)
علاوه بر این زیان بحرانهای اجتماعی بوجود آمده در اثر زلزله های شدید ، طوفان ، خرابکاری احتمالی و جنگی نیروگاه های هسته ای عملا برای کشورهای نسبت به مزرعه متعدد تولید برق خورشیدی جبران ناپذیر خواهد بود.(۲)
با وجود کاهش تقاضای برق در اقتصاد های پیشرفته ، افزایش تقاضا برق در اقتصاد های نوظهور هم چنین فروش بیشتر خودروهای الکتریکی رشد تولید جهانی برق در سال ۲۰۲۳ نسبت به سال ۲۰۲۲ حدود ۹/۱ درصد بود در صورتیکه میانگین رشد سالانه تولید جهانی برق از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ حدود ۴/۲درصد بود محققین جهانی در ارتباط با رشد جهانی تولید برق سال ۲۰۲۴ نسبت به ۲۰۲۳ پیش بینی حدود ۶/۳ درصد رشد را نمودند.(۴)
رشد تولید برق چین در سال ۲۰۲۲ حدود ۷/۳ بود بر طبق برنامه ریزیهای بعمل آمده رشد تولید برق چین حداقل در سال ۲۰۲۴ حدود ۳/۵ درصد خواهد بود .(۴)
صنایع انرژی بر مانند تولید فولاد ، تولید آلومینیوم ، تولید شیشه و …. که پس از شروع جنگ در اروپا بعلت کم شدن امکانات تولید برق و … مجبور به کاهش تولید فولاد حدود ۱۰درصد ، آلومنیوم حدود ۱۲درصد ، کاغذ حدود۶ درصد و مواد شیمیایی حدود ۵ درصد در سال ۲۰۲۲ نسبت به ۲۰۲۱ شدند ، یا حتی مجبور به تعطیلی شدند. از سال ۲۰۲۴ مجددا صنایع انرژی بر مانند فولاد و …. اتحادیه اروپا به فعالیت تولیدی خود اندکی کمتر از شروع جنگ اروپا ادامه خواهند داد یا فعالیت صنعتی خود را بیشتر به مراحل نهایی تولید از شمش آلومینیوم ، شمش فولاد و … معطوف خواهند نمود لذا پیش بینی میزان تقاضای برق اتحادیه اروپا از سال ۲۰۲۵ به بعد عملا اکنون امکان پذیر نخواهد بود .(۲)و(۱۲)
آنچه مسلم است کشورهای عضو اتحادیه اروپا در ارتباط با تولید فولاد از گندله اکسید آهن سرمایه گذاری چندین میلیارد دلاری را از سالهای قبل با استفاده از انرژی های تجدیدپذیر شروع نموده بودند.
کل فرآیند مورد نظر آنها تولید برق با استفاده از انرژی های تجدیدپذیر عمدتا در مرحله اول انرژی خورشیدی و باد ، الکترولیز آب با استفاده از برق سبز و تولید هیدروژن، بکارگیری هیدروژن سبز برای احیاء اکسید آهن و شارژ مداوم گرم آهن اسفنجی تولیدی در کوره های قوس الکتریکی که برق آن توسط انرژیهای تجدیدپذیر تامین میگردد نهایتا تولید شمش سبز انواع فولاد آلیاژی و مخصوص که دارای ارزش افزوده زیاد میباشند و مورد نیاز صنایع عمده مصرف کننده داخلی اروپا مانند تولید خودرو ،تجهیزات پیچیده فنی ، از قبلی جرثقیل، تجهیزات پیشرفته نظامی و …. میباشد سرمایه گذاری تدریجی چندین میلیارد دلاری اتحادیه اروپا در استفاده بیشتر از انرژی های تجدیدپذیر سبب کاهش وابستگی بیشتر اروپا به واردات گاز ، نفت شده و خواهد شد. (۱۲)و(۱۱)
کشورهای اتحادیه اروپا با استفاده بیشتر انرژی های تجدیدپذیر از ایجاد گازهای گلخانه ای خود را تا سال ۲۰۳۰ را حدود ۴۰ درصد کاهش خواهند داد با استفاده بیشتر از انرژیها تجدیدپذیر (خورشیدی، باد ) و مخصوصا واردات گاز هیدروژن امیدوارند از سال ۲۰۵۰ کل کشورهای اتحادیه اروپا هیچگونه گاز گلخانه در محیط زیست رها ننمایند. (۸)
گرم شدن کره زمین کشورهای سردتر مانند نروژ ، سوئد و … را غنی تر کرده و خواهد کرد .
در حالی که رشد اقتصادی در کشورهای گرمتر مانند هند ، نیجریه و …. ایران با چالش های جدیدی مواجه شده و خواهند شد . شکاف بین بالاترین و کمترین تولید ناخالص داخلی سرانه به دلیل تغییرات آب و هوایی ، افزایش ۲۵ درصدی را تجربه کرده است . به عبارت دیگر تغییرات آب و هوا سبب افزایش نابرابری اقتصادی در کشورهای نزدیک قطبهای شمال و جنوب که سردتر هستند و کشورهایی که نزدیک به خط استوا میباشند و گرمتر هستند خواهد شد .
صنایع انرژی بر ایران برای ادامه فعالیت خود مجبور به سرمایه گذاری جهت تولید برق اختصاصی از بودجه داخلی خود را از سال ۱۴۰۰ با سرعت کمی شروع نمودند .
از چند سال قبل مجتمع تولید فولاد مبارکه مجوز تاسیس دو واحد نیروگاه گازی جمعا به ظرفیت ۶۱۴ مگاوات و مجموعه معدنی گل گوهر مجوز تاسیس دو واحد نیروگاه گازی به ظرفیت ۳۶۶ مگاوات و … همچنین جمعا قرار بود صنایع معدنی حدود ۱۳۷۰ مگاوات نیروگاه های برق اختصاصی را با هزینه خود راه اندازی نمایند.
خوشبختانه برطبق مفاد برنامه هفتم توسعه همه جانبه ایران و برنامه بودجه سال ۱۴۰۳ دولت و مجلس جهت رشد استفاده از انرژی های تجدیدپذیر اقدامات اندکی انجام داده اند . پیش بینی میشود به امید خدا ظرف دو سال آینده ظرفیت تولید برق با استفاده از انرژی های تجدیدپذیر در ایران حداقل بیشتر از ده هزار مگاوات بشود.(۲)
رشد بی رویه مصرف بنزین ۲۰ سال اخیر ایران عمدتا بعلت استفاده از تکنولوژی عقب افتاده تولید خودروهای سواری در ایران که مصرف بنزین آنها بازاء سال ساخت مسافت طی شده خیلی بیشتر از مصرف بنزین اتومبیلهای مدرن چینی که سالهاست است به اروپا فروخته میشود است. علاوه بر این متاسفانه در ایران هنوز خودروهای سواری ای در حرکتند که بجز ایران در هیچ کشور دنیا دیگری اجازه حرکت نخواهند داشت ، تا زمانیکه روند مدیریت تولید خودرو در ایران که تاکنون عملا دولتی بود در سالهای آینده ادامه داشته باشد ایران مجبور به وارد کردن بنزین یا سرمایه گذاری زیادی برای ایجاد پالایشگاه جدیدی نظیر پالایشگاه ستاره خلیج جهت جلوگیری از ناترازی بنزین خواهد بود .
مصرف بنزین این اتومبیلهای فرسوده خیلی زیاد است مجلس دوازدهم باید با برنامه ریزی درست در ظرف دوسال مانع تردد این اتومبیلها که بیشتر ارابه های مرگ هستند در جاده های کشور بشوند.
نمودار شماره ۷ تغییرات قیمت جهانی حاملهای انرژی اولیه از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۲۲ (۱) صفحه ۵
نمودار شماره ۸تغییرات انرژی های اولیه در کشورهای صنعتی و غیر صنعتی دنیا از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۲۲ (۱) صفحه ۵
نمودار شماره ۹ روند رشد تولید گاز CO2 از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۲۰ قاره آسیا، اقیانوسیه و دنیا را برحسب درصد برای مناطق مختلف را نشان میدهد. (۱)صفحه ۵
نمودار شماره ۱۰روند تغییر انرژی های مصرفی دنیا را از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۲۲بر حسب درصد نشان میدهد. (۱) صفحه ۶
نمودار شماره ۱۰ موید اینست که درصد استفاده از زغال سنگ به علت تولید گاز co2 زیادتر روند بیشترین رشد نزولی را نسبت به مصرف نفت و گاز در مدت ۱۴ ساله اخیر داشته است و تنها انرژی تجدید پذیر که در سال ۲۰۰۸ حدود ۳ درصد کل انرژی مصرفی بشر را تشکیل میداد در سال ۲۰۲۲ حدود ۱۵ درصد انرژی مصرفی بشر بر طبق نمودار شماره ۱۰ از انرژی های تجدیدپذیر تامین شده است.
همانطوریکه مشاهده میشود درصد مصرف جهانی ذغال سنگ از ۴۱درصد در این مدت به حدود ۳۷درصد کاهش یافته است درصد استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر دنیا در این مدت افزایش زیادی یافته است در سال ۲۰۲۳ این روند افزایشی با رشد بیشتری ادامه داشت و در سالهای آینده این روند افزایشی استفاده بیشتر از انرژی های تجدیدپذیر ادامه خواهد داشت بطوریکه پیش بینی میشود در سال ۲۰۳۰ حدود ۲۷ درصد از کل انرژی مصرفی دنیا با استفاده از انواع انرژی های تجدیدپذیر تامین خواهند شد. (۴)
روند برقی‌سازی صنعت خودرو جهان از حدود ۱۵ سال قبل آغاز شد. با آنکه این روند در سالهای اخیر از سرعت بالایی برخوردار بود . علیرغم تلاش‌ها و پیشرفت‌های چشمگیر، واقعیت‌های موجود نشان می‌دهند که صنعت خودروسازی جهان فاصله بسیار زیادی با برقی‌سازی کامل دارد.
طبق آمار از ۷۱.۳ میلیون خودروی فروخته‌شده توسط خودروسازان مطرح دنیا در سال ۲۰۲۲، فقط ۸.۸ درصد به پیشرانه تمام الکتریکی مجهز بوده‌اند.(۳)
درحال‌حاضر خودروسازان چینی درزمینه تولید خودروهای برقی پیشگام هستند. براساس داده‌های موجود، ده شرکت خودروساز چینی، ۲.۸۳ میلیون خودروی برقی در سال ۲۰۲۲ تولید کرده‌اند؛ رقمی که معادل ۲۳ درصد از فروش جهانی خودروهای برقی جهان است.
در آن سوی دنیا و در ایالات‌متحده، خودروهای تمام الکتریکی سهمی ۱۳.۱ درصدی از فروش خودروسازان این کشور در سال ۲۰۲۲ را به خود اختصاص دادند . (۳)
پنج خودروساز بزرگ اروپا سال ۲۰۲۲ درمجموع ۲۰.۸ میلیون خودرو به مشتریان خود تحویل داده‌اند. ۱.۹ میلیون دستگاه از آنها به پیشرانه تمام الکتریکی مجهز بوده‌اند که معادل۶.۷ درصد میباشد.
ژاپن با آنکه یکی از کشورهای پیشرو درزمینه خودروسازی به‌شمار می‌رود، اما در عرصه مدل‌های برقی از کشورهای رقیب عقب افتاده است.
مجموع فروش مدل‌های برقی ۴ شرکت تویوتا، نیسان، هوندا و مزدا در سال ۲۰۲۱ فقط ۱۶۸ هزار دستگاه بود که معادل ۰.۹ درصد از کل فروش آنها میشود. (۳)
فروش خودروهای الکتریکی جهان در سال ۲۰۲۳ به ۱۴ میلیون عدد رسید که ۹۵ درصد آن در چین، اروپا و ایالات متحده تولید شدند. تقریباً ۱۴ میلیون خودروی الکتریکی جدید در سال ۲۰۲۳ در سراسر جهان به ثبت رسید که تعداد خودروهای الکتریکی در جاده‌های دنیا را به ۴۰ میلیون عدد رساند. فروش خودروهای برقی در سال ۲۰۲۳ نسبت به سال ۲۰۲۲،از حدود ۳.۵ میلیون عدد بیشتر بود که نسبت به سال قبل ۳۵ درصد افزایش نشان میدهد. (۳)
خودروهای برقی حدود ۱۸ درصد از کل خودروهای فروخته شده دنیا را در سال ۲۰۲۳ را به خود اختصاص دادند، در حالی که این عدد در سال ۲۰۲۲ حدود ۱۴ درصد بود . صنعت خودروهای برقی دنیا وارد مرحله ای می شوند که مشخصه آن افزایش رقابت، قیمت و ادغام است. علاوه بر این، چین در سال ۲۰۲۳ بیش از ۴ میلیون خودرو صادر کرد که این کشور را به بزرگترین صادرکننده خودرو در جهان تبدیل نمود که حدود۱.۲میلیون از خودروهای برقی دنیا در این سال را چین فروخته است. (۳)
حدود ۲۵ درصد از کل خودروهای فروخته شده سال ۲۰۲۳ در فرانسه و بریتانیا ،۳۰ درصد در هلند و ۶۰ درصد در سوئد بودند. در نروژ، علیرغم انقباض کلی بازار، درصد فروش اندکی افزایش یافت و سهم فروش خودروهای برقی نروژ تقریباً ۹۵ درصد، بالاترین میزان در اروپا باقی مانده است. (۴)
یکی از عوامل رشد مصرف انرژی های تجدیدپذیر بعلت رشد تولید و فروش اتومبیل های برقی در سطح جهان میباشد.
اتومبیل های برقی نیاز به باتری هایی که بتواند مسافت بیشتری را با یکبار شارژ طی نماید نیاز دارند لذا همزمان با گسترش تکنولوژی تولید و مصرف انرژی های تجدیدپذیر محققین نسبت به بهبود فناوری و تکنولوژی تولید باتری های مورد استفاده در اتومبیل های برقی و ذخیره سازی انرژی های تجدیدپذیر تحقیقات پرهزینه ای را انجام دادند . امروزه (۲۰۲۴) باتری هایی در سطح جهان ارائه میشود که یک اتومبیل برقی بتواند با یک شارژ باتری حدود ۸۰۰ کیلومتر مسافت را طی نماید. (۴)
در سال ۲۰۲۲ تقاضا (تولید، انتقال و مصرف برق تجدیدپذیر دنیا) سبب افزایش مصرف حدود ۵۶ درصدی فلز لیتیوم ، ۴۰درصدی افزایش برای کبالت و ۱۶درصدی افزایش برای نیکل نسبت به مصارف این فلزات در سال ۲۰۲۱ دنیا شده است. مواد معدنی فوق که قبلا بخش کمی از درآمد صنایع معدنی جهان را تشکیل میداند در سال ۲۰۲۲ به حدود ۳۲۰ میلیارد دلار در جهان رسید.(۴)
البته مصرف فلزات معدنی فوق بیشتر در اتومبیل های برقی کاربرد دارند تا مصرف انرژی سبز برای صنایع قیمت تمام شده فناوری های تولید انرژی پاک نسبت به سال ۲۰۲۲ بعلت نتایج تحقیقات مستمر پر هزینه در سطح جهان تا نیمه اول سال ۲۰۲۳ به طور قابل توجهی کمتر از یک دهه پیش شده است.
کشورهای مختلف جهان از سالهای قبل سرمایه گذاری بیشتری برای اکتشاف ، تولید لیتیوم ، ژرمانیم ، کبالت ، مس و …. را افزایش دادند تا بتوانند افزایش تقاضای مصرف جهانی آنها را جواب گو باشند.
کشور چین سرمایه گذاری معدنی خود را در ارتباط با فلزات فوق در سال ۲۰۲۲ نسبت به ۲۰۲۱ دو برابر کرده است.(۴)
سرمایه گذاری برای تولید فلزات فوق به خصوص جهت مصرف در باتری خودروهای سواری در سال ۲۰۲۲ بیشتر از سرمایه گذاری اورانیوم در دنیا بود.
تقاضای جهانی باتری برای کاربردهای انرژی پاک در سال ۲۰۲۲ حدود دو سوم تقاضای سال ۲۰۲۱ دنیا افزایش داشت.
تقاضا برای باتری در وسایل نقلیه از درصد رشد فروش خودروهای برقی پیش گرفته است.(۴)
باتری های یون سدیم در اوایل سال ۲۰۲۳ شاهد جهش تولید بیشتر بودند برنامه هایی برای ظرفیت تولید بیش از ۱۰۰ گیگاوات ساعت عمدتا در چین متمرکز بود. تقاضا برای مصرف مواد معدنی حیاتی فوق تا سال ۲۰۳۰ حدود سه و نیم برابر مصرف سال ۲۰۲۲ دنیا و جمعا به وزن بیش از ۳۰ میلیون تن خواهد رسید. (۴)
یک شرکت پورتویکوبی که در ارتباط با روش های استخراج مستقیم لیتیوم فعالیت داشت در سال ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ جمعا حدود ۵۰۰ میلیون دلار سفارش گرفت دولت مکزیک در سال ۲۰۲۳ صنعت لیتیوم خود را ملی کرد.
شرکت های چند ملیتی بزرگ استخراج معادن از قبیل BHP , VOPE , RIOTENTO و …. متعهد شدند تا سال ۲۰۵۰ در کلیه فعالیت های معدنی خود هیچگونه گاز CO2 ای ایجاد ننمایند.(۴)
در سال ۲۰۲۰ تقاضا جهانی برای باتری لیتیوم یونی حدود ۳۳۰ گیگاوات ساعت بود در سال ۲۰۲۲ به حدود ۵۵۰ گیگاوات ساعت رسید علت رشد زیاد تقاضا این نوع باتری رشد فروش خودروهای سواری برقی در جهان بود.(۲)
تقاضا باتری برای وسایل نقلیه در سال ۲۰۲۲ چین نسبت به سال ۲۰۲۱ بعلت رشد فروش اتومبیل های برقی حدود ۷۰ درصد افزایش داشت. (۴)
تقاضا باتری در آمریکا در سال ۲۰۲۲ نسبت به ۲۰۲۱ حدود ۸۰درصد رشد داشته است در صورتیکه رشد فروش اتومبیل های برقی در همین مدت ۵۵ درصد بود. در سال ۲۰۲۲ باتری های لیتیوم یونی از سایر انواع باتریها در دنیا ارزانتر بود.
یک کنسرسیوم به رهبری CATL در پروژه ای به ارزش حدود یک میلیارد دلار جهت توسعه ذخایر و افزایش اسخراج سالانه لیتیوم و … در بولیوی برنده شده است. تکنولوژی بازیافت باتری های لیتیوم یونی جهان هنوز در مراحل اولیه خود است.(۲)
تحقیقات تکنولوژی در زمینه تولید انواع باتری های لیتیومی در سال ۲۰۲۳ منجر به تولید آلیاژی از لیتیوم، فسفات آهن منجر به تولید باتری LEP شده است .(۲)
لیتیوم
بعلت گسترش تولید اتومبیلهای سواری برقی نیاز به افزایش تولید باتری های لیتیومی در سالهای گذشته بطور بی سابقه ای افزایش یافت. تقاضا جهانی لیتیوم از سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ دوبرابر شد افزایش تقاضا جهانی لیتیوم در سال ۲۰۲۲ نسبت به سال ۲۰۲۱حدود ۳۰ درصد بود. تا سال ۲۰۲۲ قیمت جهانی لیتیوم هم افزایش زیادی یافته است. در سال ۲۰۲۲ قیمت جهانی لیتیوم قدری کمتر گردید.(۲)
تا چند سال قبل اکثر ظرفیت استخرج لیتیوم در نمکزارهای شیلی و معادن استرالیا متمرکز بود. کشور چین عملا بر فرآیند پالایش لیتیوم دنیا مسلط است.(۲)
نیکل یکی از عناصر اصلی تولید انواع فولاد ضد زنگ و باتری ها میباشد.نیکل که برای ساخت باتری استفاده می شود عمدتا توسط روسیه ، استرالیا و کانادا تولید میگردد . نیکل که عمدتا برای تولید آلیاژهای صنعتی بخصوص انواع فولادهای زنگ نزن استفاده میشود توسط اندونزی و فیلیپین در دنیا عرضه میشود.(۲)
بزرگترین ذخایر نیکل دنیا در اندونزی قرار دارد بیشترین درصد نیکل جهان با استخراج از معادن اندونزی بدست می آید . چین به عنوان بزرگترین تولید کننده نیکل تصفیه شده دنیا شناخته میشود.(۲)
در سالهای اخیر چندین پروژه استخراج نیکل در استرالیا ، کانادا در دست انجام است.(۲)
مس
روند رشد سریع جهانی خودروهای الکتریکی در چند سال اخیر ، روند گسترش استفاده از انواع حاملهای انرژی تجدیدپذیر ، افزایش استفاده جهانی از تکنولوژی هوش مصنوعی که نیازمند قدرت محاسباتی زیاد پردازنده های قوی میباشد. پیش بینی میگردد که رشد تقاضا جهانی مس تا سال ۲۰۳۰ بطور میانگین سالانه حداقل حدود ۵/۲ درصد باشد با توجه به مشکلات سیاسی موجود در کشورهای شیلی و پرو که در سال ۲۰۲۳ حدود ۳۸ درصد مس تولیدی دنیا را بخود اختصاص دادند تفاوت تقاضا و عرضه جهانی مس در سالهای آینده زیادتر خواهد شد قیمت ضایعات مس در دنیا روند افزایشی دارد در سال ۲۰۲۳ با فرآوری و ذوب ضایعات مس دنیا حدود ۵/۴ میلیون تن مس مصرفی دنیا در سال ۲۰۲۳ تامین گردید که ۹درصد از سال ۲۰۲۲ بیشتر میباشد. (۵) و(۶)
امید است بعلت افزایش جهانی قیمت در زنجیره تولید مس از سنگ معدن تا تولید کابلهای مسی تجهیزات صنعتی مسی و …. سبب افزایش خام فروشی مس در ایران نشود. از ازدیاد درآمد فروش مس خالص برای سرمایه گذاری در صنایع تکمیلی پیشرفته تر از صنایع جنبی مس باغین کرمان به امید خدا استفاده مفیدی بیشتری بنمایند. تا ارزش افزوده مس پالایش شده چندین برابر گردد. در نتیجه واردات بعضی از تجهیزات مسی که بعلت تحریم مشکلات زیادی هم برای ایران دارند در کشور تولید گردند و اشتغال برای متخصصین بیشتری فراهم شود.(۲)
کبالت
حدود ۷۰درصد عرضه کبالت جهان در سال ۲۰۲۲ را جمهوری دموکراتیک کنگو بخود اختصاصی داده است .در سال ۲۰۲۲ اندونزی تولید کبالت خود را با آغاز پروژه های جدید سه برابر کرد .
ایالات متحده آمریکا از سال ۱۹۹۴ سرمایه گذاری برای شروع به بهره برداری از معادن آیداهور را آغاز کرد . از سال ۲۰۲۲ استخراج کبالت آغاز شد بعلت عدم وجود تجهیزات قابل پردازش داخلی ، کبالت استخراج شده آمریکا فعلا عمدتا خام به چین صادر میگردد.
اندونزی ،جمهوری دموکراتیک کنگو دو کشور عمده تولید کننده کبالت جهان حداقل تا ۵ سال آینده خواهند بود.
چین تولید حدود ۷۵ درصد کبالت تصفیه شده جهان را در سال ۲۰۲۲ را بخود اختصاص داد. بعلت عرضه بیش از مصرف جهانی کبالت در نیمه دوم سال ۲۰۲۳ قیمت جهانی کبالت روند کاهشی داشته است. اندونزی به عنوان محصول جانبی صنعت روبه رشد نیکل خود کبالت هم تولید می کنند.(۲)
گرافیت
گرافیت طبیعی که از لایه های گرافیتی تشکیل شده است ماده ای است که در صنایع مختلف از تولید مواد نسوز تا روان کننده ها کاربرد دارد. از چندین سال قبل تقاضای جهانی برای کاربرد بیشمار گرافیت در باتری ها رشد زیادی داشته است. گرافیت را می توان از ذخایر طبیعی تهیه کرد یا به صورت مصنوعی تولید نمود. در سال ۲۰۲۲ حدود ۷۰ درصد از گرافیت پوسته پوسته طبیعی جهان توسط چین تامین گردید. فرآیند تولید گرافیت گروی که برای صنعت تولید باتری استفاده میشود تقریبا به طور کامل در چین تولید میگردد. استفاده از گرافیت مصنوعی منجر به طول عمر باتری میشود.
عناصر خاکی کمیاب
عناصر خاکی کمیاب (RFE) برای تولید آهنرباهای دائمی مورد نیاز خودروهای الکتریکی و توربین های بادی ضروری هستند از سال ۲۰۲۲ تا ۸ ماهه اول سال ۲۰۲۳ حدود ۷۰درصد تولید و۹۰درصد فرآوری بزرگترین تولیدکننده پردازش (RFE) در جهان چین بود میانمار هم صادر کننده مهم سنگ معدن خاکی کمیاب به چین است. قیمت صادراتی نئودیمیم اکسید چین از اول ماه ۳ سال ۲۰۲۲ بمدت چندین ماه حدود ۳۰درصد افزایش یافت دولت چین سه نهاد دولتی که در ارتباط عناصر خاکی کمیاب فعال بودند را از آخر سال ۲۰۲۱ درهم ادغام و گروه عناصر خاکی کمیاب چین را ایجاد کرد که بیش از ۶۰ درصد از منابع RFE سنگین چین را در اختیار دارد .
منابع :
۱-مقالات از سایت www.energyinst.org ( Statistical Review of World Energy2023)
۲- تحلیل نویسنده
۳- برگرفته از سایت رسانه ای دیجیاتو
۴-سایت آژانس بین المللی انرژی ( www.iea.org ) iea2024
۵-براساس برآوردهای انجمن بین المللی مس فرآورده شده (international wrought copper council)
۶-مجله تجارت فردا ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۳ صفحه ۵۲ مقاله نفت جدید چشم انداز مس تا سال ۲۰۵۰ چگونه خواهد بود.
۷-روزنامه دنیای اقتصاد
۸- سایت یوروفر ۲۰۲۴ ( www.eurofer.eu)
۹-سایت BP سال ۲۰۲۱مقاله (bp Statistical Review of World Energy 2021 ) صفحه ۳۴
و صفحه ۱۶ BP سال ۲۰۲۱ ( bp Statistical Review of World Energy 2021 )
۱۰- کتاب سید تقی نعیمی ، تولید فولاد در ایران و مسائل جنبی آن ، سازمان پژوهش های علمی صنعتی ایران ، فروردین ماه ۱۳۶۱
۱۱- مقاله هیدروژن سید تقی نعیمی تحت عنوان (مصرف گاز هیدروژن صنایع فولاد دنیا در سالهای آینده به شدت افزایش خواهد یافت) دی ماه سال ۱۴۰۱
۱۲-مقاله از سایتSTAHL ( Engagement fur Stahl) Jahresberich 2023 تاریخ انتشار آوریل ۲۰۲۴ در آلمان
۱۳- مقاله در سایت www.pgnews.ir
۱۴- www.isna.ir