ژئوتوریسم ایران و نقش کلیدی متخصصین علوم زمین
یادداشتی از سیامک اخطاری مشاور و کوچ توسعه صادرات سنگهای ساختمانی ایران – آلمان
معدن۲۴:ژئوتوریسم (Geotourism) به معنای گردشگری زمین‌شناختی است که شامل بازدید از جاذبه‌های طبیعی زمین‌شناسی، مورفولوژی و تاریخی می‌باشد. هدف ژئوتوریسم علاوه بر لذت بردن از زیبایی‌های طبیعی، آموزش و افزایش آگاهی در مورد فرآیندهای زمین‌شناختی، تاریخچه زمین و اهمیت حفظ این میراث طبیعی است. این نوع گردشگری می‌تواند به توسعه پایدار مناطق کمک کند و به حفاظت از منابع طبیعی و فرهنگی یاری رساند.
مقدمه‌ای بر زمین‌شناسی ایران
ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی و زمین‌شناختی منحصر به فرد خود، دارای تنوع وسیعی از ویژگی‌های زمین‌شناختی است. این کشور در منطقه‌ای واقع شده است که در طول تاریخ تحت تأثیر فرآیندهای تکتونیکی متعددی بوده و دارای ساختارهای پیچیده و متنوعی مانند رشته‌کوه‌ها، دشت‌ها، بیابان‌ها و فلات‌ها است. فلات ایران به خصوص دارای اهمیت ویژه‌ای است، زیرا نمونه‌ای کامل از تاریخچه زمین‌شناختی این منطقه را به نمایش می‌گذارد.
مثالهایی از زیبایی‌های زمین‌شناختی فلات ایران
ایران با تنوع گسترده زمین‌شناسی، در هر استان دارای جاذبه‌های منحصر به فردی است. در ادامه، برخی از این جاذبه‌ها به تفکیک استان‌ها معرفی می‌شوند:
آذربایجان شرقی: کوه سهند – یکی از آتشفشان‌های خاموش و مرتفع ایران با چشم‌اندازهای زیبا و مناظر طبیعی فراوان.
آذربایجان غربی: دریاچه ارومیه – بزرگ‌ترین دریاچه نمکین خاورمیانه که با تغییرات فصلی مناظر بی‌نظیری ایجاد می‌کند.
اردبیل: چشمه‌های آبگرم سرعین – مجموعه‌ای از چشمه‌های آبگرم با خواص درمانی که ناشی از فعالیت‌های زمین‌شناختی و آتشفشانی منطقه است.
اصفهان: کویر مرنجاب – با تپه‌های شنی زیبا و چشم‌اندازهای کویری منحصر به فرد.
البرز: قله توچال – یکی از بلندترین قله‌های رشته‌کوه البرز با مناظر دیدنی و مسیرهای کوهنوردی معروف.
ایلام: غار زینگان – یک غار طبیعی با آبشارهای زیبا و محیط خنک که به غار شگفتی معروف است.
بوشهر: جزیره خارگ – جزیره‌ای با ساختارهای سنگی زیبا و منابع طبیعی فراوان.
تهران: دربند – منطقه‌ای کوهستانی و دیدنی در شمال تهران با مناظر طبیعی و مسیرهای پیاده‌روی و کوهنوردی.
چهارمحال و بختیاری: چشمه دیمه – یکی از چشمه‌های پرآب و زیبا با طبیعتی بکر و دیدنی.
خراسان جنوبی: کوه‌های مریخی بیرجند – با چشم‌اندازهای فوق‌العاده و ساختارهای سنگی منحصر به فرد.
خراسان رضوی: کوه سنگی مشهد – با طبیعت زیبا و مناطق دیدنی فراوان.
خراسان شمالی: آبشار بابا امان – یکی از معروف‌ترین و زیباترین آبشارهای منطقه.
خوزستان: چغازنبیل – یک زیگورات باستانی و میراث جهانی یونسکو با تاریخچه‌ای زمین‌شناختی و فرهنگی غنی.
زنجان: غار کتله‌خور – یکی از بزرگ‌ترین و زیباترین غارهای آهکی ایران با تشکیل‌های زیبای استالاکتیت و استالاگمیت.
سمنان: کویر حاج علی قلی – یکی از بزرگ‌ترین کویرهای ایران با چشم‌اندازهای بی‌نظیر.
سیستان و بلوچستان: کوه تفتان – تنها آتشفشان فعال ایران با مناظر دیدنی و جذاب.
فارس: تنگه براق – یک دره زیبا با دیواره‌های سنگی و آبشارهای متعدد.
قزوین: دریاچه اوان – یک دریاچه طبیعی با مناظر زیبای کوهستانی و جنگلی.
قم: دریاچه نمک حوض سلطان – دریاچه‌ای با چشم‌اندازهای سفید و کریستالی نمک.
کردستان: چشمه بل – چشمه‌ای با آب‌های زلال و مناظر طبیعی زیبا.
کرمان: کلوت‌های شهداد – ساختارهای سنگی و شنی زیبا در دل بیابان لوت.
کرمانشاه: طاق بستان – یک مجموعه تاریخی و طبیعی با نقش‌برجسته‌های زیبا و چشمه‌های طبیعی.
کهگیلویه و بویراحمد: آبشار یاسوج – آبشاری زیبا با طبیعت بکر و دیدنی.
گلستان: آبشار کبودوال – تنها آبشار خزه‌ای ایران با مناظر بی‌نظیر طبیعی.
گیلان: دریاچه سقالکسار – یک دریاچه طبیعی با مناظر زیبا و آرامش‌بخش.
لرستان: آبشار بیشه – یکی از زیباترین آبشارهای ایران با طبیعتی بکر و جذاب.
مازندران: دریاچه ولشت – یک دریاچه کوهستانی زیبا با آب‌های زلال.
مرکزی: غار نخجیر – غاری زیبا با تشکیل‌های آهکی متنوع و مناظر دیدنی.
هرمزگان: جزایر ناز – جزایری زیبا با ساحل‌های شنی و آب‌های زلال.
همدان: غار علیصدر – بزرگ‌ترین غار آبی ایران با تشکیل‌های زیبا و منحصر به فرد.
یزد: کویر کاراکال – یکی از زیباترین و بکرترین کویرهای ایران با مناظر شگفت‌انگیز.
ضرورت ورود متخصصین علوم زمین به حوزه گردشگری تخصصی
متخصصین علوم زمین نقش بسیار مهمی در توسعه و مدیریت پایدار ژئوتوریسم دارند. با استفاده از دانش زمین‌شناسی، می‌توان برنامه‌های گردشگری را به گونه‌ای طراحی کرد که علاوه بر جذابیت‌های توریستی، به حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی نیز توجه داشته باشد. این متخصصین می‌توانند با شناسایی و معرفی جاذبه‌های زمین‌شناختی جدید، به توسعه پایدار گردشگری کمک کنند و اطلاعات علمی ارزشمندی را در اختیار گردشگران قرار دهند.
تورهای علمی و توسعه جذب گردشگر در این حوزه
تورهای علمی یکی از ابزارهای مهم در توسعه ژئوتوریسم هستند. این تورها می‌توانند شامل بازدید از سایت‌های زمین‌شناختی مهم، کارگاه‌های آموزشی و ارائه اطلاعات علمی به گردشگران باشند. توسعه این تورها نیازمند همکاری نزدیک بین صنعت گردشگری و جامعه علمی است. از طریق ارائه اطلاعات دقیق و علمی، می‌توان گردشگران را به بازدید از جاذبه‌های زمین‌شناختی ترغیب کرد و به حفاظت از این منابع کمک نمود.
در نتیجه، ژئوتوریسم نه تنها به عنوان یک منبع درآمد پایدار برای مناطق مختلف می‌تواند مفید باشد، بلکه به حفاظت و نگهداری از میراث زمین‌شناختی نیز کمک می‌کند. با بهره‌گیری از دانش متخصصین علوم زمین و توسعه تورهای علمی، می‌توان جذب گردشگران را افزایش داد و به توسعه پایدار گردشگری در ایران و سایر نقاط جهان یاری رساند.