سناریوی دوام فولاد ایران بر اساس تحولات منطقه/ بنز را کنار بگذارید و تراکتور سوار شوید

معدن ۲۴:محمد وحید شیخ زاده، مدیرعامل شرکت مهندسی فکور صنعت تهران، از مزیت های نسبی ایران در حوزه صنایع آهن و فولاد خبر داد و تاکید کرد: «کشور ما در بحث آهن سازی و فولادسازی مزیت نسبی دارد. در حوزه آهن سازی، کنسانتره، گندله و احیا، ایران جزو ۵ کشور اول برخوردار از این تکنولوژی محسوب می شود. برخورداری از دانش فنی و تکنولوژی بومی شده، نیروی انسانی زبده در حوزه های مهندسی و اجرا و بهره برداری، گاز ارزان، دسترسی به آب های بین المللی و پتانسیل بالای انرژی های تجدیدپذیر، همه از جمله مزیت های رقابتی ایران در فولادسازی محسوب می شوند. »
محمد وحید شیخ زاده افزود: «در ایران حدود ۵ میلیون تن پلنت آهن اسفنجی توسط شرکت مهندسی فکور صنعت تهران در حال انجام است. در حالی که در کشور، جمعاً ۱۳ میلیون تن پروژه در حال اجراست که از این میزان، ۱.۷ میلیون تن به بهره برداری رسیده و در سال آینده نیز ۶.۵ میلیون تن دیگر مورد بهره برداری قرار می گیرد و تولید مابقی نیز دو سال دیگر به سرانجام می رسد. »
او در این باره تصریح کرد: «در منطقه منا ) MENA ( و خاورمیانه ۶۵ میلیون تن پروژه تولید آهن اسفنجی تعریف شده است. هند، ایران، روسیه، مصر و عربستان سعودی، پنج کشور اول دنیا در تولید آهن اسفنجی هستند. میزان تولید سالانه آهن اسفنجی در ایران نیز ۳۳.۴ میلیون تن است. »
بر اساس سخنان شیخ زاده، عمان ۵ میلیون تن آهن اسفنجی را با تکنولوژی ESP در همکاری با شرکت پریمتالز PRIMETALSو جیندال ) Jindal Group ( در دست انجام دارد، مصر در همکاری با شرکت دانیلی ) DANIELI ( مذاکرات برای پلنت ۱۲ میلیون تن آهن اسفنجی را انجام داده است و مجموعا حجم بالایی حدود ۳۴ میلیون تن در حال اجرا، مذاکره یا تعریف پروژه برای پلنت آهن اسفنجی در منطقه وجود دارد.

نتیجه گیری راهبردی؛ بین المللی فکر و عمل کنید!
به روایت شیخ زاده، می بایست آهن سازی و تولید آهن اسفنجی را در جدار آبی کشور به خصوص منطقه مکران توسعه بدهیم و نگذاریم که در هاب منطقه این تجارت از دستمان خارج شود. همچنین باید اجرای پلنت های فولادی را با تکنولوژی بالا و مصرف انرژی پایین )مثل تکنولوژی ESP که ۳۰ درصد مصرف انرژی اش پایین تر است و تکنولوژی HYFOR که از سنگ آهن لایه بندی شده مستقیما آهن اسفنجی تولید می کند( را انجام دهیم. نکته بعدی تمرکز بر تولیدات صادرات محور است. او افزود: «مشکل فرهنگی در کشور ما این است که شرکت های بزرگ پروژه ها را رقیب خودشان تلقی میکنند. چون بخشی نگاه میکنند و تصور می کنند اگر فلان پروژه تولید شود، بازار ایران دیگر جا ندارد! در حالی که باید بین المللی فکر کنند و حتی با واردات کنسانتره به جدار آبی و تبدیل آن به ورق، به صادرات برسند. همچنین استفاده از ترکیب گاز طبیعی، هیدروژن و انرژی های نو در زنجیره تولید فولاد می تواند به عنوان یکی از راهکارها دیده شود. »
او بیان کرد: «با توجه به این که کارخانجات فعال در زنجیره فولاد در ایران ۲ ماه در سال گاز ندارند و دو ماه در سال هم برق ندارد. باید تریدآف و ارزیابی کنند ببینند که آیا استفاده از انرژی های نو در فولادسازی و تولید آهن اسفنجی مقرون به صرفه است یا خیر؟! مثلاً استفاده ۱۰۰ درصدی از هیدروژن و تاسیس نیروگاه خورشیدی از جمله این راهکارهامحسوب می شوند.

در جاده سنگلاخ باید بنز را کنار بگذارید، تراکتور سوار شوید
مدیرعامل شرکت فکور صنعت تهران تصریح کرد: «ما در آستانه یک جهش توسعه ای در حوزه فولاد قرار داریم. اما بخش های دیگر پا به پای صنعت فولاد پیش نیامده اند. فولادسازها هیچ راهی ندارند جز این که همه زیرساخته ای لازم را خودشان برای خودشان تامین کنند. »
به روایت شیخ زاده، فولادسازان باید خودتامین و جامع فکر کنند، جاده بسازند، برق را تامین کنند و خودشان نیازهای صنعت خودشان را پاسخ بدهند. واقعیت هم این است که فولادسازی در کشورهای دیگر هم همینطور است.
او افزود: «فولادسازان باید بر طرح های نوآورانه و توسعه منطق های تمرکز کنند. مثلاً سنگان را داریم که کنسانتره و گندله دارد. معتقدم در همین منطقه باید آهن اسفنجی و ورق فولاد ایجاد شود. چون هزینه انتقال گندله به بندرعباس یا مکران با هزینه انتقال کنسانتره از برزیل برابری می کند! »
به گفته شیخ زاده، باید صادرات محور فکر کنیم و نیاز بازارهای منطقه را بشناسیم. اگر بر توسعه عرضی تمرکز کنیم و ظرفیت را بالا ببریم اما محدودیت ها و سیاست های کشور را در نظر نگیریم، نمی توانیم گلیم مان را از آب بیرون بکشیم!
او افزود: «پس وقتی جاده سنگلاخ است، باید بنز را کنار بگذاریم و تراکتور سوار شویم. قدم اول، شناسایی فرصت هاست و سپس باید به صورت هدفدار، منابع بنگاهها را برای توسعه در نظر بگیریم. »

چشم انداز زنجیره فولاد در دنیا
به روایت مدیرعامل شرکت مهندسی فکور صنعت تهران، زنجیره فولاد در دنیا به سه بخش اساسی تقسیم می شود که عبارتند از: مواد اولیه ) Raw Material (، آهن سازی ) Iron Making ( که شامل کنسانتره، گندله و احیای مستقیم است و بخش فولادسازی ) Steel Making ( که شامل ذوب و نورد می شود.
محمد وحید شیخ زاده در ادامه به تبیین چشم انداز زنجیره فولاد در منطقه منا پرداخت و تصریح کرد: «در دنیا حدود۸۰۰ میلیارد تن ذخیره زمین شناسی سنگ آهن وجود دارد که از این میزان ۲۳۰ میلیارد تن آهن است و فقط ۲۰۰ میلیارد تن آن ارزش اقتصادی اکتشاف دارند. ۷۵ درصد این ذخایر در کشورهای چین، برزیل، روسیه و هند وجود دارد. »
به گفته مدیرعامل شرکت مهندسی فکورصنعت تهران، ذخایر عمده و تولیدات سنگ آهن در جهان به این ترتیب است: استرالیا )ذخایر: ۵۸ میلیارد تن، تولید: ۸۸۰ میلیون تن در سال(، برزیل )ذخایر: ۳۴ میلیارد تن، تولید: ۴۱۰ میلیون تن در سال( ، روسیه )ذخایر: ۲۹ میلیارد تن، تولید: ۹۰ میلیون تن در سال(، چین )ذخایر: ۲۰ میلیارد تن، تولید: ۳۸۰ میلیون تن در سال(، هند )ذخایر: ۶ میلیارد تن، تولید: ۲۹۰ میلیون تن در سال(، و کانادا )ذخایر: ۶ میلیارد تن، تولید:
۵۸ میلیون تن در سال( و ایران )ذخایر: ۳ میلیارد تن، تولید: ۷۷ میلیون تن در سال(.
به گفته محمد وحید شیخ زاده، عمده ذخایر استرالیا سنگ آهن ) ۹۵ درصد( هماتیتی پرعیار است لذا فقط دانه بندی و صادر می کنند. بنابراین در استرالیا دانش فناوری معدنی پایین است ولی دانش معدنکاوی در آن کشور بسیار بالاست. به عکس، در برزیل، ذخایر ۹۰ درصد مگنتیتی پرعیار )عیار ۵۸ به بالا( است. به همین دلیل در برزیل به عیار ۵۸ باطله » می گویند!
شیخ زاده بیان کرد: «سنگ آهن هماتیتی استرالیا مناسب نیازهای تولید آهن اسفنجی نیست. هند، کشوری است که ذخایرش از عیار متوسط خوبی برخوردار است، حدودا ۸۰ میلیون تن در سال در منطقه منا ظرفیت آهن اسفنجی داریم و ۶۰ میلیون تن در سال آهن اسفنجی تولید می شود .»

مسیر رشد از کوره بلند به سمت قوس الکتریکی
او به چشم انداز فولادسازی منطقه و جهان هم اشاره کرد و افزود: «تا سال ۲۰۳۰ ، ۳۲۹ پروژه به ظرفیت ۵۵۵ میلیون تن تعریف شده که ۶۰ میلیون تن از این میزان تا سال ۲۰۲۶ قطعا و ۱۰۶ میلیون تن احتمالاً زیاد به بهره برداری می رسد .»
به گفته شیخ زاده، ۹۸ پروژه به ظرفیت ۹۳ میلیون تن در خاورمیانه تعریف شده است. کشور هند هم خیز بلندی برداشته و با اجرای برنامه افزایش ظرفیت فولاد خام سعی دارد از ظرفیت فعلی فولاد خام این کشور که ۱۳۴ میلیون تن در سال است به ظرفیت ۳۰۰ میلیون تن در سال برسد و رشد سالانه ۹ درصد را در تولید فولاد طی ۱۰ سال تجربه کند. به همین دلیل هم ۱۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری برای کاهش کربن را در برنامه دارد.
او همچنین تصریح کرد: «انتقال تکنولوژی کوره بلند BOF به سمت قوس الکتریکی ) EAF ( در دنیا مورد توجه است. حدوداً ۲۰۰ میلیون تن پروژه های تعریف شده بر اساس نیازهاست. برآوردها نشان می دهد که روش قوس الکتریکی از ۳۰ درصد در سال ۲۰۲۱ به ۴۸ درصد تا سال ۲۰۵۰ خواهد رسید و در حالی که در سال ۲۰۲۱ ، ۷۰ درصد از آمار به کوره بلند اختصاص داشت، این آمار در سال ۲۰۵۰ به ۵۲ درصد خواهد رسید. »

تلاش برای کاهش انتشار کربن از ۲ تن به صفر!
شیخ زاده با تاکید بر لزوم تلاش برای کاهش میزان انتشار کربن در زنجیره تولید فولاد، تصریح کرد: امروزه، سه استراتژی برای کاهش میزان انتشار کربن در زنجیره تولید فولاد در نظر گرفته شده که در سه گام، میزان انتشار را تا ۱۵ ، ۶۰ و ۱۰۰ درصد کاهش می دهند و این میزان از ۲ تن کربن به ازای هر تن فولاد، به حذف کامل انتشار کربن می رسد. او همچنین ارتباط عالم سیاست و اقتصاد و تحولاتی مانند تصمیم اروپا برای کاهش وابستگی به فولاد چین و فولاد
روسیه را برای مخاطبان تشریح کرد. توصیف زنجیره ارزش فولاد و بیان وضعیت کشورهای منطقه و موقعیت استراتژیک
فعلی از جمله فرازهای مختلف صحبت های شیخ زاده بود. او در بخش دیگری از سخنانش نیز به موضوع فولاد و نقش انرژی های نو در زنجیره فولاد پرداخت و ضمن نمایش توضیحاتی به صورت اینفوگرافیک، راهکارها و راهبردهای پیش رو را تبیین کرد.
به روایت محمد وحید شیخ زاده، استراتژی هایی که در حال حاضر مورد استفاده قرار گرفته اند، به این گونه توصیف می شوند: در گام اول که بازده عملیاتی نام دارد و به اصلاح ترکیب قراضه با سنگ معدنی با کیفیت بالا م یپردازد، تا ۱۵ درصد کاهش تولید کربن وجود داشته است. در گام دوم با به کارگیری تکنولوژ یهای جدید شامل پلنت آهن اسفنجی ) DRI (، سخت
کم کربن در کوره بلند ) BF ( و استفاده از فناوری جذب و ذخیره دی اکسیدکربن ) CCS (، میزان کاهش کربن ۱۵ تا ۶۰ درصد
است. همچنین در گام سوم حلقه ) DRI+H2 ( کاهش ۶۰ تا ۱۰۰ درصدی کربن اتفاق م یافتد.
آنطور که شیخ زاده در خصوص تغییر ساختار هزینه تولید، بیان کرد، میزان تولید کربن به ازای هر تن فولاد به روش کوره بلند ) BF-BOF ( به عنوان روش استاندارد، حدود ۲ تن است اما حرکت در مسیر افزایش قیمت انرژی و رسیدن به مرحله کاهش صد درصدی کربن منتشر شده در زنجیره تولید فولاد یک الزام است. مدیرعامل شرکت مهندسی فکور صنعت تهران،
سپس به تشریح تغییر ساختار هزینه در صنعت فولاد پرداخت و بیان کرد : «در روش کوره بلند
BF-BOF( ( هزینه کربن در سال ۲۰۲۰ ، ۶۰ دلار بر تن بود. پیشبینی می شود در سال ۲۰۳۰ این هزینه به ۲۱۵ میلیارد دلار بر تن برسد. همچنین طبق پیشبینی ها هزینه محصول نهایی در این روش که در سال ۲۰۲۰ ، ۲۱۸ دلار بر تن بوده، در سال ۲۰۳۰ به ۳۷۸ دلار بر تن می رسد. در حالی که در روش کوره قوس الکتریکی ) )NG DRI-EAF هزینه کربن که در سال ۲۰۲۰ به میزان ۲۷ دلار بر تن بوده در سال ۲۰۵۰ به ۴۸ دلار بر تن می رسد و هزینه محصول نهایی نیز از ۷۴۹ دلار بر تن در سال ۲۰۲۰ به ۴۹۱ دلار بر تن در سال ۲۰۵۰ خواهد رسید. »
او همچنین بیان کرد: «اما در روش استفاده از هیدروژن برای تولید فولاد ) DRI-EAF H2 (، هزینه کربن از ۶ دلار در سال ۲۰۲۰ به ۴۸ دلار در سال۲۰۵۰ خواهد رسید و هزینه محصول نهایی در این روش از ۷۴۹ دلار در سال ۲۰۲۰ به ۴۹۱ دلار در سال ۲۰۵۰ کاهش پیدا خواهد کرد. باید توجه داشت که قیمت هیدروژن در سال ۲۰۲۳ حدود ۴.۵ دلار به ازای هر کیلوگرم بوده است که پیش بینی می شود این رقم در سال ۲۰۵۰ به ۲.۵ دلار کاهش پیدا کند. بنابراین هر چه قدر سریعتر به این نقطه نزدیک شویم، مزیت انرژی های نو را مشاهده خواهیم کرد .»

خیز کشورها برای تولید بیشتر آهن اسفنجی
به روایت محمد وحید شیخ زاده، تولید جهانی آهن اسفنجی ) DRI ( در حال حاضر ۱۳۵ میلیون تن است و نسبت به ۱۰ سال پیش دو برابر شده است. یعنی ضریب عملکرد حدود ۷۰ درصد است. پیش بینی ها تولید جهانی آهن اسفنجی را ۲۰۰ میلیون تن نشان می دهد. نیاز آهن اسفنجی بر اساس فولاد سبز ۳۰۰ میلیون تن است. پس اینجا یک گپ ۱۰۰ میلیون تنی آهن اسفنجی در دنیا داریم. »
محمد وحید شیخ زاده درباره جذابیت حلقه آهن اسفنجی، به شش مورد اشاره کرد که عبارتند از: تغییر تکنولوژی فولادسازی به EAF ، ضرورت کاهش کربن، تجارت آهن اسفنجی از ۴۰ میلیون تن به ۱۱۰ میلیون تن در سال ۲۰۳۱ ، تجربه بالای تولید آهن اسفنجی در منطقه، انرژی ارزان و موقعیت جغرافیایی و دسترسی به آب های آزاد. شیخ زاده در ادامه به توصیف وضعیت فولادسازی منطقه پرداخت و گفت: «امارات یک برنامه ۳۲ میلیون تنی دارد که الان ۶.۵ میلیون تن را با قرارداد امضا کرده است که هم شامل آهن اسفنجی است و هم گندله سازی. مصر برای تولید
۱۲ میلیون تن در حال مذاکره است. عربستان سعودی برای احداث ۱۳ میلیون تن ظرفیت جدید تولید آهن اسفنجی سرمایه گذاری کرده است.