آسیب‌شناسی صنعت سنگ ساختمانی ایران در بخش تولید و فرآوری
یادداشتی از سیامک اخطاری مشاور و کوچ توسعه صادرات سنگهای ساختمانی ایران – آلمان در معدن۲۴
معدن۲۴:بخش فرآوری صنعت سنگ ساختمانی یکی از مهم‌ترین حلقه‌های زنجیره ارزش در این صنعت است. ضعف‌ها و چالش‌های این بخش میتواند تأثیر مستقیمی بر بهره‌وری، کیفیت محصولات نهایی، و توان رقابت در بازارهای جهانی داشته باشد. در ادامه چالش‌های مهم و راهکارهای پیشنهادی بررسی می‌شوند:
چالش‌های اصلی در بخش فرآوری سنگ ساختمانی
۱. کیفیت پایین مواد اولیه:
بسیاری از کوپ‌های سنگ با کیفیت پایین و شکل نامناسب (غیرقواره‌ای) از معادن استخراج می‌شوند.
این امر منجر به افزایش حمل و نقل اضافی و هزینه‌های جانبی مانند نخاله‌سازی، فضای دفن، و مشکلات محیط زیستی می‌شود.
پیشنهاد:
استفاده از دستگاه‌های ساده تک سیم برش برای قواره‌سازی در معادن قبل از حمل به کارخانه.
سیاست‌گذاری برای استخراج اصولی کوپ‌ها با نظارت و الزام رعایت استانداردهای استخراج.
تشویق به الزام قواره سازی سازی کوپ های خام به سبک شش وجه برش استاندارد .
۲. ماشین‌آلات فرآوری با کاربری ناکارآمد:
ماشین‌آلات داخلی توانایی پاسخ به نیازهای صادراتی دارند، اما ضعف در مدیریت نگهداری، بهره‌برداری و تنظیمات دقیق آنها وجود دارد.
پیشنهاد:
ارتقای دقت دستگاه‌ها با استفاده از نرم‌افزارهای مدرن کنترل کیفیت.استفاده از هوش مصنوعی .
آموزش نیروی فنی متخصص برای تنظیم، بهره‌برداری و نگهداری صحیح از دستگاه‌ها.تمرین برای افزایش میزان دقت.آموزش نیروی هنرستان فنی در رسته کارگر ماهر و تکنسین .
۳. کمبود نیروی کار آموزش‌دیده و مدیران میانی حرفه‌ای:
کمبود نیروی کار ماهر و مدیرانی که فرآیندهای تولید و کیفیت را به‌طور اصولی مدیریت کنند.
پیشنهاد:
ایجاد دوره‌های آموزشی تخصصی برای نیروی انسانی و تربیت مدیران میانی کارآمد – دوره های اموزشی به شکل بورسیه کوتاه مدت در کشورهای صاحب صنعت فرآوری سنگ.هزینه این دوره ها میتواند با مشارکت بخش خصوصی و حکایت یارانه دولتی تحقق یابد .مسیر این دستیابی تشکلهای تخصصی صنعت سنگ هستند.
همکاری صنعت با مراکز دانشگاهی و فنی‌حرفه‌ای برای پرورش نیروی متخصص.
۴. تعمیر و نگهداری غیرسیستماتیک/ غیر منظم :
نبود برنامه مشخص برای تعمیرات پیشگیرانه و نگهداری از ماشین‌آلات باعث افزایش خرابی، توقف تولید، و هزینه‌های غیرضروری می‌شود.
پیشنهاد:
پیاده‌سازی سیستم‌هایCMMS (Computerized Maintenance Management Systems)
برای مدیریت تعمیرات و نگهداری.
برنامه‌ریزی منظم برای سرویس‌دهی و تعویض قطعات فرسوده.
استفاده از رصد هوش مصنوعی و مونیتورینگ ابزار دقیق –
۵. بسته‌بندی و انبارداری غیر استاندارد:
تخریب یا شکستن محصولات در حین حمل و نقل به دلیل استفاده از بسته‌بندی نامناسب و انبارداری غیراصولی.
نمونه خرک فلزی برای انبار ثابت مفید است، اما خرک چوبی در حمل کانتینری برای انعطاف در لشینگ ضروری است.
پیشنهاد:
استفاده از بسته‌بندی مدرن و مواد مقاوم در برابر ضربه و رطوبت.فوم های ضد ضربه و پولی یورتان –
طراحی انبارها با خرک‌های فلزی – گالوانیزه استاندارد با قابلیت تحمل وزن سنگین.
الزامی کردن استفاده از خرک چوبی برای حمل کانتینری برای جلوگیری از آسیب.
۶. مشکلات زیست‌محیطی و نخاله‌های ساختمانی:
حجم بالای نخاله‌ها و دورریزهای سنگ ناشی از فرآوری غیراصولی به مشکلات زیست‌محیطی و هزینه‌های دفن منجر می‌شود.
پیشنهاد:
تفکیک برش سنگ در دو دسته آهکی و غیر آهکی این امکان را فراهم می سازد که برای مثال از انباشت گل حاصل از فرایند برش بتوان برای مصرف محصولات فرعی برنامه ریزی اقتصادی کرد.
بازیافت نخاله‌ها و استفاده از آنها برای محصولات ثانویه مانند پودرهای معدنی.
وقتی انباشت مناسبی به لحاظ یکنواختی و مقدار داریم امکان طراحی خط تولید مکمل برای فرآوری ضایعات با توجیه اقتصادی فراهم است ولی کارخانه ای چندین سنگ متفاوت را فراوری میکند گل حاصل از برش یکنواختی ندارد .
سایر پیشنهادهای تکمیلی
۱. نوآوری در فرآوری و تولید:
سرمایه‌گذاری در تکنولوژی‌های پیشرفته مانند ماشین‌های برش سیمی پیشرفته، رزین‌کاری اتوماتیک، و تکنولوژی CNC.
تولید محصولات متنوع و دارای ارزش افزوده، مانند اسلب‌های خاص و سنگهای دوبعدی – چند بعدی حکاکی‌شده.
۲. پلان اقتصادی برای بهره‌وری بالا:
تدوین برنامه‌ریزی تولید مبتنی بر تقاضای بازارهای داخلی و بین‌المللی.
بهبود زمان‌بندی تحویل و مدیریت دقیق تولید.
۳. استانداردسازی فرآیندها:
تعریف و پیاده‌سازی استانداردهای تولید، فرآوری و بسته‌بندی.
دریافت گواهینامه‌های معتبر بین‌المللی مانند ISO 9001 و CE برای رقابت بهتر در بازار جهانی.
۴. بهبود بازاریابی و برندسازی:
معرفی محصولات ایرانی در نمایشگاه‌های بین‌المللی.
استفاده از برندینگ تخصصی با اصالت و هویت و نام ایرانی برای ارائه کیفیت بالا و متمایزسازی محصولات.
۵. تحریک زنجیره تأمین:
تشویق همکاری میان معدن‌داران و کارخانه‌های فرآوری برای رفع چالش‌های حمل‌ونقل و افزایش بهره‌وری کلی زنجیره.
درخواست برای توسعه شبکه ریلی مناسب برای کاهش هزینه های حمل و نقل.آینده نگری در افقهای پنج – ده و بیست ساله در این حوزه .
نتیجه:
موفقیت در فرآوری سنگهای ساختمانی ایران نیازمند رویکردی جامع در بهبود مدیریت فرآوری – ماشین‌آلات، نیروی کار، بسته‌بندی، و مدیریت زیست‌محیطی است. بهره‌مندی از راهکارهای فوق، میتواند باعث کاهش هدررفت منابع /سرمایه /ثروت شده و باعث بهبود کیفیت، و ارتقای سهم صادراتی این صنعت شود.