اکتشاف ذخایر لیتیوم در ایران؛ فرصتی برای تبدیل‌شدن به قطب تولید انرژی پاک
معدن۲۴: با افزایش روزافزون تقاضای جهانی لیتیوم که پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ به رقم ۲.۴ میلیون تن برسد، زنجیره تأمین این فلز استراتژیک به یکی از اولویت‌های جهانی تبدیل شده است. لیتیوم که از آن در صنایع نظامی، انرژی پاک، تولید باتری، متالورژی، شیشه‌سازی و سرامیک استفاده می‌شود، اکنون به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عناصر در گذار به سوی انرژی‌های پاک شناخته می‌شود.
در این راستا، ایران با انجام نمونه‌برداری سیستماتیک از ۴۶ ایستگاه در سه استان مرکزی کشور (قم، اصفهان و سمنان)، نخستین گام‌های مهم برای اکتشاف ذخایر لیتیوم را برداشته است. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده از این طرح که با همکاری کارشناسان داخلی و بین‌المللی انجام شده، ذخایری با غلظت‌های رقابتی در سطح جهانی شناسایی شده‌اند.
نمونه‌برداری از شورابه‌های زیرسطحی دریاچه نمک قم، خور در اصفهان و طرود در مرز استان سمنان، نشان‌دهنده وجود ذخایر با غلظت‌هایی تا ۸۱.۴ ppm بوده است؛ عددی که ایران را در مسیر تبدیل‌شدن به بازیگری کلیدی در بازار جهانی لیتیوم قرار می‌دهد. این پروژه که از فناوری‌های پیشرفته آزمایشگاهی بهره می‌برد، نه تنها لیتیوم، بلکه عناصر استراتژیک دیگری مانند بر، منیزیم و پتاسیم را نیز مورد بررسی قرار داده است.
جهش صنعتی با ذخایر نمکی و انرژی خورشیدی
ایران با دارا بودن ۱۰ میلیون هکتار ذخایر نمکی در حوضه‌های مرکزی، در کنار شدت تابش خورشیدی سالانه ۳۰۰ روزه، شرایط بی‌نظیری برای بهره‌برداری از روش‌های تبخیری و تولید لیتیوم سبز فراهم کرده است. به باور کارشناسان، این مزیت‌ها ایران را به گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه برای تولید لیتیوم در سطح جهانی تبدیل می‌کند.
در عین حال، توسعه زیرساخت‌های فرآوری در ایران که در اسفند ۱۴۰۲ با رونمایی از خط تولید پک باتری‌های لیتیومی شکل جدی به خود گرفت، می‌تواند زنجیره تأمین داخلی را تقویت و کشور را از واردات ترکیبات اولیه بی‌نیاز کند. هرچند چالش‌هایی مانند کم‌عیار بودن منابع اولیه و نیاز به سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پیشرفته همچنان مطرح است، اما تقویت حمایت‌های دولتی می‌تواند زمینه را برای توسعه این صنعت استراتژیک هموار کند.
نقش ژئوپلیتیک لیتیوم در توسعه اقتصادی ایران
کارشناسان معتقدند ذخایر تازه کشف‌شده ایران می‌توانند نقشی دیپلماتیک در زنجیره تأمین انرژی‌های پاک ایفا کنند. در حالی که بسیاری از کشورهای جهان مانند استرالیا، شیلی و چین سهم عمده بازار لیتیوم را در اختیار دارند، ایران با ذخایر گسترده طبیعی خود می‌تواند به‌عنوان مکملی برای کاهش فشار بر معادن سنتی و تأمین نیازهای جهانی وارد عمل شود.
این اکتشافات علاوه بر تقویت رویکرد ایران در صادرات، فرصتی را برای دستیابی به جایگاهی محوری در بازارهای جهانی فراهم آورده است. با توجه به تنش‌های ژئوپلیتیک بر سر زنجیره تأمین لیتیوم، ذخایر ایران می‌تواند به ابزار تازه‌ای برای تقویت توان دیپلماتیک کشور تبدیل شود.
چشم‌انداز جهانی و رقابت در بازار لیتیوم
بر اساس آمارها، ذخایر لیتیوم جهان محدود به چند کشور معدود است و بیش از ۹۰ درصد تولید لیتیوم در سال ۲۰۲۳ به استرالیا، شیلی و چین اختصاص داشته است. با این حال، رشد تقاضا برای لیتیوم به دلیل گسترش خودروهای برقی، توسعه تجهیزات الکترونیکی و سیستم‌های ذخیره‌سازی انرژی، باعث شده است که کشورهای دیگر نیز به دنبال یافتن جای پایی در این بازار پررونق باشند.
آفریقا نیز که دارای ذخایر عظیم این فلز استراتژیک است، در حال تلاش برای تقویت سهم خود در بازار جهانی است. پیش‌بینی می‌شود تولید لیتیوم این قاره تا سال ۲۰۳۰ بیش از ۷۰ برابر افزایش یابد و سهم آن در بازار جهانی از یک درصد به ۱۴ درصد برسد.
جمع‌بندی: فرصتی تاریخی برای ایران
اکتشاف ذخایر لیتیوم در ایران، به‌ویژه در شرایطی که جهان به سمت انرژی‌های پاک حرکت می‌کند، یک فرصت تاریخی برای اقتصاد کشور به شمار می‌رود. با استفاده بهینه از منابع نمکی و توسعه زیرساخت‌های تولید لیتیوم، ایران می‌تواند نه تنها نیاز داخلی به این فلز استراتژیک را تأمین، بلکه جایگاه خود را به‌عنوان یکی از بازیگران اصلی بازار جهانی لیتیوم تثبیت کند.