مدل متقاعدسازی ارسطو و کاربرد آن در مدیریت و رهبری معدن و صنایع معدنی
مقاله ای از محمدجواد آبگون دکترای تخصصی منابع انسانی و هم بنیانگذار موسسه مشاوره مدیریت سبا در معدن۲۴
معدن ۲۴:معدن و صنایع معدنی یکی از بخش‌های راهبردی، سرمایه‌بر و پرتلاطم اقتصاد کشور است که با مخاطرات ایمنی، فشارهای محیطی، نوسانات جهانی، شرایط سخت کاری و چالش‌های منابع انسانی مواجه است. در چنین شرایطی، اثربخشی رهبری صرفاً وابسته به جایگاه سازمانی یا دانش فنی نیست؛ بلکه توانایی در متقاعدسازی، الهام‌بخشی و همراه‌کردن دیگران اهمیت دوچندان پیدا می‌کند.
مدل متقاعدسازی ارسطو، با سه مؤلفه کلیدی اتوس (اعتبار و اعتماد)، پاتوس (احساسات و همدلی) و لوگوس (منطق و استدلال)، چارچوبی عملی برای رهبران معدن و صنایع معدنی فراهم می‌کند. این مدل کمک می‌کند تا پیام‌های مهم با توجه به مخاطب و موقعیت، به‌گونه‌ای انتقال یابد که پذیرفته شود، انگیزه ایجاد کند و به کنش منجر شود.
۱. ETHOS – اعتبار و اعتماد رهبر
در محیط‌هایی مانند معدن، که بی‌اعتمادی به تصمیمات، نگرانی‌های ایمنی یا فشارهای عملیاتی شایع است، اعتبار رهبر از هم‌تجربگی، صداقت، ثبات و صدای عمل او ناشی می‌شود. کارکنان، بیش از آن‌که به جایگاه سازمانی توجه کنند، به منش، سابقه و میزان «پای کار بودن» رهبر نگاه می‌کنند.
🔹 اتوس در معدن چگونه شکل می‌گیرد؟
- تجربه کاری در عملیات یا فرآوری؛
- رعایت عملی اصول ایمنی توسط رهبر؛
- شفافیت در تصمیم‌گیری‌های حساس؛
- تطابق حرف و عمل، به‌ویژه در شرایط بحرانی.
🔶 مثال – جلسه آغاز شیفت کاری:
«»من خودم چهار سال در بخش استخراج کار کردم و سختی حفاری با دستگاه خسته رو توی عمق تونل تجربه کردم. وقتی الان ازتون می‌خوایم چک‌لیست ایمنی رو کامل اجرا کنید، بدونید این از دل تجربه واقعی میاد. «
۲. PATHOS– برانگیختن احساسات و همدلی
رهبران موفق در معدن، فقط مدیر نیستند، بلکه شنونده، حامی و همدل‌اند. فشار کاری، سختی محیط و دغدغه‌های زندگی کارکنان ایجاب می‌کند که رهبر بتواند فضای عاطفی و انسانی کار را نیز مدیریت کند.
🔹 راه‌های به‌کارگیری پاتوس در معدن:
- شناخت و دیده‌شدن تلاش کارکنان در شرایط سخت؛
- گفت‌وگوهای صمیمی و غیرفرمال؛
- تشویق در موقعیت‌های خاص (شیفت شب، شرایط آب‌وهوایی سخت)؛
- روایت موفقیت‌های مشترک.
🔶 مثال – اعلام طرح توسعه:
«»ما تابستون پارسال، با همه گرما و فشار، رکورد تولید کنسانتره رو زدیم. اون روزا رو یادتونه؟ الان وقتشه با این طرح توسعه، تجهیزات بهتر بیاد و بخشی از بار کاری کم شه. این مسیر رو هم با هم می‌ریم جلو. «
۳. LOGOS – استدلال منطقی و داده‌محور
در تصمیم‌های کلان معدن مانند خرید تجهیزات، تغییر شیفت یا سرمایه‌گذاری جدید، رهبر باید با داده، منطق و تحلیل شفاف صحبت کند. این سبک برای متقاعد کردن ذی‌نفعان، مدیران بالا دستی یا نهادهای نظارتی حیاتی است.
🔹 کاربردهای لوگوس در معدن:
- تحلیل هزینه–فایده خرید ماشین‌آلات؛
- توجیه تصمیم‌های فنی با گزارش‌های عددی؛
- بررسی حوادث با مستندات آماری؛
- پاسخ‌گویی به نهادهای ایمنی و محیط زیست.
🔶 مثال – دفاع از نوسازی سیستم تهویه:
»تهویه فعلی در شب‌ها باعث تجمع گاز شده و در دو ماه گذشته ۶ بار باعث توقف اضطراری عملیات شده. هر توقف، به‌طور میانگین ۳۲۰ میلیون تومان ضرر داشته. سیستم جدید، ظرف کمتر از یک سال بازگشت سرمایه داره و ایمنی همکاران رو هم بالا می‌بره. «
جدول تعادل اتوس، پاتوس و لوگوس در موقعیت‌های مختلف معدن
| ETHOS (اعتبار) | PATHOS (إحساس) | LOGOS (منطق) | موقعیت |
| سابقه موفق رهبر در اجرای پروژه‌های ایمنی | تأکید بر حفظ جان همکاران | داده‌های مربوط به حوادث و کاهش ریسک | اصلاح تجهیزات ایمنی |
| تجربه شخصی رهبر از شرایط مشابه | همدلی با سبک زندگی کارکنان | نمودار بهره‌وری در مدل شیفت جدید | مقاومت در تغییر شیفت‌ها |
| اعتمادسازی با پروژه‌های موفق قبلی | اشاره به تأثیر مثبت توسعه بر اشتغال | تحلیل مالی و پیش‌بینی نرخ بازگشت سرمایه | ارائه طرح توسعه به مدیریت ارشد |
جمع‌بندی: مثلث رهبران متقاعدکننده در معدن
رهبران اثرگذار در معدن، برای موقعیت‌های مختلف از ترکیبی هوشمندانه از اتوس، پاتوس و لوگوس استفاده می‌کنند:
- برای جلب اعتماد، خودشان پیش‌قدم می‌شوند (اتوس)؛
- برای همراه‌کردن دل‌ها، از زبان احساس بهره می‌برند (پاتوس)؛
- و برای توجیه تصمیمات، از منطق و عدد استفاده می‌کنند (لوگوس).
رهبرانی که این توازن را درک و اجرا می‌کنند، بهتر شنیده می‌شوند، بیشتر باور می‌شوند و اثر بیشتری می‌گذارند.
