چهار رکن حیاتی در راه‌اندازی و اداره صنعت سنگ ساختمانی ایران
یادداشتی از سیامک اخطاری مشاور و کوچ توسعه صادرات سنگهای ساختمانی ایران – آلمان در معدن۲۴
مقدمه
معدن ۲۴:صنعت سنگ ساختمانی یکی از کهن‌ترین و در عین حال پرپتانسیل‌ترین صنایع معدنی ایران است. با داشتن منابع عظیم طبیعی، نیروی انسانی ماهر، و تجربه تاریخی، ایران می‌تواند یکی از بازیگران مهم در بازار جهانی سنگ باشد. اما برای تحقق این ظرفیت، نیازمند نگاهی نو و سیستمی به زنجیره ارزش از معدن تا صادرات هستیم. در این مقاله، چهار رکن اصلی برای راه‌اندازی و اداره موفق یک مجموعه صنعت سنگ ساختمانی معرفی میشود و در عین حال به مهم‌ترین ضعف ساختاری این صنعت یعنی نبود بینش بلندمدت، حضور نداشتن علمی در بازار و ضعف در برندسازی پرداخته خواهد شد.
رکن اول: مکان – انتخاب هوشمندانه معدن یا کارخانه.سرمایه همه چیز نیست .
موقعیت جغرافیایی معدن یا کارخانه، نقش بنیادینی در موفقیت اقتصادی و عملیاتی یک واحد سنگ ایفا میکند. نزدیکی به منابع طبیعی، دسترسی به زیرساخت‌های حمل‌ونقل، دسترسی به بازارهای مصرف و یا بنادر صادراتی از جمله معیارهای کلیدی در انتخاب مکان است. مکان‌یابی نادرست نه تنها هزینه‌ها را افزایش می‌دهد، بلکه می‌تواند توان رقابت‌پذیری مجموعه را به‌کلی از بین ببرد.
رکن دوم: ایده و بینش – ستون گمشده صنعت سنگ ایران
ایده‌پردازی، مطالعه بازار و داشتن بینش بلندمدت، اساسی‌ترین بخش از فرآیند شکل‌گیری و توسعه یک برند موفق در صنعت سنگ است؛ اما متأسفانه این همان بخشی است که صنعت سنگ ایران در آن ضعف جدی دارد.
نبود مطالعه علمی بازار، شناخت نداشتن از کانالهای توزیع در کشورهای هدف، و در نهایت نبود اعتماد به نفس در حضور در نمایشگاه‌ها و بسترهای بین‌المللی موجب شده تا اغلب تولیدکنندگان ایرانی نتوانند حضوری مؤثر در بازار جهانی داشته باشند.
بازار جهانی امروز، بازاری هوشمند و ذائقه‌محور است. مصرف‌کننده نهایی نه‌تنها انتظار کیفیت، بلکه خواهان طراحی منحصربه‌فرد، تطبیق با مد و حتی استانداردهای زیست‌محیطی است. تولیدکننده باید یا با ذائقه مشتری همراه شود یا آن را با مهارت شکل دهد. مسیر اول نیازمند انعطاف بالا، و مسیر دوم نیازمند قدرت برندینگ و استراتژی بلندمدت است.
کاری که در رقابت جهانی در حال شکل گیری است تلاش برای تغییر ذایقه بازار به آنچه خاص تولید میشود مانند یک برش منحنی پنج محوره در سنگ در این نوع فرآوری عملا عمده بازیگران بازار بدون دارا بودن این امکانات از رقابت حذف می شوند .
رکن سوم: نیروی انسانی کار آمد – منابعی آماده اما نیازمند آموزش هدفمند
در ایران، از منظر کمی و کیفی، نیروی انسانی مستعد و فنی در حوزه‌های استخراج، فرآوری، طراحی و فروش در دسترس است. اما آنچه فقدان آن احساس میشود، یکپارچگی و آموزش‌های تخصصی بازار محور برای آماده‌سازی این نیروها جهت فعالیت در عرصه جهانی است. از اپراتور دستگاه‌ها تا مدیران صادرات، نیاز به آموزش دیدگاه‌های نوین بازاریابی، برندینگ و خدمات پس از فروش دارند.
صرفا آموزش اینکوترمز و توسعه عمومی روند صادرات کافی نیست.شناخت کانال های ورود به هر بازار یکی از مولفه ها است با ارسال ایمیل معرفی در حالی که از فرهنگ و کانالهای ورود به بازار آن کشور مطلع نیستیم نه تنها مفید نیست بلکه به دلیل عدم حرفه ای بودن تماس ها وجه بین المللی صنعت سنگ ایران نیز لطمه می بیند .
رکن چهارم: سرمایه در گردش – موتور تداوم و توسعه.
سرمایه در گردش، عامل پایداری و توسعه فعالیت در این صنعت به شمار می‌رود. هزینه‌های استخراج، فرآوری، حمل‌ونقل، بازاریابی و حضور در بازارهای خارجی، همگی وابسته به دسترسی به سرمایه‌ای سیال و برنامه‌ریزی‌شده هستند. بسیاری از پروژه‌های موفق در همان گام‌های ابتدایی به دلیل کمبود منابع نقدینگی شکست خورده‌اند. حمایت هوشمندانه مالی و تسهیلات بانکی هدفمند، برای تقویت این رکن ضروری است.
تبیین یک طرح با نقشه راه موثر در صادرات عامل مهمی در موفقیت است زیرا فروش صادراتی منجر به برگشت سرمایه برای توسعه و ماندگاری است .
—
ضعف ساختاری صنعت سنگ ساختمانی ایران: وابستگی به خام‌فروشی و کم‌کاری در برندسازی
بزرگ‌ترین مانع توسعه صنعت سنگ ساختمانی ایران، تداوم خام‌فروشی به عنوان مسیر آسان‌تر و بدون دردسر است. صادرات سنگ خام اگرچه سریع‌تر انجام میشود، اما فاقد ارزش افزوده و قدرت چانه‌زنی در بازار است. آنچه فروش می رود در واقع تحمیل شرایط خریداران به فروشندگان ایرانی است .این در حالی است که صادرات سنگ فرآوری‌شده نه تنها برند می‌سازد، بلکه سودآوری بالاتر، پایداری بیشتر و سهمی موثر در زنجیره جهانی را به دنبال دارد.
متأسفانه تاکنون ایران برند و نام شناخته شده‌ای در صنعت جهانی سنگ معرفی نکرده است. این امر، نه به دلیل کمبود منابع یا نیروی متخصص، یا سرمایه بلکه ناشی از کمبود نگاه استراتژیک، فقدان طرح‌های توسعه برند و کمبود اعتماد به نفس در ورود به بازارهای جهانی است. به نظر می‌رسد با تغییر نسل و ورود نگاه‌های نو، فرصت طلایی برای باز تعریف جایگاه ایران در بازار جهانی ایجاد شده است.
راهکار پیشنهادی:
امروزه، بازار مصرف حرف اول را می‌زند. خواسته مشتری، شکل‌دهنده تولید است. در این میان، دو مسیر وجود دارد:
۱. انطباق با سلیقه بازار
انعطاف در طراحی، تنوع در فرآوری، و حضور فعال در شبکه‌های مجازی و نمایشگاه‌های تخصصی برای پاسخگویی به نیاز مشتری.
در عین حال بهترین استراتژی برای ورود به بازار ها حضور فیزیکی بلند مدت و پایدار در بازار هدف است.
رقابت سخت است ؟ بله صنایع خودرو سازی آلمان را مثال بزنیم : در آلمان در مکانهای مشخصی در شهر ها وجود دارد که نمایشگاه خودرو های بین المللی از همه رقبا سرشناس یکجا تجمع میکنند و محصولات خود را عرضه میکنند یعنی خودروی آلمانی .ژاپنی .فرانسوی .ایتالیایی .
آمریکایی…. مشتری در این تنوع انتخاب میکند .
نکته دیگر برای بازار یابی و بازار سازی حضور فیزیکی دارند از دور نمی شود خودرو فروخت مانند صنایع فرش صنعت سنگ ساختمانی نیز از این قاعده مستثنا نیست .مشتری باید از نزدیک محصولات را بازبینی نماید .
۲. شکل دادن به سلیقه بازار
که نیازمند برندسازی بلندمدت، داستان‌پردازی پیرامون سنگ، و تثبیت هویت فرهنگی و طراحی محصول خاص است. این مسیر دشوارتر، اما بسیار پایدارتر است.
—
نتیجه‌گیری
صنعت سنگ ساختمانی ایران بر منابع طبیعی غنی، سرمایه انسانی مستعد و ظرفیت‌های زیرساختی متکی است. اما بدون ایده‌پردازی، شناخت علمی بازار و اعتماد به نفس ملی برای حضور بین‌المللی، این سرمایه‌ها به ثروت پایدار تبدیل نخواهند شد.
این مقاله، تلاشی است برای یادآوری اینکه پایداری و موفقیت در این صنعت تنها با قدرت یافتن فردی و نهادی، و حرکت از خام فروشی به برندسازی میسر خواهد شد.