ابرچرخه مس و موقعیت ایران؛ فرصتی برای سرمایه‌گذاری پایدار
یادداشتی از زهرا اصغری مدیر سرمایه گذاری هلدینگ صدرتامین
معدن۲۴: در جهانی که با شتاب به‌سوی اقتصاد سبز، حمل‌ونقل برقی و دیجیتالی‌شدن زیرساخت‌ها پیش می‌رود، برخی فلزات نقش حیاتی در این گذار ایفا می‌کنند. مس، با ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی ممتاز خود، در قلب این تحولات قرار دارد. از کابل‌های انتقال برق گرفته تا باتری خودروهای برقی و زیرساخت دیتاسنترها، مس به عنصر پایه‌ای تمدن مدرن بدل شده است. بر همین اساس، شناخت روندهای جهانی مرتبط با تقاضا و قیمت مس، بررسی جایگاه زمین‌شناسی کشورمان و ترسیم نقشه راه سرمایه‌گذاری در زنجیره ارزش آن، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای نهادهایی چون هلدینگ صدرتأمین است که مسئولیت هدایت سرمایه‌های بلندمدت را برعهده دارند.
برآوردهای موسساتی نظیر بانک جهانی، آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) و گروه تحقیقاتی CRU نشان می‌دهد که مصرف جهانی مس از حدود ۲۵ میلیون تن در سال ۲۰۲۳، به بیش از ۳۵ میلیون تن در سال ۲۰۳۵ خواهد رسید. عامل اصلی این رشد، گذار اقتصادها به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر، وسایل نقلیه برقی، شبکه‌های برق هوشمند و توسعه صنایع دیجیتال است.
برای درک این تحول، کافی است بدانیم هر خودروی برقی به‌طور متوسط ۵۰ تا ۸۰ کیلوگرم مس مصرف می‌کند؛ در حالی که این رقم برای خودروهای احتراقی کمتر از ۲۰ کیلوگرم است. یک نیروگاه خورشیدی به‌ازای هر گیگاوات ظرفیت، بین ۴۰۰۰ تا ۵۰۰۰ تن مس نیاز دارد. در پروژه‌های تولید و انتقال برق، مس در سیم‌کشی، ترانس‌ها، تابلوها، باتری‌ها و کابل‌های زیرزمینی به‌کار می‌رود. حتی زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و شهرهای هوشمند نیز بدون مس امکان‌پذیر نیستند. این روند، مس را از یک فلز صنعتی ساده به یک عنصر راهبردی بدل کرده است.
در طرف مقابل، عرضه مس با چالش‌های قابل‌توجهی روبه‌روست. معادن بزرگ جهان در کشورهای شیلی، پرو و کنگو عمدتاً با کاهش عیار، افزایش عمق استخراج، فرسودگی زیرساخت‌ها و موانع محیط‌زیستی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. همچنین زمان راه‌اندازی یک معدن جدید مس، در بهترین شرایط، بین ۷ تا ۱۰ سال به طول می‌انجامد. این وضعیت باعث شده تا تحلیلگران، از ورود بازار مس به یک ابرچرخه قیمتی جدید صحبت کنند. قیمت هر تن مس که در سال ۲۰۲۳ حدود ۸۵۰۰ دلار بود، در چشم‌انداز ۲۰۲۵ می‌تواند از ۱۰ هزار دلار عبور کند. برخی پیش‌بینی‌ها حتی تا سال ۲۰۳۰، نرخ‌هایی تا ۱۲٬۰۰۰ یا ۱۳٬۰۰۰ دلار در هر تن را نیز محتمل می‌دانند؛ به‌ویژه در صورتی که رشد تقاضا با محدودیت عرضه همراه باشد.
ایران؛ نقطه‌ای استراتژیک در کمربند جهانی مس‌زایی
در این میان، ایران دارای یکی از جذاب‌ترین موقعیت‌های زمین‌شناسی در حوزه مس است. کشور ما در امتداد کمربند آلپ-هیمالیا قرار دارد؛ یکی از سه کمربند اصلی فلززایی دنیا که از اروپا آغاز می‌شود، از ترکیه، ایران، افغانستان و پاکستان عبور می‌کند و به هیمالیا می‌رسد. در این کمربند، کمربند ارومیه-دختر در ایران، جایگاهی ویژه دارد. معادنی همچون سرچشمه، میدوک، دره‌زار، سونگون، چهل‌کوره، درآلو، ایجو و مس قلعه، همگی در این نوار معدنی قرار دارند و عمدتاً از نوع پورفیری هستند؛ یعنی معادنی با ذخایر بالا، اما با عیار متوسط، که به‌صورت صنعتی و پیوسته قابل استخراج‌اند.
ایران با داشتن ذخایر شناسایی‌شده‌ای در حدود ۳ میلیارد تن سنگ معدن مس، بین ۷ تا ۸ درصد از ذخایر جهانی را در اختیار دارد. این در حالی است که هنوز بخش‌های بزرگی از نواحی شرقی، مرکزی و جنوب‌شرقی کشور به‌طور کامل اکتشاف نشده‌اند. به‌عبارتی، ایران یکی از معدود کشورهایی است که هنوز در مرحله کشف ظرفیت‌های عمقی قرار دارد و این یعنی فرصتی طلایی برای نسل جدید سرمایه‌گذاری‌های معدنی.
مس، فلز استراتژیکی است که زیرساخت جهان آینده بر پایه آن شکل می‌گیرد. در چنین شرایطی، ایران با ذخایر ژرف، موقعیت ژئولوژیکی ممتاز و زیرساخت‌های صنعتی قابل‌توسعه، می‌تواند از مصرف‌کننده به صادرکننده پایدار ارزش افزوده بدل شود. اما این فرصت، پنجره‌ای محدود دارد. زمان تصمیم‌گیری جسورانه و سرمایه‌گذاری هدفمند، اکنون است.
طلا و نقره هم، به‌عنوان فلزات گران‌بهای استراتژیک، همواره جایگاه ویژه‌ای در اقتصاد جهانی داشته‌اند. طلا به‌عنوان پشتوانه پولی و ابزار پوشش ریسک در بازارهای مالی، و نقره به‌عنوان فلزی صنعتی و تزئینی با کاربردهای متنوع در صنایع الکترونیک، انرژی‌های نو و پزشکی، نقش مکملی در تحولات بازار ایفا می‌کنند.