فولاد خوزستان، ستون صادرات غیرنفتی ایران در روزگار ناترازی انرژی

 از دل محدودیت‌ها تا قله صادرات

در شرایطی که محدودیت برق و گاز بسیاری از واحدهای فولادی را زمین‌گیر کرده است، فولاد خوزستان با مدیریت هوشمندانه و تامین انرژی از منابع داخلی (نیروگاه اختصاصی، خورشیدی و سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مبتنی بر انرژی) توانسته روند صادراتی خود را حفظ کند. صادرات ۴۷۲ هزار و ۴۶۲ تن فولاد در شش‌ماهه نخست سال ۱۴۰۴، رشدی ۶۷ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته را نشان می‌دهد. طی سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۳، این شرکت بیش از ۵ میلیون و ۷۸۹ هزار تن فولاد صادر کرده است. این شرکت با تنوع‌بخشی مقاصد صادراتی و تمرکز بر بازارهایی که ریسک پایین دارند، از افت شدید صادرات در مقاطع حساس جلوگیری کرده است.

 ایران در جمع ده کشور تولیدکننده فولاد

صنعت فولاد ایران امروز جایگاهی یافته که آن را در میان ده کشور نخست تولیدکننده فولاد جهان قرار داده است. فاصله تولید ایران با کشور رتبه هفتم (آلمان) حدود ۳ میلیون تن است. دستاوردی که حاصل ده‌ها سال تلاش فنی، سرمایه‌گذاری و توسعه زنجیره‌ای است. اما این جایگاه، به‌سادگی حفظ نمی‌شود. رشد سایر کشورها، رقابت قیمتی و فناوری و تغییرات سیاست‌های بین‌المللی، همه تهدیدهایی جدی هستند. در این میان، صادرات به مثابه پیام‌رسان توان صنعتی ایران به جهان، ستون اصلی حفظ و ارتقای رتبه جهانی است. اگر صادرات با مانع مواجه شود، تولید داخلی به آهستگی به عقب رانده خواهد شد و جایگاه جهانی ایران در فولاد به مخاطره می‌افتد.

امین ابراهیمی مدیرعامل فولاد خوزستان: «تاب‌آوری واقعی، از زنجیره تامین آغاز می‌شود، نه از خط تولید». این جمله کلیدی نشان می‌دهد که اگر شرکت فقط به خط تولید توجه کند، در مواجهه با بحران‌های انرژی، مواد اولیه، حمل و نقل و تلرانس‌های زنجیره ممکن است زمین بخورد. ولی اگر کنترل و قدرت تصمیم‌گیری در تامین مواد اولیه، انرژی، تدارکات و لجستیک در دست خود شرکت باشد، نقاط ضعف بیرونی کمتر تاثیرگذار می‌شوند. فولاد خوزستان دقیقاً این رویکرد را در پروژه‌های بالادستی خود (معدن‌داری، کنسانتره و گندله‌سازی) به کار گرفته است تا وابستگی به تامین بیرونی کاهش یابد. نقل‌قول مدیرعامل فولاد خوزستان نه فقط یک شعار است، بلکه در سیاست‌های توسعه شرکت دیده شده، از مالکیت معادن گرفته تا تامین برق اختصاصی.

 صادرات؛ رگ حیاتی اقتصاد غیرنفتی

در ساختار اقتصادی ایران که هنوز وابستگی به نفت سنگینی می‌کند، صادرات محصولات صنعتی با ارزش افزوده بالا راه‌بندی به سمت ثبات اقتصادی است. فولاد خوزستان نشان داده است که با برنامه‌ریزی بلندمدت، می‌تواند سهمی بزرگ در ارزآوری کشور داشته باشد. هر تن فولاد صادراتی، نه فقط کالایی تجاری، بلکه نمادی از توان فنی، مدیریتی و اعتماد به ایران در بازارهای جهانی است. در سال ۱۴۰۰، فولاد خوزستان دو میلیون تن شمش فولاد به ارزش ۱.۳ میلیارد دلار صادر کرد که معادل ۳ درصد تولید ناخالص داخلی کشور بود.

 چالش‌هایی که هنوز مانع‌اند

مسائل جدی زیر پابرجاست:

قیمت انرژی و تامین نامطمئن برق و گاز، هزینه و قطع‌های مکرر، سودآوری را کاهش می‌دهد. اختلاف نرخ ارز رسمی (۷۰ هزار تومان) و آزاد (۱۱۰ هزار تومان) برای مواد اولیه، کاهش توان رقابتی را به همراه دارد. عوارض غیر مترقبه و مقررات خلق‌الساعه که بازار صادرات را دچار بی‌ثباتی می‌کنند. ساختار صادرات واسطه‌محور؛ ۶۵ درصد صادرات فولاد توسط واحدهای غیرتولیدی انجام می‌شود. افزایش هزینه حمل و نقل: سهم آن از ۱ درصد به بیش از ۹ درصد قیمت تمام‌شده رسیده است. رقابت بین‌المللی و کاهش مزیت‌های نسبی؛ کشورهایی مانند هند و ترکیه ظرفیت خود را به سرعت افزایش می‌دهند.

 صادرات و دولت، دو ضلع حفظ جایگاه جهانی ایران

صادرات، نه فقط مسیر ورود ارز، بلکه نگهدارنده جایگاه ایران در میان قدرت‌های صنعتی دنیا است. تجربه فولاد خوزستان نشان می‌دهد که با ثبات سیاستی، حمایت هوشمندانه و اعتماد به تولیدکننده داخلی می‌توان صادرات را به ستون اصلی اقتصاد تبدیل کرد. حضور ایران در جمع ده کشور تولیدکننده فولاد جهان نه یک دستاورد تصادفی است، بلکه نتیجه تلاش فنی، توسعه زنجیره‌ای و مدیریت استراتژیک است.

دولت باید نقش تسهیل‌گر ایفا کند: ثبات قواعد ارزی، حذف مقررات خلق‌الساعه، پشتیبانی مالی و تضمین صادرات، سیاست انرژی پایدار برای صنایع بزرگ، تشویق صادرات مستقیم توسط تولیدکنندگان. همه این‌ها لازمه است تا صادرکنندگان واقعی، نه واسطه‌ها، در خط مقدم حضور داشته باشند و ایران بتواند جایگاه خود را نه تنها حفظ کند، بلکه ارتقا دهد.

 اهمیت صادرات و نقش دولت در حفظ جایگاه جهانی ایران

فولاد خوزستان ثابت کرده است که صادرات، نه صرفاً یک مسیر درآمدزایی، بلکه ستون اصلی حفظ جایگاه ایران در جمع ده کشور تولیدکننده فولاد جهان است. هر محدودیت در صادرات، مستقیماً به تولید، اشتغال و برند جهانی کشور آسیب می‌زند. تثبیت و افزایش ارزآوری غیرنفتی، حفظ و ارتقای جایگاه جهانی ایران در صنعت فولاد، افزایش بهره‌وری و تاب‌آوری صنایع داخلی، ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم با ضریب ۲۰ به ۱، مزایای صادرات تشکیل می‌دهند. اما این مزایا تنها با ثبات سیاستی و حمایت دولت تضمین می‌شوند: ثبات قوانین ارزی و حذف مقررات خلق‌الساعه، حمایت مالی و تضمین صادرات مستقیم تولیدکنندگان واقعی، ارائه سیاست‌های انرژی پایدار و قابل پیش‌بینی، تشویق صادرکنندگان واقعی و کاهش نقش واسطه‌ها، مواردی که کنار هم صادرات را معنا می‌بخشند. در روز ملی صادرات، پیام روشن است: تولیدکنندگانی مانند فولاد خوزستان، ستون اقتصاد ملی‌اند و حمایت از آن‌ها نه امتیاز، بلکه ضرورت استراتژیک برای حفظ و ارتقای جایگاه جهانی ایران است.