تحلیل روند صنعتی سنگ ساختمانی جهان و راهبرد پیشنهادی برای ایران
مقاله ای از سیامک اخطاری در معدن۲۴
معدن۲۴:بررسی آمار صنعت سنگ جهان و تحلیل آن یک ابزار مهم توسعه در صنعت سنگ ساختمانی ایران است .
در هفت‌ماه نخست سال ۲۰۲۵، ارزش صادرات ایتالیا از ماشین‌آلات، ابزارها و سایر تجهیزات برای استخراج و فرآوری سنگ طبیعی به میزان منفی ۱۲٫۳ درصد کاهش یافت، در مقایسه با همین بازه زمانی در سال پیش.
با در نظر گرفتن «ده کشور برتر» خریداران اصلی ماشین‌آلات و تجهیزات ایتالیایی، فروش ما در اسپانیا به میزان ۴۹٫۷ درصد (۳)، در آلمان به میزان ۳۲٫۲ درصد (۴)، در پرتغال به میزان ۵۴٫۱ درصد (۹)، و در هند به میزان ۶۶٫۱ درصد (۱۰) افزایش یافته است.
در مقابل، فروش در ایالات متحده به میزان منفی ۲۲٫۵ درصد (۱)، در ترکیه به میزان منفی ۷٫۰ درصد (۲)، در فرانسه به میزان منفی ۲۳٫۶ درصد (۵)، در کانادا به میزان منفی ۲۶٫۸ درصد (۶)، در بریتانیا به میزان منفی ۲۵٫۷ درصد (۷)، و در لهستان به میزان منفی ۱٫۰ درصد (۸) کاهش یافته است.
همچنین باید به یاد داشت که در هفت ماه نخست سال ۲۰۲۵، صادرات ایتالیا به ایالات متحده (۱) حدود ۱٫۳ برابر صادرات به ترکیه (۲) و حدود ۱٫۴ برابر صادرات به اسپانیا (۳) بوده است.
با این حال، کشورهای اروپایی همچنان مقصد اصلی صادرات ایتالیا بوده‌اند و ۵۸٫۷ درصد از کل صادرات فناوری ایتالیایی در این دوره به اروپا اختصاص داشته است.
از لحاظ رتبه‌بندی، تغییرات قابل‌توجهی در میان «ده کشور برتر» مشاهده می‌شود: اسپانیا و آلمان به ترتیب از جایگاه ششم به سوم و از هفتم به چهارم صعود کردند، در حالی که فرانسه، کانادا و بریتانیا چند پله سقوط داشتند و اکنون به ترتیب در رتبه‌های پنجم، ششم و هفتم قرار دارند.
پرتغال و هند وارد جمع ده بازار برتر شدند و به ترتیب رتبه‌های نهم و دهم را به خود اختصاص دادند، در حالی که لهستان در رتبه هشتم باقی مانده است.
در صدر فهرست، ایالات متحده و ترکیه با وجود کاهش در ارزش صادرات، جایگاه‌های اول و دوم را حفظ کردند.
در خارج از ده بازار برتر نیز، در رتبه‌های یازدهم و دوازدهم، به ترتیب استرالیا (با رشد بیش از ۳۵ درصد) و برزیل (با کاهش تند منفی ۳۵ درصد) قرار گرفته‌اند.
منبع: دفتر تحلیل روند بازار اتحادیهٔ کُنفین‌دوس‌تریا مارمومکینه (Confindustria Marmomacchine)
بررسی و تحلیل نگارنده :
۱) روند جهانی صادرات ماشین‌آلات و صنعت سنگ
صنعت جهانی سنگ طبیعی و ماشین‌آلات مرتبط با آن در سال‌های اخیر دستخوش نوساناتی بوده است. چند نکته کلیدی در این روند عبارت‌اند از:
در سال ۲۰۲۴ صادرات فناوری و ماشین‌آلات سنگ ایتالیا حدود منفی ۱۴ درصد کاهش یافت، اما صادرات محصولات فرآوری‌شدهٔ سنگ تنها منفی ۱٫۹ درصد افت داشت.
بخش اعظم صادرات ماشین‌آلات همچنان در بازار اروپا متمرکز است (حدود ۵۸٫۷ درصد)، هرچند کشورهایی مانند هند، پرتغال و اسپانیا رشد چشمگیری داشته‌اند.
در مقابل، بازارهای بزرگ و سنتی مانند ایالات متحده و کانادا با کاهش تقاضا روبه‌رو شده‌اند که ناشی از رکود ساخت‌وساز و تغییر در هزینه‌های سرمایه‌ای است.
بازارهای نوظهور، به‌ویژه در آسیا و آمریکای جنوبی، اکنون زمینه‌های جدیدی برای صادرات فناوری‌های معدنی و سنگی ایجاد کرده‌اند.
۲) رویکرد و استراتژی ایتالیا
ایتالیا همواره یکی از رهبران جهانی در حوزه فناوری‌های فرآوری و استخراج سنگ بوده است. راهبرد این کشور در سال‌های اخیر بر چند محور متمرکز بوده است:
نوآوری و فناوری پیشرفته: توسعه ماشین‌آلات چندمنظوره با قابلیت اتوماسیون، برش دقیق، و به‌کارگیری فناوری‌های دیجیتال (CNC و IoT).
تمرکز بر بازار اروپا: تکیه بر کشورهای نزدیک با زیرساخت‌های توسعه‌یافته و استانداردهای کیفی همسو.
تنوع‌بخشی بازارها: ورود فعال به بازارهایی چون هند و پرتغال، که رشد بالایی در ساخت‌وساز دارند.
حفظ مزیت رقابتی از طریق کیفیت و خدمات پس از فروش: یکی از عوامل اصلی پایداری صادرات ایتالیا، ارائه خدمات پس از فروش قوی و برند معتبر «ساخت ایتالیا» است.
۳) پیشنهادهای عملی برای توسعه صنعت سنگ ایران
با توجه به ظرفیت بالای منابع سنگی ایران، نیروی کار جوان، و موقعیت جغرافیایی ممتاز، می‌توان مسیر مشابه ایتالیا را با رویکرد بومی و اقتصادی دنبال کرد:
الف) بومی‌سازی فناوری و ماشین‌آلات
ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان تخصصی در طراحی و تولید ماشین‌آلات برش، براده‌برداری، پرداخت، و CNC.
استفاده از مهندسان مکانیک، برق، مواد و رباتیک برای طراحی سیستم‌های اتوماتیک و هوشمند.
تولید داخلی قطعات کلیدی (موتورها، سیستم‌های هیدرولیک و کنترلی) با هدف کاهش وابستگی ارزی.
ب) توسعه زنجیره ارزش
تمرکز بر فرآوری و تولید محصولات با ارزش افزوده بالا مانند صفحات تزئینی، نماهای معماری، سنگ‌های هوشمند.
ارتقای کیفیت تولید از طریق کنترل دقیق ابعاد، سطح و رنگ؛ استانداردسازی برای صادرات.
اتصال واحدهای ماشین‌سازی با معادن و کارگاه‌های فرآوری در قالب زنجیره‌های هم‌افزا.
ج) صادرات فناوری ایرانی
شناسایی بازارهای هدف در منطقه (کشورهای آسیای میانه، قفقاز، عراق، سوریه، عمان، ترکیه و پاکستان).
شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی صنعت سنگ (مانند Marmomac در ایتالیا) برای معرفی برندهای ایرانی.
توسعه خدمات پس از فروش و آموزش اپراتور در بازارهای هدف برای افزایش اعتماد خریداران.
د) سیاست‌های حمایتی داخلی
تسهیلات مالی و وام‌های کم‌بهره برای تولیدکنندگان ماشین‌آلات سنگ.
معافیت گمرکی برای واردات قطعات خاصی که هنوز در داخل تولید نمی‌شوند.
ایجاد «خوشهٔ صنعتی ماشین‌آلات سنگ ایران» با همکاری وزارت صمت و انجمن سنگ.
هـ) بهره‌گیری از فناوری‌های نوین
به‌کارگیری هوش مصنوعی و اینترنت اشیاء در پایش عملکرد ماشین‌آلات.
طراحی سیستم‌های بازیافت آب و انرژی در کارخانه‌های سنگ‌بری برای افزایش بهره‌وری.
حرکت به سمت ماشین‌آلات سبز (کم‌مصرف، کم‌صدا و سازگار با محیط‌زیست).
و) آموزش و بازاریابی بین‌المللی
راه‌اندازی دوره‌های تخصصی در دانشگاه‌ها با محوریت «فناوری سنگ و ماشین‌آلات فرآوری».
ترجمه و انتشار کاتالوگ‌ها و وب‌سایت‌های چندزبانه برای معرفی ماشین‌آلات ایرانی در بازار جهانی.
حمایت از استارتاپ‌های فعال در حوزه خدمات دیجیتال و بازاریابی صنعت سنگ.
جمع‌بندی
صنعت سنگ جهان در حال گذار از مرحله‌ی سنتی به مرحله‌ی فناورانه است. ایتالیا با وجود کاهش در برخی بازارها، همچنان الگویی از نوآوری، کیفیت و پیوستگی زنجیره ارزش به شمار می‌آید. ایران می‌تواند با تکیه بر توان مهندسی داخلی، شکل‌دهی خوشه‌های صنعتی و ورود هدفمند به بازارهای صادراتی، نه‌تنها در بخش استخراج بلکه در بخش ماشین‌سازی و فناوری سنگ نیز به خودکفایی و جایگاه جهانی برسد.