بازار جهانی فولاد چه می گوید و ظرفیت سازی ایران کدام مسیر را می رود؟
بهادر احرامیان رئیس هیات مدیره شرکت نورد فولاد صنعتی و ساختمانی یزد
معدن۲۴: در ایران برخی فولادها بنا بر عرف بازار «آلیاژی» نامیده میشوند، در حالی که از نظر متالورژیکی بسیاری از این محصولات آلیاژی محسوب نمیشوند و در دسته فولادهای صنعتی قرار میگیرند. این موضوع برای مقاطع طویل مانند گریدهای CK و ST یا سایر فولادهای مهندسی صدق میکند. فولادهای صنعتی میتوانند کاملاً کربنی باشند و بدون حضور عناصر آلیاژی متعدد تولید شوند؛ ترکیب عناصری مانند کربن، سیلیس و منگنز و همچنین نوع نورد و عملیات حرارتی میتواند خواص این فولادها را تغییر دهد، بیآنکه آنها را در گروه فولادهای آلیاژی قرار دهد.
نکته مهم این است که حرکت به سمت محصولات با ارزش افزوده بیشتر لزوماً به معنی ورود به حوزه فولادهای آلیاژی نیست. حتی محصولاتی مانند میلگرد ساده کربنی یا ورقهای ساده نیز در طبقه فولاد صنعتی قرار میگیرند. بنابراین اگر قصد فاصله گرفتن از فولاد ساختمانی وجود داشته باشد، فولادهای آلیاژی تنها بخش کوچکی از گزینهها هستند و تعریف جامعتر «فولاد صنعتی» مجموعه گستردهتری را دربرمیگیرد.
برای تحلیل دقیقتر مسیر توسعه صنعت فولاد، لازم است بهجای تنها تمرکز بر گریدها، به شکل تولید مقاطع طویل و عریض و فناوریهای مورد استفاده توجه شود. نوع تکنولوژی اهمیت بسیاری دارد؛ زیرا کارخانهای که ورق تولید میکند امکان تولید مقاطع طویل را ندارد و بالعکس. با توجه به این نوع سرمایهگذاری در کشور، مشخص میشود بازار هدف ما کدام گروه از مصرفکنندگان خواهند بود.
بر اساس آمار تولید سال ۱۴۰۴، بیش از ۶۰ درصد تولید فولاد کشور به مقاطع طویل و حدود ۴۰ درصد به مقاطع عریض اختصاص دارد. پیشبینی میشود حتی در صورت افزایش تولید به ۵۰ میلیون تن نیز این نسبت حفظ شود. این در حالی است که نسبت جهانی متفاوت است: حدود ۷۰ درصد تولید و مصرف فولاد به مقاطع عریض و ۳۰ درصد به مقاطع طویل تعلق دارد.
طبق آمار تجارت جهانی فولاد در سال ۲۰۲۴ که توسط World Steel منتشر شده است، حدود ۴۲۳ میلیون تن فولاد در جهان مبادله شده است. بیشترین سهم صادرات با حدود ۸۲میلیون تن مربوط به ورق گرم است. پس از آن، مجموع شمش و تختال با حدود ۵۵ میلیون تن قرار دارد که سهم اسلب بیشتر است. ورق گالوانیزه حدود ۴۲ میلیون تن و انواع لوله و اتصالات حدود ۴۳ میلیون تن سهم دارند. پلیتها ۳۵ میلیون تن و ورق سرد ۳۲ میلیون تن از تجارت جهانی را تشکیل میدهند. در ادامه، وایر با ۲۴ میلیون تن و مقاطع طویل با ۲۲میلیون تن قرار میگیرند. ورق پوششدار سهم ۲۱میلیون تنی و میلگرد ساختمانی سهم ۱۸میلیون تنی دارد که ترکیه در این بخش نقش اصلی را ایفا میکند.
در مجموع، از ۴۲۳میلیون تن تجارت جهانی فولاد، حدود ۲۵۴ میلیون تن (حدود ۶۰ درصد)مربوط به مقاطع عریض و الباقی مربوط به مقاطع طویل است. این ترکیب با الگوی ظرفیتسازی ایران تفاوت دارد. با توجه به اشباع بودن بازار جهانی مقاطع طویل صنعتی و سهم بالای مقاطع عریض در تجارت جهانی، نادیدهگرفتن این بخش میتواند در آینده به چالش اصلی صنعت فولاد ایران در مسیر تولید محصولات با ارزش افزوده بالاتر تبدیل شود.