تحلیل بسته پیشنهادی اتابک برای عبور از بحران؛ فاصله تا الگوهای بین‌المللی
معدن۲۴: بسته پیشنهادی اتابک برای مدیریت بحران فعلی بخش معدن ایران، تلاشی ارزنده برای پاسخ‌گویی به چالش‌های این صنعت به‌شمار می‌رود. با این حال، بررسی تطبیقی این راهکارها با تجارب کشورهای توسعه‌یافته در مواجهه با بحران‌هایی همچون جنگ، تحریم یا بحران انرژی، نشان‌دهنده برخی نقاط ضعف و ضرورت ارتقای این بسته پیشنهادی است.
تجربه چین: تمرکز بر خودکفایی و حمایت از معادن
در چین، پس از مواجهه با تحریم‌های فناوری و بحران زنجیره تأمین، دولت سیاست خودکفایی فوری منابع حیاتی را در پیش گرفت. اولویت‌بخشی به پروژه‌های معدنی استراتژیک، تضمین تأمین انرژی معادن در سطح ملی و کاهش چشمگیر تعرفه برق و گاز برای صنایع حیاتی از جمله مهم‌ترین اقدامات بود. همچنین، با حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و هوشمندسازی استخراج، چین همزمان بحران‌ها را کنترل و زیرساخت‌های بلندمدت را تقویت کرد.
تجربه آلمان: صندوق بحران انرژی و ساختار تصمیم‌گیری یکپارچه
در آلمان، با بروز بحران انرژی ناشی از جنگ اوکراین، دولت با تشکیل “صندوق بحران انرژی”، ارائه یارانه مستقیم به صنایع انرژی‌بر، معافیت‌های مالیاتی و تسهیلات فوری برای معادن را آغاز کرد. ایجاد “کارگروه بحران صنعتی ملی” نیز برای هماهنگی و تصمیم‌گیری سریع جهت حفظ تولید و اشتغال اثربخش بود. تدوین فوری بسته‌های صادراتی برای محصولات اشتغال‌زا، از دیگر اقدام‌های کلیدی این کشور به حساب می‌آید.
تجربه آمریکا: حمایت فدرال و توسعه ذخایر راهبردی
در ایالات متحده، در بحران‌هایی چون پاندمی کرونا، دولت فدرال از طریق نهادهایی مانند FEMA و وزارت انرژی، با اعطای کمک‌های مستقیم و ایجاد ذخایر استراتژیک مواد معدنی، از معادن حمایت کرد. تصویب مقررات اضطراری و معافیت‌های مالیاتی برای جلوگیری از تعطیلی معادن کوچک، به حفظ این بخش کمک شایانی کرد.
تجربه فرانسه: تسهیلات ویژه و هماهنگی لجستیکی
فرانسه نیز در شرایط بحران، با اعطای تسهیلات ویژه بانکی برای معادن کوچک و متوسط و تشکیل کارگروه‌های ویژه اضطرار در هماهنگی میان دولت، صنایع و نیروهای نظامی، توانست بهره‌وری و تولید را حفظ کند. سرمایه‌گذاری در فناوری‌های لجستیکی و دیجیتال‌سازی رصد زنجیره تأمین، نقش موثری در مدیریت دقیق منابع داشت.
سه راهبرد کلیدی کشورهای توسعه‌یافته
بر اساس تجارب یادشده، سه راهبرد کلیدی در مدیریت بحران بخش معدن قابل‌توجه است:
1. تأمین فوری انرژی با تعرفه ترجیحی یا رایگان برای صنایع راهبردی
2. تشکیل ساختارهای اضطراری تصمیم‌گیری با اختیارات ویژه
3. حمایت مالی و فناورانه گسترده از معادن کوچک و متوسط
نقد بسته پیشنهادی ایران
بررسی مقایسه‌ای نشان می‌دهد که بسته پیشنهادی فعلی در ایران فاقد ساختارهای پشتیبان اجرایی قدرتمند و همچنان بیشتر توصیه‌ای و درون‌بخشی است. استفاده از الگوهای موفق جهانی می‌تواند راهگشای تدوین یک پروتکل ملی مدیریت بحران در بخش معدن باشد.
در مجموع، بسته اتابک گامی مثبت برای مدیریت شرایط بحرانی تلقی می‌شود اما تا تبدیل‌شدن به یک پروتکل اضطراری کامل و قابل‌اجرا هنوز فاصله دارد. تجربه کشورهای پیشرو نشان می‌دهد سرعت عمل، اختیارات ویژه دولت و تبدیل بحران به فرصت اصلاح ساختار، رمز موفقیت در این حوزه است.