رکود سنگین در معاملات گندله
یادداشتی از نسیم نوحه خوان
معدن ۲۴:تقاضای ضعیف، دخالتهای دستوری در بورس کالا و عدم همراهی موثر دولت، ازجمله عواملی هستند که مانع افزایش قیمت و بهبود بازار شمش و گندله فولادی ایران شدهاند. برای بهبود شرایط باید صادرات را تسهیل، بورس را انعطافپذیر و روان جامعه را آرام کرد. بدون این تغییرات اساسی، صنعت فولاد ایران در تسلسل چالشها باقی میماند.
بازار شمش فولاد در شرایط فعلی با تقاضای بسیار ضعیف چه در حوزه مصرف داخلی و چه در صادرات مواجه است و در این وضعیت افزایش قیمت این محصول میانی زنجیره فولاد با محدودیت مواجه است که سردرگمی سیاستگذاری بورس کالا مهم‌ترین دلیل این محدودیت به‌‌‌حساب می‌‌‌آید. بورس کالا با تصمیم‌گیری‌‌‌های دستوری ناگهانی، بازار فولاد را به‌‌‌شدت تحت تاثیر قرار داده است. برای مثال، طی یک هفته قیمت پایه گندله توسط بورس کالا از هفت هزار و ۴۰۰ تومان به پنج هزار و ۴۰۰تومان کاهش یافت، در حالی که دامنه مجاز نوسان در بورس فقط حدود ۳ درصد است.
چنین تغییرات ناگهانی، با ایجاد بی‌‌‌اعتمادی در میان تولیدکنندگان و تجار باعث شده معاملات گندله در دو هفته اخیر متوقف شود. این رفتار در عرضه شمش نیز مشهود است؛ بورس هنوز بر مصوبه عرضه گندله در قیمت پایین پافشاری می‌‌‌کند، بدون آنکه به تحقیق روش‌هایی چون فروش سلف با تحویل تا شش ماه آینده یا تشویق عرضه‌‌‌های پرمیوم بپردازد.
در حقیقت، بورس کالا از اهداف اولیه خود فاصله گرفته و تبدیل به نهادی شده که با دخالت دستوری، بازار را از فضای تعاملی و بازار‌‌‌محور خارج کرده است. این امر باعث شده تولیدکنندگان گندله و شمش از حضور فعالانه در بازار کناره‌‌‌گیری کنند و سطح عرضه کل کاهش یابد. کاهش تقاضای واقعی چه داخلی و چه خارجی یکی دیگر از دلایل عدم رشد قیمت شمش در بازار فیزیکی است. تقاضای داخلی با ضعف محسوس روبه‌رو است و در بازار صادرات نیز با تحریم‌ها، رقابت منطقه‌‌‌ای و بی‌‌‌ثباتی سیاست درگیر است. افزایش صادرات و انعطاف‌‌‌پذیری بیشتر بورس برای تحریک تقاضا ضروری است.
دولت در ماه‌‌‌های اخیر بیشتر بر درآمد نفتی حساب کرده؛ بنابراین صنعت فولاد و صادرات آن تقریبا به حال خود رها شده و حمایت جدی از آن نشده است. نمونه بارز آن، اعمال عوارض توسط دولت عراق برای واردات میلگرد از ایران است، در حالی که قیمت گمرکی مشابه کالای ترکیه به عراق بسیار پایین‌‌‌تر بوده و این امر رقابت‌‌‌پذیری صادرات فولاد ایران را کاهش داده است.
بررسی وضعیت فعلی تولید و مصرف نشان می‌دهد که انبارهای فولاد نسبتا خالی است و تولیدکنندگان مقاطع و ورق با حداقل ظرفیت فعالیت می‌‌‌کنند، بدین معنا که حتی به نقطه سربه‌‌‌سر هزینه نیز نزدیک نشده‌‌‌اند. شرایط صنعتی هزینه‌‌‌بر است و ماندگاری در این وضعیت ممکن نیست. در مجموع، بازار فولاد ایران نیازمند راهبردی جامع است که شامل تحریک تقاضا، تسهیل صادرات، اصلاح سیاستگذاری بورس و کاهش موانع روانی و ساختاری باشد. در غیر این صورت، تولیدکنندگان ادامه فعالیت با درآمد ناکافی و تجارت صادراتی محدود را تجربه خواهند کرد.
ریزش معاملات در رینگ فیزیکی
بررسی تالار صنعتی و معدنی بورس کالای ایران در روز ۳۰ تیر ماه نشان می‌دهد که نسبت حجم معاملات به عرضه شمش از ۳۶ درصد در هفته چهارم معاملاتی تیر ماه به ۲۳ درصد کاهش داشته است که ۱۳ واحد درصد افت را گزارش می‌‌‌کند. بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد که حجم عرضه این محصول میانی زنجیره فولاد در روز ۳۰ تیر ماه ۱۴۰۴ نسبت به هفته گذشته۲.۳ درصد افزایش داشته است. بررسی معاملات روز دوشنبه نشان می‌دهد که بورس کالا میزبان عرضه ۲۷۴ هزار و ۷۷۵ تن شمش بود که با توجه به ثبت تقاضای ۰.۳ برابری نسبت به عرضه ۲۳ درصد از عرضه‌‌‌ها مورد معامله قرار گرفت.
قیمت میانگین موزون شمش در معاملات روز دوشنبه ۳۰ تیر ماه ۲۸ هزار و ۶۸۷ تومان به ازای هر کیلوگرم بود که افت ۱.۸ درصدی را نسبت به هفته گذشته گزارش می‌‌‌کند. همچنین بررسی رینگ فیزیکی نشان می‌دهد که میزان معاملات در روز مورد بررسی نسبت به هفته گذشته کاهش ۵۶ درصدی داشته است. قیمت پایه تعیین شده برای عرضه‌‌‌های شمش در بازه ۲۶ هزار و ۴۰۰ تومان تا ۲۹ هزار و ۹۶۱ تومان به‌‌‌ازای هر کیلوگرم تعیین شد.
شمش با میانگین قیمت ۲۸ هزار و ۶۸۷ تومان به ازای هر کیلوگرم در بازار فیزیکی مورد معامله قرار گرفت که با احتساب هزینه حمل و ارکان بورس و مالیات بر ارزش افزوده شمش ۳۰ هزار و ۵۰۰ تومانی به ازای هر کیلوگرم به واحدهای نورد می‌‌‌رسد و در نتیجه کف قیمت میلگرد به ۳۱ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم می‌‌‌رسد.
اما باتوجه به خریدهای اعتباری در رینگ فیزیکی میلگرد در بازار آزاد با قیمت ۳۰ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم عرضه می‌شود و با توجه به رکود ساخت‌و‌ساز و افزایش قیمت‌‌‌ها عملا میلگرد مشتری ندارد و باید منتظر نتیجه مذاکرات ماند. در بازار فیزیکی روز دوشنبه ۳۰ تیرماه شرکت فولاد خوزستان ۲۰ هزار تن شمش عرضه کرد که با تقاضای پنج هزار و ۵۰۰ تنی مواجه شد که حجمی از میزان عرضه به‌‌‌فروش نرسید.