داستان تمام‌نشدنی زمستان‌یورت
در اینجا باید گفت معادن زیرزمینی همچون معادن زغال‌سنگ به دلیل سختی‌های فراوان و همچنین تولید گاز در هنگام بهره‌برداری همواره جزو پر ریسک(خطرپذیر)ترین معادن به شمار می‌آیند؛ بنابراین توجه به مسائل ایمنی از آموزش کارگران گرفته تا تهیه تجهیزات و نظارت کافی از سوی مسئولان ایمنی معادن و هزاران اقدام دیگر که شاید از حوصله گفتن خارج باشد، جزو لاینفک کار در این معادن است. این در حالی است که در بسیاری از معادن زغال سنگ ایران به این موضوعات توجه نمی‌شود و تنها تعداد محدودی از معادن زغال‌سنگ از سیستم مکانیزه برخوردار هستند و شرایط ایمن برای کارگر لحاظ شده است.اکنون که وارد ماه هشتم از سال ۱۳۹۶ شدیم، با نگاهی به معادن و حوادث رخ داده در این بخش متوجه می‌شویم مشکلات و حوادث رخ داده در بخش معدن تنها به انفجار در معادن منتهی نمی‌شود. افتادن بلوک سنگی روی کارگر معدن، بی‌احتیاطی رانندگان در هنگام کار، توجه نکردن به مسائل ایمنی در هنگام دپوبرداری از معدن، گازگرفتگی در معدن سنگ و هزاران مورد دیگر باعث شده تا معدن نیز مانند بسیاری از صنایع دیگر همواره با حوادث تلخ همراه شود. البته باید توجه داشت حوادث معدنی تنها ناشی از بی‌احتیاطی نیست و بخشی از آن نیز به دلیل شرایط زمین‌شناسی و تغییرات لحظه‌ای در معدن رخ می‌دهد اما در میان تمام حوادث رخ داده در سال ۹۶، اسفناک‌ترین آنها مربوط به معدن زمستان‌یورت است که رعایت نشدن مسائل ایمنی در معدن و نداشتن تهویه، باعث تجمع گاز متان در معدن شده و در نهایت منجر به انفجار شده است.اکنون معدن زمستان‌یورت و حوادث رخ داده در آن همچون معمایی می‌نماید که تا به امروز نتوانسته‌اند آن را رمزگشایی کنند. حال اینکه مسئولان و کسانی که وظیفه اعلام دلیل انفجار معدن را برعهده گرفتند چه زمانی آن را اعلام خواهند کرد پرسشی است که همواره در ذهن کسانی که از نزدیک در جریان امور معادن هستند وجود دارد. البته بر اساس آخرین اطلاعات موجود، بعد از آواربرداری معدن و خارج شدن لکومتیو دوم از معدن، کمیته حقیقت‌یاب به محل معدن رفته و بازدید و بررسی‌های لازم را برای کشف علت حادثه انجام داده‌اند اما تا به امروز گزارشی از دلایل این حادثه منتشر نشده و ما همچنان منتظر شنیدن علت اصلی حادثه‌ایم. شاید با مشخص شدن دلایل حادثه و عوامل تاثیرگذار بر آن بتوانیم بخشی از مشکلات معادن زغال‌سنگ کشور را شناسایی کرده و راهکاری برای آن بیندیشیم تا دیگر کمتر حوادث تلخی مانند زمستان‌یورت رخ دهد.
تمام مشکلات موجود در معادن زغال‌سنگ کشور که آنها را مورد بررسی قرار دادیم و نگاهی به آن داشتیم تنها زمانی می‌تواند رفع شود که گوش شنوایی برای شنیدن آن وجود داشته باشد.
حال این پرسش مطرح است: شرکت پبمانکاری که از توان مالی لازم برخوردار نیست چه دلیلی دارد که برای بهره‌برداری از معدن، آن هم برای معادنی همچون زغال‌سنگ که نیازمند تجهیزات روز و ایجاد فضای امن است، پیشقدم شود؟ از طرفی اکنون با توجه به شرایطی که در کشور وجود دارد همواره زغال‌سنگی‌ها از مطالبات فراوان‌شان از خریداران گلایه می‌کنند و باید در ابتدای بستن قرارداد با این مشتریان از دریافت مبلغ فروش زغال‌سنگ اطمینان حاصل کنند زیرا در غیر این صورت با مشکلات فراوانی برای تامین هزینه‌های جاری معدن از جمله بیمه کارگران روبه‌رو خواهند شد. نکته دیگری که درباره معادن زغال‌سنگ که امروزه به عنوان پرچالش‌ترین معادن به شمار می‌آیند باید در نظر گرفت این است که فعالیت معدن تا چه اندازه با صرفه اقتصادی همراه است؟ اینکه نرخ زغال‌سنگ در جهان روند روبه افزایش داشته اما بر بهای زغال‌سنگ در بازار داخلی اثری ندارد دلیلی بر ادامه فعالیت نیست زیرا زغال‌سنگی که اکنون داخل کشور تولید می‌شود پاسخگوی نیاز داخلی نیست و بخشی از نیاز مصرف‌کنندگان از طریق واردات تامین می‌شود. پس در نهایت می‌توان به این مهم دست یافت که معادن زغال‌سنگ در ایران که همواره خطرات بسیاری در آن وجود دارد و جان نیروی انسانی را با خطر روبه‌رو می‌کند، تنها اگر از صرفه اقتصادی برخوردار بوده و تمامی ضوابط ایمنی در آن لحاظ شده باشد، باید امکان ادامه فعالیت داشته باشند در غیر این صورت باید از ادامه فعالیت آنها جلوگیری شود.
نرگس قیصری / روزنامه‌نگار