رشد کمی تولید فولاد خام ایران در ماه ژوئن سال ۲۰۲۳ نسبت به سال ۲۰۲۲ به میزان ۱۷.۴ درصد بوده است
مقاله ای از دکتر سید تقی نعیمی
معدن ۲۴:در ۶ ماه اول سال ۲۰۲۳ نسبت به ۶ ماهه اول ۲۰۲۲ هند با رشدی حدود ۷.۴ درصد و ایران با رشدی حدود ۸/۴ درصد در بین ۱۰ کشور عمده تولید کننده فولاد خام دنیا افزایش داشته اند. به عبارت دیگر ایران دومین درصد بیشتر رشد تولید فولاد خام دنیا در ۶ ماهه اول سال ۲۰۲۳ نسبت به ۶ ماهه اول سال ۲۰۲۲ را به خود اختصاص داده است.
محصولات فولادی دنیا در ۱۵۰ سال اخیر بعنوان یک ماده مهندسی پایه عامل اساسی در توسعه کمی و کیفی همه جانبه صنعتی جهان بوده است.
با تحقیقات مستمر جهانی در جهت بهبود کیفیت ،تنوع بخشیدن به محصولات تولید شده ، همچنین کاهش بسیار زیاد انرژی مصرفی به ازاء تن تولید محصولات فولادی ، کاهش مقدار CO2 تولیدی به ازاء تن تولید فولاد و … سبب افزایش کمی و کیفی جهانی تولید فولاد در صد سال اخیر شده است مهمترین نتایج تحقیقات جهانی منجر به کاهش بسیار زیاد مصرف حامل های انرژی به ازاء تن تولید و نهایتا کاهش گاز CO2 تولیدی به ازاء تن تولید فولاد ، افزایش بهره وری و بهبود کیفیت و تنوع بیشتر محصولات فولادی در دنیا تولید شده است.
افزایش یا کاهش جهانی فولاد ارتباط مستقیمی به وقایع مهم سیاسی، اقتصادی ، اپیدمی جهانی ، جنگ های منطقه ای و …. در تغییرات میزان تولید فولاد دنیا موثر بوده و میباشند .
علت کاهش شدید رشد جهانی تولید فولاد خام از سال ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲ اپیدمی کووید ۱۹ و جنگ اوکراین بوده است.
پیش بینی میشود تولید جهانی فولاد خام در سال ۲۰۲۳ نسبت به سال ۲۰۲۲ افزایش اندکی داشته باشد همچنین پیش بینی میشود درصد رشد کمی تولید فولاد خام ایران در سال ۲۰۲۳ نسبت به سال ۲۰۲۲ بیشتر از میانگین رشد جهانی باشد.(۳)
با توجه به اطلاعات شفاف از جزئیات صنعت فولاد ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا که برای تولید فولاد به علت عدم دسترسی به منابع اولیه سنگ آهن و …. همچنین حامل های انرژی اجبارا باید مواد اولیه لازم برای تولید فولاد را با پرداخت هزینه زیاد از طریق واردات جبران نماید. تولید فولاد ایران خوشبختانه هنوز به چنین موانعی برخورد نکرده است. تغییرات تولید فولاد خام ایران و دنیا در این نوشتار به احتصار بیان میگردد با تحلیل وضعیت ۲۰ کشور عمده تولید کننده فولاد دنیا تا شش ماه اول سال ۲۰۲۳ رهنمود برای تولید کیفی فولاد ایران ارائه خواهد شد.
همانطوریکه گفته شد تحولات سیاسی ، اقتصادی ،جنگ و اپیدمی در رشد جهانی فولاد تاکنون موثر بوده است.
ایران جز ۱۰ کشور بزرگ تولید کننده فولاد خام دنیا در چند سال اخیر بوده است .
جدول داخل نمودار ۱ میانگین روند تغییر تولید جهانی فولاد خام از سال ۱۹۵۰ تا آخر سال ۲۰۲۲ بر حسب میلیون تن آورده شده است . (۱)
نمودار شماره ۱ روند رشد مستمر تولید جهانی فولاد خام از سال ۱۹۵۰ تا شش ماهه اول سال ۲۰۲۳ را نشان میدهد. ( ۱)
افزایش تولید جهانی فولاد خام سال ۲۰۲۱ نسبت به سال ۲۰۲۰ به علت کاهش شدید جهانی اپیدمی کووید ۱۹ بوده است. همچنین کاهش مجدد تولید فولاد خام دنیا در سال ۲۰۲۲ نسبت به سال ۲۰۲۱ به علت افزایش حامل های انرژی در اثر جنگ روسیه و اوکراین به وجود آمده است.
پیش بینی میشود روند کاهش جهانی تولید فولاد خام دنیا در سال ۲۰۲۳ نسبت به سال ۲۰۲۲ حدود ۱درصد منفی باشد.(۳)
محصولات فولادی ۲۷ کشور اروپایی با ارزش افزوده بسیار زیاد در دو دهه اخیر تولید شدند . متاسفانه قسمت اعظم تولید فولاد ایران که درصد ناچیزی از آن بصورت خام ( شمش ، بیلیت و … ) به کشورهای دیگر با ارزش افزوده کمتری از قیمت واقعی روز جهانی حامل های انرژی ، آب و مواد معدنی مصرفی و … برای تولید فولاد محاسبه شود صادرات برای کارخانه هایی مانند چادرملو امکان پذیر نخواهد بود کدام از خدا بی خبری سنگ اول شروع تولید فولاد در کویر ایران را که هزینه تمام شده آن با محاسبه ۶۰ درصد قیمت روز جهانی آب ، برق ، گاز و …. اگر محاسبه شود با صادرات شمش خام سودی عاید کشور نمیشود بلکه زیان آور هم میباشد . مسئولین محترم چادر ملو هنوز هم در برنامه توسعه فازهای جدید را که خرید از خارج میباشند ( مد نظر دارند ) خرید از خارج مانند فروش به خارج در کشورهایی مثل ایران متاسفانه منافع زیادی برای بعضی از خدا بی خبران شاید داشته باشد ولی سود واقعی برای کشور ندارد.
مسئولین محترم طراز اول کشور به هیچ وجه و با هر توجیهی نباید اجازه گسترش کمی صنایع انرژی بر مانند صنعت فولاد را در مکان هایی که از نظر طرح آمایش سرزمین مناسب نیستند من بعد بدهند.(۳)
جدول شماره ۱ تولید فولاد ایران و نوزده کشور عمده تولید کننده بزرگ فولاد خام دنیا را در سال های ۲۰۲۰ ، ۲۰۲۱، ۲۰۲۲ بر حسب میلیون تن و جابه جایی رتبه جهانی آنها را نشان می دهد. همانطوریکه دیده میشود ایران در همه این سالها دهمین تولید کننده بزرگ فولاد خام دنیا بود . (۳)
جدول شماره ۲ تولید فولاد خام دنیا را بر حسب مناطق مختلف در سال ۲۰۲۲ بر حسب میلیون تن و درصد از دنیا را نشان میدهد. (۲)
نمودار ۲ روند تغییر تولید محصولات فولادی دنیا ، چین و ایران را بر حسب میلیون تن و درصد از دنیا چین از ژانویه ۲۰۲۲ تا ژوئن ۲۰۲۳ نشان میدهد (۳ و ۴)
جدول ۳ وضعیت تولید ده کشوری که بیشترین مقدار تولید فولاد خام را در شش ماهه اول سال ۲۰۲۳ و بخصوص ماه ژوئن ۰۲۳ را بر حسب درصد از دنیا و میلیون تن آورده شده است. (۴)
همانطوریکه در جدول۳ دیده میشود ایران در بین ده کشور برتر تولید کننده فولاد خام دنیا در ماه ژوئن ۲۰۲۳ نسبت به ماه ژوئن ۲۰۲۲ حدود ۴/۱۷ درصد رشد کمی تولید فولاد خام را داشته است که بیشترین رشد در بین ۱۰ کشور برتر تولید فولاد خام دنیا میباشد.
جدول۴ روند تولید فولاد خام مناطق مختلف دنیا را بر حسب میلیون تن و درصد از دنیا در ۶ ماهه اول ۲۰۲۳ نسبت به ۶ماهه اول سال ۲۰۲۲ و …. را نشان میدهد . (۴)
کل تولید فولاد خام دنیا در این مدت نسبت به سال قبل ۱/۱ درصد رشد منفی داشته است. به عبارت دیگر آمریکا، ۲۷ کشور اروپایی ، سایر کشورهای اروپایی ، کشورهای آمریکای جنوبی ، روسیه ، اوکراین همگی به علت افزایش قیمت حامل های انرژی و …. در این ۶ ماهه سال ۲۰۲۳ نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد منفی داشته اند. کشورهای خاورمیانه در این مدت ۳ درصد رشد مثبت تولید فولاد خام را تجربه کرده اند که موید قیمت پایین حامل های انرژی ( گاز ، نفت ، برق ) کشورهای خاورمیانه نسبت به سایر کشورها میباشد . به عبارت دیگر ایران و سایر کشورهای خاورمیانه با صادرات اندک فولاد خام خود در این ۶ ماه مانند سال های قبل عملا به صادرات غیر مستقیم حامل های انرژی با قیمت های کمتر از میانگین قیمت روز دنیا پرداخته اند ، که فعلا تا افزایش قیمت حامل های انرژی در کشورهایی مانند خاورمیانه این روند ادامه خواهد داشت.
روند تغییر ۱۰ ساله کل تولید فولاد خام و روش های مختلف تولید فولاد خام ۲۷ کشور اروپا از سال ۲۰۱۳ تا اول سال ۲۰۲۳ بر حسب میلیون تن در جدول شماره ۳ دیده میشود . (۲)
جدول شماره ۵
از ژانویه تا ژوئن سال ۲۰۲۳ تولید فولاد خام ۲۷ کشور اروپایی نسبت به همین مدت سال قبل حدود ۵.۳ درصد کاهش داشته اند. (۵)
در کل سال ۲۰۲۲ شرکت های فولادی آلمان حدود ۳۷ میلیون تن فولاد خام تولید کرده اند.
به استثنا سال ۲۰۲۱ این چهارمین سال متوالی است که تولید فولاد خام آلمان زیر ۴۰ میلیون تن (متوسط تولید ده سال اخیر آلمان ) را تجربه میکند. علت کاهش تولید فولاد خام آلمان و ۲۷ کشور اروپایی در دو سال اخیر افزایش سرسام آور قیمت حامل های انرژی در سالهای ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ بوده است زیرا قیمت میانگین برق در ماه ژوئن ۲۰۲۳ آلمان حدود ۳ برابر قبل از حمله روسیه به اوکراین نرسیده است. ( ۶)
مصرف کل برق برای تولید فولاد خام ۲۷ کشور اروپایی در کل سال ۲۰۲۲ حدود ۷۵ تراوات ساعت بوده است.
براساس برآورد های محققین کمیسیون بازار مشترک اروپا ، انتقال به فن آوری کم کربن جهت تولید فولادسبز مبتنی بر مصرف هیدروژن ، برق تولیدی از انرژی های تجدید پذیر در سال ۲۰۳۰ به حدود ۱۶۵ تراوات ساعت و تا سال ۲۰۵۰ به حدود ۴۰۰ تراوات ساعت افزایش خواهد یافت (۷)
در ده سال اخیر به طور میانگین ۹۰ درصد فولاد خام ایران عمدتا با استفاده از آهن اسفنجی، تولیدی داخل و ذوب آنها در کوره های قوس الکتریکی و ده درصد بقیه همانطوریکه گفته شد با استفاده از روش کوره بلند + کنورتور تولید شدند.
پیش بینی میشود این درصد روش های تولید فولاد خام ایران برای حداقل ۵ سال آینده چندان تفاوتی ننماید. (۳)
پیش بینی میشود تولید فولاد خام جهان با استفاده از احیاء مستقیم گندله ، تولید آهن اسفنجی ، ذوب آن در کوره قوس الکتریکی از حدود ۶ درصد سال ۲۰۲۲ به حدود ۴۰ درصد تا سال ۲۰۳۰ در دنیا برسد. (۳)
محققین متالورژی و سایر محققین صنعتی پس از بررسی های فنی اقتصادی برای حفظ محیط زیست به این نتیجه رسیدند که با طی شدن عمر مفید کوره های بلندی که هم اکنون در کشورهای پیشرفته صنعتی مانند ۲۷ کشور اروپایی ، ژاپن ، چین ، کره جنوبی و … در دست بهره برداری هستند و سبب تولید گاز CO2 زیادی به ازاء تن تولید فولاد میشوند با استفاده از انرژی های تجدیدپذیر تولید داخل و در صورت عدم امکان تولید گاز هیدروژن به میزان کافی در هریک از کشور های پیشرفته صنعتی ، مسئولین محترم آن کشورها که برای تولید انرژی های تجدید پذیر مزیت خدادادی زیادی مانند ایران ندارند حتی با واردات گاز مایع هیدروژن سبز از کشورهایی که مزیت خدادادی برای تولید برق سبز و هیدروژن سبز را دارند تولید فولاد سبز در کشورهای خود را هر ساله بیشتر از سال قبل گسترش دهند.
کشورهای صنعتی دنیا کوشش خواهند نمود گاز هیدروژن مایع شده را از نقاط دیگر دنیا خریداری و به کشور خود وارد نمایند تا بتوانند قسمت عمده فولاد تولیدی خود را تا سال ۲۰۵۰ با نزدیک صفر درصد گاز CO2 تولید نمایند.ن نیز متاسفانه بسیار زیادتاعتلغبقا۶۳۵۵۴
متاسفانه مسئولین محترم دولت سیزدهم اقدامات اولیه تحقیقات کاربردی جهت تولید انبوه انرژی های تجدیدپذیر به ظرفیت های چند صد مگاواتی تولید برق و تولید گاز هیدروژن سبز از آن را جهت صنایع انرژی بر ایران با اولویت در صنعت فولاد را متاسفانه شروع ننموده و بودجه ای هم برای این مهم در نظر نگرفته اند . در تدوین برنامه هفتم نیز چنین دیدی اصلا وجود ندارد. هرچند اقدامات لازم در جهت استفاده از انرژی خورشیدی برای چندین روستا در ایران از سال های قبل شروع شده و عکس شماره ۱ که به عنوان نمونه آورده شد، تصور نکنید این عکس روستایی از کشور سوئیس یا انریش است عکس روستای چاه نسر از توابع نیشابور وطن عزیزمان میباشد که برای تامین برق لازم جهت کشاورزی و دامداری و … تقریبا از سال ۱۴۰۰ نیازی به برق سراسری ندارد و به عنوان روستای پاک ایران لقب گرفته است. روستا چاه نسر نیشابور تنها روستایی نیست که برق خود را با استفاده از انرژی خورشیدی تامین می کند روستاهای دیگر نظیر سی چانلو در تاکستان قزوین و روستاهای زیاد دیگری در استان های لرستان ، کرمان ، خوزستان و … با نصب تعداد زیادی از پنل های خورشیدی نیاز چندانی به برق سراسری ندارند . عکس شماره ۱ (۸)
قیمت خرید و هزینه نصب پنل های خورشیدی و …. برای هر کیلووات در سال گذشته حدود ۱۵ میلیون تومان بود تا کنون فقط حدود ۲۲۰ روستای ایران بیشتر به همت روستاییان با استفاده از انرژی خورشیدی برق مورد نیاز خود را تامین مینمایند. اغلب این روستاها صعب العبور بوده و در نقاط کوهستانی با ارتفاع زیاد قرار دارند هزینه برق رسانی آنها از طریق شبکه سراسری چندین برابر هزینه خرید پنل های خورشیدی میباشد.
امید است مجلسیان محترم در برنامه هفتم توسعه جهت گسترش هرچه بیشتر استفاده از پنل های انرژی خورشیدی جهت تامین رفاه روستاییان سایر مناطق صعب العبور و آبادی های کناره های کویر بودجه لازمی برای استفاده از انرژی خورشیدی در نظر بگیرند .
۸۰درصد پنل های خورشیدی مصرفی دنیا در سال ۲۰۲۰ در چین تولید شدند (۳) امید است دولت محترم به جای دلالان امکان واردات تجهیزات پنل خورشیدی و …. از چین به همان قیمتی که به اروپا ، آمریکا و …. میفروشد را فراهم نماید تا فرهنگ استفاده از انرژی خورشیدی در ایران گسترش یابد و به همت والای ملت ایران دیگر نیازی به نصب نیروگاه هایی با ظرفیت ۱۰۰۰ مگاوات که از زمان پرداخت بها آنها تا شروع بهره برداری چندین سال باید صبر نمود و هزینه سرمایه گذاری زیادی در مقابل گسترس هرچه بیشتر استفاده از انرژی خورشیدی نیاز دارند. امید است ملت ایران هرچه زودتر شاهد گسترش استفاده از پنل های خورشیدی ارزان قیمت باشند. دولت محترم مجبور نباشد صنایع مهم کشور را بعلت ناترازی برق در تابستان و زمستان دستوری به کاهش تولید و یا حتی چندین روز کل اقتصاد مملکت را تعطیل کنند .
ناترازی تولید و مصرف برق به یکی از بزرگترین مشکل ایران در چند سال اخیر تبدیل شد. (۳)
برای آشنایی بیشتر با چند نمونه از پنل های انرژی خورشیدی نصب شده در نقاط مختلف ایران همچنین نحوه تمیز کردن آنها که سبب افزایش راندمان پنل های خورشیدی می گردد توسط بانوان محترم روستا در عکس ۲ نشان داده شده. به عبارت دیگر اگر مجلس محترم و دولت محترم حمایت واقعی در تامین سرمایه گذاری لازم برای نصب پنل های خورشیدی و کمک دولت جهت کاهش هزینه خرید ، نصب و راه اندازی این پنل ها از چین انجام دهند به امید خدا در عمر دولت سیزدهم بیشتر از ظرفیت برق تولیدی نیروگاه اتمی بوشهر میشود با استفاده از انرژی خورشیدی ظرف یکسال در ایران ظرفیت تولید برق را افزایش داد. عکس شماره ۲ (۹)
ذکر نام روستاهای برق دار خورشیدی مشتی است که نمونه خروار آن را به علت عدم همت مسئولین محترم کشور تاکنون ملت ایران به اندازه کافی بهره مند نشده است . انشالله مجلسیان محترم در بررسی و تصویب برنامه هفتم توسعه توجه بیشتری جهت تامین برق روستاهای دور افتاده ، مناطق محروم و شهرهای کوچک اطراف کویر با استفاده از تکنولوژی به روز شده کم هزینه تر از گذشته انرژی خورشیدی بودجه ای در نظر بگیرند. همچنین مجلسیان محترم در برنامه هفتم با صدور احکامی صنایع انرژی بر مانند صنایع فولاد، تولید سیمان و …. با استفاده از کاهش تعرفه مالیاتی و غیره مجبور نمایند با عنایت به مزیت خدادادی حدود ۳۰۰ روز آفتابی در اکثر نقاط ایران صنایع انرژی بر کوشش نمایند هر ساله حداقل حدود ۲۰ درصد برق مصرفی خود را با استفاده از انرژی های تجدید پذیری که جهت تولید ان در جوار کارخانه یا نقاط نزدیک سرمایه گذاری لازم را بنمایند تا در پایان ۵ سال برنامه هفتم در زمان های پیک مصرف انرژی تابستان و زمستان به دستور دولت های محترم مجبور به کاهش تولید که زیان جبران ناپذیری به صنایع تولید فولاد و …. ایران وارد ساخته و خواهد ساخت و به اقتصاد کلی کشور زیان جبران ناپذیری وارد نشود زیرا اجرای دستور دولت های محترم با قطع برق صنایع تولیدی تورم سالانه افزایش خواهد یافت با تولید ۱۰۰درصد میزان برق مصرفی سالانه خود از منابع تجدیدپذیر خدادادی که ایران نسبت به اکثر کشورهای دنیا مزیت خدادادی برای استفاده از انرژی خورشیدی و …. را دارد انشالله در سالهای آینده دیگر مجبور به تعطیل کارخانجات و فلج نمودن اقتصاد مملکت با تعطیلی دستوری دولت های محترم نیازی نباشد .
آهن اسفنجی که هم اکنون در ایران و سطح جهان با احتراق ناقص گاز طبیعی و تولید مخلوط گاز CO + هیدروژن به نسبت حدود ۶۰درصد گاز هیدروژن و ۴۰ درصد گاز CO به عنوان گاز احیاء کننده متداول است به امید خدا با تکامل سریع تکنولوژی بخصوص برای جلوگیری از تولید گاز CO2 به ازاء هر تن فولاد تولیدی با استفاده از انرژی پایان ناپذیر خورشید که خداوند آن را در اختیار بشر قرار داده است برق تولید خواهد شد و با استفاده برق تولیدی انرژی های تجدید پذیر و الکترولیز آب گاز هیدروژن خالص تولیدی را به جای مخلوط گاز CO+H2 در کوره های عمودی احیاء مشابه میدرکس رایج در مجتمع فولاد مبارکه و نقاط دیگر ایران با تغییرات جزئی ضمن حفظ نمای خارجی میدرکس خواهند دمید و آهن اسفنجی داغ تولیدی را در کوره های قوس الکتریکی که برق ان با استفاده از انرژی های تجدیدپذیر تولید میشوند به صورت شارژ مداوم تخلیه خواهند نمود عملا با تکمیل این روش به ازاء هر تن فولاد تولیدی فقط مقدار ناچیزی گاز CO2 به ازاء الکترود مصرفی کوره های قوس الکتریکی به وجود خواهد آمد که حداکثر یک درصد میزان گاز CO2 تولیدی است که امروزه به طور میانگین در سطح جهان به ازاء یک تن فولاد خام با استفاده از روش کوره بلند + کنورتور روش متداول در ذوب آهن اصفهان ایجاد میشود گاز CO2 در محیط زیست رها خواهد شد .
جهت درک بهتر جزئیات تئوری ، کاربردی ، نیاز به تغییرات تجهیزات فنی داخل کوره عمودی میدرکس از قبیل کلوخ شکن ها ، جزئیات درجه حرارت ، دبی فشار گاز هیدروژنی و …. که به کوره مشابه میدرکس خواهند دمید توسط کشور های مختلف دنیا سالها است تحقیقات چند ده میلیارد دلاری در دست انجام است.
برای اینکه کلی گویی نشود به عنوان نمونه کارخانه تولید فولاد هامبورگ که ۵ دهه است به عنوان تنها کارخانه اروپایی سالانه حدود ششصد هزار تن به روش میدرکس آهن اسفنجی تولید و با ذوب آن در کوره قوس الکتریکی نهایتا چندین گرید محصولات طویل فولادی تولید مینماید . محققین این کارخانه و مرکز تحقیقات شرکت اصلی سرمایه گذار این کارخانه که شرکت آرسلور میتال یک شرکت فولادی هندی الاصل است و سالهاست در کشورهای اروپایی سالانه در واحد های مختلف تحت مالکیت خود میلیون ها تن محصولات مختلف فولادی تولید مینماید نتایج پروژه تحقیقاتی کاربردی در اشل آزمایشگاهی خود را به محققین شرکت آرسلور میتال ارائه نمود قسمت تحقیقات مرکزی آرسلور میتال پس از بررسی های فنی و اقتصادی و …. پروژه تحقیقاتی کاربردی ارائه شده به ظرفیت صد هزار تن در سال را بدون استفاده از حامل های انرژی های فسیلی ، ارائه شده توسط کارخانه هامبورگ را تایید و جهت پیگیری عملیات اجرای پروژه با توجه به قوانین آلمان و اتحادیه اروپا در اختیار مدیریت محترم فولاد هامبورگ قرار داده است .
مسئولین فولاد هامبورگ و دولت فدرال آلمان پس از بررسی های لازم با توجه به امکانات تجهیزاتی فنی فعلی موجود در کارخانه هامبورگ برای تولید فولاد فقط هزینه سرمایه گذاری احداث کوره عمودی احیاء مشابه نمای خارجی میدرکس به ظرفیت سالانه صد هزار تن را با هزینه صد و ده میلیون یورو برآورد و تصویب نمودند. نهایتا کمیسیون مشترک مربوطه اتحادیه اروپا طی تشریفات رسمی جهت شروع پروژه کاربردی فوق ۵۵ میلیون یورو اعتبار بلاعوض در اختیار مدیریت فولاد هامبورگ قرار داده است و گزارش افتتاحیه شروع عملی این پروژه در بعضی از روزنامه های خبری و عمدتا در مجلات تخصصی منتشر شده است .(۳)
گسترش تولید فولاد هر کشوری به اجزاء متشکله تشکیل قیمت آن بستگی دارد . یکی از اجزا متشکله تعیین قیمت تولید فولاد در هر کشوری هزینه حامل های انرژی است که به مقدار انرژی ویژه مصرفی به ازاء تن تولید و قیمت واحد انرژی و … در هر کشور وابسته است.
قیمت تمام شده یک کیلوگرم هیدروژن تولیدی فعلا در ژاپن، چین ، آمریکا ، اروپا و …. تفاوت زیادی دارند همچنین میزان انرژی ویژه مصرفی به ازاء تن تولید فولاد در اروپا کمترین مقدار و در چین بعد از اروپا ارزانترین میباشد. (۱۰) هزینه تولید برق خورشیدی و … در دنیا هم اکنون نسبت به دو سال قبل کاهش زیادی یافته است . (۳)
هزینه مصرفی انرژی ایران به ازاء تن تولید فولاد با توجه به ارزانی محاسبه بهاء گاز و برق مصرفی برای صنایع تولید فولاد کمتر از سایر کشورهای پیشرفته صنعتی دنیا است اما بهره وری انرژی در صنایع فولاد ایران به طور میانگین حداقل ده درصد کمتر از سایر کشورهای پیشرفته دنیا میباشد .
با کاهش دستوری تولید فولاد در تابستان و زمستان سال های اخیر ایران و با عنایت به تکنولوژی فرآیند تولید فولاد خام بهره وری انرژی ایران مسلما به علت اجرای دستور نامناسب از دید فنی و اقتصادی ،( کم کردن تولید سبب کاهش راندمان انرژی و افزایش هزینه نگهداری تجهیزات فنی { گرم و سرد شدن لوله های فولادی رفرمرهای، سنتز گاز طبیعی برای تولید گاز CO + هیدروژن} و… ) میگردد.
با عدم بهره برداری مستمر تجهیزات تولید فولاد ایران عمر مفید لوله ها گران قیمت رفرمرها که عمدتا نیز وارداتی هستند و…. کاهش خواهد یافت.(۳)
امید است دستور دهندگان کم کردن تحویل گاز و برق به صنایع فولاد به این جزئیات فنی که اثرات آن سبب گرانی قیمت تمام شده محصولات فولادی کارخانه ها ایران میگردد برای از بین بردن ناترازی تولید و مصرف برق و گاز کشور اقدام عاجلی به عمل آورند تا هرساله با چنین ترفندهایی برای تامین مصارف خانگی ، تصمیم های غیر فنی و اقتصادی و زیان آور برای کشور متوصل نشوند .
تحقیقات پر هزینه در ارتباط با جزئیات افزایش راندمان تولید برق با استفاده از انرژی خورشیدی و کاهش هزینه تولید هیدروژن به روش الکترولیز آب و …. همچنین خواص فیزیکی و شیمیایی گاز هیدروژن از نظر تئوری به صورت خلاصه {در مقالات تحت عنوان ( مصرف گاز هیدروژن صنایع فولاد دنیا در سالهای آینده به شدت افزایش خواهد یافت تاریخ انتشار دی ماه سال ۱۴۰۱ و مقاله حامل های انرژی و نگاهی به ملاحظات زیست محیطی صنعت آهن و فولاد تا اول سال ۲۰۲۲/پیش بینی استفاده زیاد از هیدروژن سبز بجای انرژی های فسیلی در تولید فولاد سال ۲۰۳۰ دنیا سال انتشار اسفند ۱۴۰۰منتشر و در سایت های ایرانی بدون پرداخت هزینه قابل دانلود است که تا امروز حدود هزار نفر این مقالات را مطالعه نمودند.)}
از تکرار مطالب مندرج در این مقالات خودداری میگردد.
به شرط زنده بودن در آینده نزدیک کوشش خواهد شد اطلاعات فنی بیشتری که محققین دنیا در جهت بهره مندی ارزانتر و با راندمان بیشتر استفاده از انرژی های تجدیدپذیر در سطح جهان رسیده اند تدوین و به صورت خلاصه ارائه شود.
نمودار شماره ۳ روند تغییر تولید سه گروه عمده تولید فولاد ۲۷ کشور اروپایی از سال ۲۰۱۳ تا سال ۲۰۲۲را آورده شده است. (۲)
نمودار شماره ۳ درصد تولید هریک از سه نوع محصولات ذکر شده ۲۷ کشور اروپایی در سالهای مختلف را نشان میدهد.
تاکنون ایران به علت کوتاهی مسئولین محترم دولت های گذشته متاسفانه هنوز نتوانسته است امکانات زیر بنائی فنی لازم برای تولید انبوه انواع گرید های فولاد های آلیاژی و فولاد های زنگ نزن مخصوص تولید نماید . عمدتا فولاد های تولیدی ایران فولاد های کربنی غیر آلیاژی مخصوص میباشند . ایران از نظر دانش فنی نیروی انسانی برای بهره برداری کارخانه هایی که تجهیزات فنی و سخت افزاری لازم جهت تولید انبوه انواع فولاد های آلیاژی مخصوص من الجمله ضد زنگ خوشبختانه مشکلی ندارد.
توسعه همه جانبه صنعتی ایران مانند سایر کشورهای پیشرفته دنیا به کیفیت تولیدات وابسته است نه به افزایش بی حد و حصر کمیت تولیدات آنها.
سیاست خام فروشی ایران یا حداکثر فروش تولیدات نیمه تمام محصولات فولادی ، پتروشیمی ، لبنیات و …. که عملا فروش غیر مستقیم آب ، حامل های انرژی و … به مبلغ ناچیزی ( حتی کمتر از ۶۰ درصد ارزش آب ، حامل های انرژی و … مصرفی برای تولید آنها به قیمت جهانی میباشد ) این نوع صادرات شاید برای کوتاه مدت مسکن باشند ولی کمک زیادی به توسعه همه جانبه ایران و هبچ کشوری نکرده و نمیکند.
مسئولین محترم تدوین کننده برنامه هفتم توسعه همه جانبه ایران در پیش نویس برنامه توسعه هفتم مانند برنامه ریزی های سابق توسعه ( یک برنامه هفت ساله و یازده برنامه ۵ ساله توسعه ایران ) بیشتر تدوین کنندگان آرزوهای خود را بیان داشته اند.
واقعیت های سال های گذشته ایران و دنیا که با تجزیه و تحلیل عملکرد آنها میبایست مبنا برنامه ریزی های توسعه قرار دهند عنایت زیادی به این واقعیت ها نداشتند . امید است مجلسیان محترم با تجزیه و تحلیل علل عدم تحقق اهداف ۱۲ برنامه توسعه همه جانبه ایران و بخصوص برنامه ۵ ساله ناموفق ششم ، برنامه هفتمی را تصویب فرمایند که به امید خدا در پایان ۵ سال حداقل درصد زیادی از اهداف مصوب برنامه اجرایی شده باشد و ملت شریف ایران از مواهب اجرای آنها برخوردار گردیده باشد انشالله . پیشنهاد میشود مانند سایر کشورهای پیشرفته دنیا حتی کشور چین هر سال که از اجرای برنامه های توسعه میگذرد دیوان محاسبات موظف باشد گزارش عملکرد هرساله برنامه هفتم را مانند تفریق بودجه سالانه به مجلس محترم ارائه نماید همچنین علت عدم پیشرفت های مختلف برنامه را اعلام فرمایند تا نمایندگان محترم پس از بحث بر مبنا علل عدم اجرا درست برنامه و در نظر گرفتن تغییرات واقعی روز ایران، دنیا جزئیات اجرایی هرساله برنامه ۵ ساله توسعه را برای سالهای بعد تغییر داده و پس از تصویب برای اجرا به دولت محترم ابلاغ فرمایند.
با این روش تدریجی کنترل هر ساله برنامه هفتم توسعه بعد از ۵ سال نمایندگان محترم نفرمایند این برنامه توسعه مانند برنامه ششم توسعه به اهداف خود نرسیده است.
امید است مجلس محترم در بررسی برنامه جزئیات فنی برنامه همه جانبه توسعه هفتم از این دید یعنی کاهش امکانات تحریم پذیری ایران توسط کشورهای غربی به جای بیان آرزوها و یا قبیله ای فکر کردن، رفع یک مشکل حوزه انتخابیه و … به طور اساسی برای پیشرفت همه جانبه واقعی کشور احکامی نظیر موارد زیر را تصویب و به دولت محترم جهت فراهم کردن امکانات اجرایی آن ابلاغ فرمایند .
در سال های اجرای برنامه هفتم دولت های محترم مجاز به صدور پروانه تاسیس یا افزایش ظرفیت کمی صنایع موجود فولادی ، پتروشیمی و … ایران نباشند . صدور مجوز توسعه واحدهای فولادی، پتروشیمی و … را فقط موکول به افزایش مثلا ۵۰ گرید از محصولات فعلی پتروشیمی ایران به ۲۰۰ نوع از محصولات جدید پتروشیمی و یا تولید گرید های پیشرفته فولادی و …. مجاز به تولید پروانه تاسیس یا گسترش ظرفیت باشند.
همانطوریکه در ارتباط با گسترش ظرفیت تولید فولاد آلیاژی یزد عمل شده است و امید است با شروع به راه اندازی فاز جدید توسعه فولاد آلیاژی یزد از حدود ۲۸۵۰ گرید فولادی در این مجتمع به امید خدا حدود ۴۵۰ گرید فولادی تولید گردد که خدمت بزررگی به صنایع عمده مصرف کننده فولاد کشور از قبیل تجهیزات خانگی ، صنایع ماشین سازی ، صنایع مکانیکی ، صنایع دفاعی و …. در جهت بهبود کیفیت با دسترسی آسان و بها کم محصولات تولیدی فولاد آلیاژی یزد محقق شود.
مسئولین محترم دولت و مجلس باید زیر بناء تاسیس چنین کارخانه هایی را فراهم نمایند متاسفانه تاکنون به وظیفه ملی ، میهنی خود جهت رشد همه جانبه پیشرفت اقتصادی صنعتی ایران عمل نکرده اند .
جدول ۵ و ۶ نشان میدهند که کشور چین در ده سال اخیر به طور میانگین بیش از ۵۰ درصد انواع گریدهای فولاد زنگ نزن به شکل فیزیکی طویل و تخت دنیا را به تنهایی تولید نموده است. (۱۱)
جدول ۵ تولید انواع فولاد زنگ نزن مناطق مختلف دنیا در سال ۲۰۰۵ بر حسب درصد آورده شد. (۱۱)
همانطوریکه مشاهده میشود کشور چین توانست با طراحی ، ساخت تجهیزات سخت افزاری ، نصب و راه اندازی آنها در حین تولید انواع فولادهای زنگ نزن خود را که ظرفیت آن در سال ۲۰۰۵ حدود ۹/۱۲ درصد از کل تولیدی دنیا بود را در سال ۲۰۲۱ به حدود ۵۶ درصد انواع گریدهای فولاد زنگ نزن دنیا را تولید کند.
با عنایت به اینکه مصرف فولاد زنگ نزن برای تولید تجهیزات پزشکی و ایمپلنت های درمانی در دهان ، ایمپلنت های موقت و دائمی برای تقویت استخوان های شکسته بدن ، تولید لگن خاصره ( مجموعه استخوانی به نام هیپ) ، استنت و ….. مصرف میشود و نمیتواند شامل تحریم ظالمانه باشد لذا همت والای مسئولین طراز اول کشور ایران را میطلبد که مانند پیش فروش نفت سرمایه گذاری لازم برای تاسیس مجتمع فولاد مبارکه در گذشته نه چندان دور توسط رئیس جمهور وقت با چانه زنی امکان پذیر شد اکنون نیز با چانه زنی های سیاسی ، صنعتی ،اقتصادی و …. به نحوی مسئولین محترم چینی را وادار به طراحی ، ساخت ، راه اندازی کارخانه ای برای تولید انواع فولاد آلیاژی مخصوص عمدتا فولاد زنگ نزن که سی درصد ظرفیت آن برای تولید محصولات طویل و هفتاد درصد بقیه برای تولید محصولات تخت و به ظرفیت سالانه حدود ۵۰۰ هزار تن به امید خدا حتی در همین دولت سیزدهم کلنگ آن در کناره آب های نیلگون خلیخ همیشه فارس با افتخار به زمین زده شود و ملت ایران با آرزوی ۵۰ ساله خود برسد. (۳)
برای رسیدن به رشد واقعی همه جانبه توسعه اقتصادی ، صنعتی ایران دسترسی آسان تولیدات سایر صنایع عمده مصرف کننده فولاد کشور به تولیدات داخلی فولاد های آلیاژی مخصوص و گرید های مختلف فولاد ضد زنگ با قیمت ارزان و پایدار وابسته است. به عبارت دیگر سطح تکنولوژی چین در تولید فولاد های آلیاژی و ضد زنگ در دنیا از سایر کشورهای کمتر نمیباشد و بهانه ای به عدم توافق جهت ایجاد کارخانه تولید فولاد ضد زنگ در ایران برای چین وجود ندارد .
مسئولین محترم چین مسلما میدانند که کشورهای غربی به بهانه های مختلف مانع ایجاد کارخانه تولید فولاد در ایران از زمان زنده یاد امین الضرب تا اواخر دهه ۱۹۴۰ شدند در راس کشورهای غربی آمریکا چندین بار با استفاده از حق وتو در مراجع مالی دنیا مانع ایجاد کارخانه های برنامه ریزی شده برای تولید فولاد در ایران شدند . ( ۱۲)
چنانچه دولت محترم چین هم مانند آمریکا به بهانه های واهی از تاسیس کارخانه تولید فولاد زنگ نزن در ایران طفره رود باید بدانند جبر زمان سبب رشد کیفی فولاد ایران خواهد شد و خدایی نکرده رو سیاهی دولت مردان چینی مانند روسیاهی آمریکایی ها در این ارتباط نزد ملت ایران باقی خواهد ماند.
روانشاد مهندس حامی که مهماندار ادنائر اولین صدر اعظم آلمان غربی که به ایران تشریف آورده بودند خواستار ادامه فعالیت آلمان غربی جهت تکمیل پروژه شروع شده تولید فولاد در ایران گردید صدر اعظم آلمان به ایشان گفته است به فکر پروژه های تخیلی مانند تاسیس کارخانه فولاد در ایران نباشید.
همین صدر اعظم محترم در خاطراتش به زبان آلمانی چنین نگاشته است دولت آمریکا اجازه تکمیل پروژه شروع شده فولاد ایران در کرج را به آلمان غربی نداده است لذا جناب صدر اعظم برخلاف میل باطنی خود مخالفت خود را با ادامه پروژه عملا اعلام کرد زنده یاد مهندس حامی به ایشان گفته است جبر زمان سبب خواهد شد حتی بدون کمک شما هم به امید خدا ایران به یکی از بزرگترین تولید کنندگان فولاد دنیا تبدیل گردد.
همانطوریکه بیان گردید سالهاست که ایران جز دهمین تولید کننده کمی فولاد خام دنیا میباشد.عملا روسیاهی برای دولتهای انگلیس ، آمریکا ، فرانسه ، آلمان ، شوروی که هر یک نحوی از پیشرفت واقعی ایران با نیت های استعماری خود چندین دهه مانع تاسیس کارخانه تولید فولاد در ایران شدند باقی مانده است .
جنگ سرد بین آمریکا و شوروی سابق همچنین ورود تعداد زیادی به نام مستشاران نظامی که عمدتا جاسوسان آمریکایی بودند پس از خاتمه جنگ ویتنام به ایران وارد شدند. شوروی ها میدانستند که جاسوسان آمریکایی با تجهیزات پیشرفته شنود و …. بر علیه شوروی در ایران به جاسوسی مشغولند لذا با قرارداد ساخت ،نصب و راه اندازی کارخانه ذوب آهن اصفهان عملا تعداد زیادی جاسوس به عنوان متخصص معدنی و فولادی از شوروی هم وارد ایران شدند. همان موقع در قبل از افتتاحیه اولین کوره بلند ایران در برنامه دانش که توسط تلوزیون ملی سابق چندین بار فیلم علمی و فنی و مصاحبه با نگارنده این مجموعه نمایش داده شده است .
ضمن بیان تاریخچه تولید صنعت فولاد ایران از زمان مرحوم امین الضرب تا شروع بهره برداری کارخانه ذوب آهن نگارنده این مجموعه با دلایل فنی غیرقابل انکار اثبات نمود که شوروی سابق برای آگاهی از جزئیات جاسوسی متخصص نماهای آمریکایی مجبور شد کارخانه ساخته شده برای کشور لهستان را که سر ناسازگاری با شوروی سابق پیدا کرده بود را به ایران در مقابل خرید گاز طبیعی بفروشد عملا پس از راه اندازی به مسئولین ایرانی تحویل دهد که چنین هم نکرد بلکه بعد از شروع جنگ تحمیلی با ارائه پروژه تحقیقاتی شارژ مداوم آهن اسفنجی در کوره بلند ذوب آهن اصفهان بدون دخالت متخصص نماهای روسی و به دست توانای ایرانیان صد ذوب تحقیقاتی در اشل صنعتی در ذوب آهن اصفهان انجام گرفت، گزارش فنی مهندسی آن در حین جنگ تحمیلی ۸ ساله در کنگره جهانی فولاد در اتریش ارائه گردید . پس از آن با استناد به مفاد یکی از بندهای قرارداد مشاوره کارشناسان روسی و امتحان فنی از آنها تقاضای عدم همکاری و اخراج فرد مزبور از ایران شده است و به تدریج کارشناسان روسی را از ایران عملا جوانان متخصص ایرانی با همت والای خود اخراج نمودند تا قبول صلح تحمیلی صدام جنایتکار که هنوز قسمت هایی از سرزمین مقدس ایران را در تصرف خود داشت روسیه به بهانه اینکه متخصصین ما در اصفهان به علت جنگ ایران و عراق تامین جانی ندارند تحمیل ننمایند.
هم اکنون در مجتمع فولاد مبارکه ، ذوب آهن اصفهان ، مجتمع آلیاژی فولاد یزد و سایر کارخانه های تولید فولاد ایران هیچ فرد خارجی به عنوان مشاور و ….. وجود ندارد و متخصصین ایرانی در صورتی که مجلس و دولت محترم از صنایع به معنی واقعی حمایت نمایند میتواند ، علاوه بر تولید کمی در تولید کیفی نیز مانند مجتمع فولاد مبارکه که یکی از افتخارات کشورهای خاورمیانه است عمل خواهند نمود (۳) .
صادرات غیر مستقیم فولاد ایران به صورت تجهیزات صنعتی امروزه متاسفانه حتی چند دهم درصدی از صادرات غیر مستقیم فولاد دنیا را هم تشکیل نمیدهد ، در صورتی که ۲۷ کشور اروپایی ۲۷درصد صادرات غیر مستقیم فولاد دنیا را که دارای ارزش افزوده بسیار زیاد یعنی هر کیلوگرم از فولاد تجهیزات پیچیده فنی صادراتی آلمان چند برابر ارزش صادراتی یک کیلوگرم فولاد خام ایران است که هزینه تولید آن در صورت محاسبه آب و حامل های انرژی و …. به ۶۰ درصد قیمت روز بین المللی آنها ، به علت قیمت گران تمام شده غیر قابل رقابت برای صادرات میباشد .
کارخانه تولید فولاد آلیاژی یزد در سال ۱۳۶۹ کلنگ آن به زمین زده شد در سال ۱۳۸۰ با ظرفیت ۳۵۰۰ تن به بهره برداری رسید. (۱۳)
با راه اندازی فاز یک توسعه کارخانه فولاد آلیاژی یزد حداکثر در چند ماه آینده به امید خدا این کارخانه به همت متخصصین خود حداکثر حدود ۴۵۰ گرید از حدود ۲۸۰۰ گرید جهانی فولاد را تولید خواهد نمود.
راه اندازی فاز یک این کارخانه کمک زیادی به عدم وابستگی سایر صنایع کشور به واردات گریدهای فولادی که تاکنون در ایران تولید نمیشدند بخصوص گرید های مصرفی صنایع خودرو داخلی تامین خواهد شد .
بقیه کارخانهای شکل دهی فولاد خام ایران واحد های نوردی هستند که عمدتا هنوز ظاهرا توسط بخش خصوصی یا خصولتی با قطع برق ، گاز و … در پیک مصرف انرژی کشور به دستور دولت های محترم، سبب افزایش قیمت تمام شده محصولات تولیدی آنها میگردد دست به گریبان اند . با ادامه وضعیت چند سال اخیر آیا باز هم مسئولین محترم دولت انتظار سرمایه گذاری بیشتر بخش خصوصی اگر وجود داشته باشد را دارند ؟؟؟
شکل دهی فولاد خام و تبدیل آنها به انواع محصولات تخت عمدتا در مجتمع فولاد مبارکه و واحد های تولیدی زیر مجموعه آن انجام میگیرد البته نورد کاویان در اهواز هم چندین گرید تخت فولادی را در پهنای بیشتر از مجتمع فولاد مبارکه تولید میکند.
با وجود اینکه ظرفیت کل شکل دهی فولاد خام در ایران بیشتر از میزان تولید محصولات آنها در سال های گذشته بوده است بعلت اینکه هر خریدی از خارج یا فروش فولاد خام ، محصولات خام پتروشیمی و …. همانطوریکه گفته شد شاید برای افرادی منافع بیشتر از تبدیل آنها به محصولات نهائی با ارزش افزوده بالاتر که برای کشور سودمند است ، داشته باشد .
این افراد با ترفندهایی عملا مانع تولید بیشتر محصولات کیفی فولادی (از حدود ۳۰۰ گرید محصولات فولادی پتروشیمی دنیا در ایران فعلا تقریبا حدود ۵۰ گرید صنایع پتروشیمی با ارزش افزوده بسیار پایین تولید میگردد) صنایع پتروشیمی ، فولادی و …. کشور شده و میشوند. امید است مجلس محترم در تصویب برنامه پنج ساله هفتم توسعه همه جانبه ایران با مشورت مسئولین محترم بخش خصوصی واقعی متخصصین ، دانشمندان ایرانی و ….. بتوانند جلوی ترفندهای مزورانه این افراد از خدا بی خبر را با تصویب دستورالعمل های لازم الاجرا انشالله بگیرند . (۳)
دولت محترم سیزدهم باید با استفاده از ظرفیت تعرفه صادراتی و …. فولاد خام مانع عدم استفاده از ظرفیت تجهیزات نوردی کشور بشود .
حدود ۲/۲۶ درصد کل اشتغال صنایع آلمان در سال ۲۰۲۲ با تولید حدود ۸۴۰/۳۶ میلیون تن فولاد به خود اختصاص داده است . بهره وری نیروی انسانی و شاغل در صنایع تولید فولاد آلمان اروپا با وجود افزایش تنوع محصولات تولیدی ، بهبود مستمر کیفیت تولید افزایش یافته است .
تفاوت میانگین راندمان تولید نیروی انسانی شاغل در صنایع تولید فولاد آلمان و ایران متاسفانه بسیار زیاد است . یکی از علل آن تحمیل دستوری استخدام نیروی انسانی بیش از حد نیاز در صنایع فولاد از طرف دولت های محترم نهم و دهم همچنین استخدام دستوری بیش از حد نیاز در صنایع دیگر ایران میباشد.
نمودار شماره ۴ تفاوت ارزش تولید محصولات فولادی صنایع آلمان را در مقابل سایر صنایع مهم کشور آلمان در سال ۲۰۲۲ بر حسب میلیون یورو نشان میدهد (۲)
کل تولید فولاد خام ۲۷ کشور اروپا از سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۲ در جدول ۷ دیده میشود (۲)
روند تغییر تولید فولاد خام ۲۷ کشور اروپایی از سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۲ موید اثرپذیری وقایع جهانی از قبیل اپیدمی کووید ۱۹ اواخر سال ۲۰۱۹ و سال ۲۰۲۰رشد تولید فولاد در سال ۲۰۲۱ به علت آرامش نسبی اپیدمی و پیشرفت اقتصادی دنیا تولید فولاد خام ۲۷ کشور اروپایی افزایش پیدا کرد و کاهش آن در سال ۲۰۲۲ به علت شروع جنگ اوکراین و استمرار آن میباشد .
جدول شماره ۷ روند تغییر تولید فولاد ۲۷ کشور اروپایی از سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۲ بر حسب میلیون تن آورده شده است. (۲)
در سال ۲۰۲۲ حدود ۷/۵۶ درصد فولاد خام اتحادیه اروپا به روش کوره بلند + کنورتور و ۳/۴۳ درصد بقیه با ذوب عمدتا قراضه های بازیافتی و آماده سازی کمی و کیفی آنها ،آهن اسفنجی وارداتی ، شمش های وارداتی فولاد و … در کوره های قوس الکتریکی میباشد .
همانطوریکه قبلا گفته شد ۹۰درصد فولاد خام تولیدی ایران با ذوب آهن اسفنجی تولیدی داخل در کوره های قوس الکتریکی ذوب و پالایش و با استفاده از تجهیزات ریخته گری مداوم به محصولات فولادی تبدیل میگردد . (۲)
نمودار ۵ صادرات و واردات مستقیم محصولات فولادی اتحادیه اروپا از سایر نقاط دنیا را در سال ۲۰۲۲ نشان میدهد.
کل واردات محصولات فولادی به کشورهای اروپایی به رنگ آبی و اعداد به رنگ قرمز صادرات مستقیم انواع محصولات وارداتی از ۲۷ کشور اروپایی به مناطق مختلف دنیا را نشان میدهد .
محصولات نهایی فولادی آلمان و اتحادیه اروپا عمدتا بصورت تجهیزات پیچیده فنی با ارزش افزوده بسیار زیادتر از محصولات نهایی فولادی به سایر کشورها هر ساله صادر میگردد طبق نمودار ۶ .( صادرات غیر مستقیم فولاد ) (۱)
نمودار ۶ روند صادرات غیر مستقیم محصولات فولادی به صورت تجهیزات صنعتی در سالهای مختلف از اتحادیه اروپا به سایر دنیا بر حسب میلیون تن و درصد نشان داده شده است
صادرات غیر مستقیم فولاد ایران بصورت تجهیزات صنعتی به جزیی از یک درصد کل صادرات محصولات فولادی دنیا هم تاکنون نرسیده است .یکی از علل آن عدم دسترسی آسان سایر صنایع داخلی ایران مانند تجهیزات خانگی ، تجهیزات مهندسی پزشکی و … به محصولات کیفی فولاد داخلی از قبیل فولادهای زنگ نزن و … میباشد.
به عبارت دیگر تولیدات سایر صنایع که مصرف کننده عمده محصولات فولادی مانند خودرو ، جرثقیل و … هستند در ایران به علت کیفیت نا مناسب فولادهای مصرفی تولید داخل امکان رقابت در سطح بین المللی ندارند در سالهای اخیر مقداری از محصولات خانگی مانند سینک آشپزخانه ، یخچال و سایر تجهیزات خانگی به بعضی از کشورهای همسایه صادر شده است. به علت تغییرات قیمت ارز و بخشنامه های زیادی که مسئولین محترم دولتی در ارتباط با صادرات و …. هر ساله ابلاغ میفرمایند امکان بازاریابی بیشتر مسئولین صنایع خانگی ایران و … برای صادرات با مشکلات زیادی مواجه است لذا درصد زیادی از امکانات فنی صنایع خانگی و … ایران فعلا استفاده مفید نمیشود .
نمودار ۷ واردات فولاد و تراز حجمی آنها و روند تغییر صادرات ۲۷ کشور اروپایی از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۲ آورده شده است (۲)
روند تغییر واردات محصولات تخت و طویل فولاد ضد زنگ به کشورهای عضو اتحادیه اروپا بر حسب درصد و میلیون تن از سال ۲۰۱۳ تا۰۲۲ آورده شده است ( ۲)
روند تغییر صادرات محصولات تخت و طویل فولاد ضد زنگ به کشورهای عضو اتحادیه اروپا بر حسب درصد و میلیون تن از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۲ آورده شده است (۲)
پیش بینی میشود تقاضا مصرف محصولات جهانی فولاد در سال ۲۰۲۳ نسبت به سال ۲۰۲۲ رشدی حدود ۱/۱ درصد و تقاضای جهانی فولاد در سال ۲۰۲۴ نسبت به ۲۰۲۳ حدود ۷/۱ درصد رشد داشته باشد و به ۳/۱۸۲۲ میلیون تن برسد.
تورم مداوم جهانی ، افزایش نرخ بهره در بیشتر کشورها ، بازگشایی چین پس از اپیدمی کووید ۱۹ ، انعطاف پذیری اروپا در مواجه با بحران انرژی و کاهش تنگناهای زنجیره تامین برای تولید فولاد در نهایت سبب شدند تا تولید جهانی فولاد در سال ۲۰۲۳ نسبت به سال ۲۰۲۲ رشد کمی داشته باشد. (۳)
تغییرات رشد یا کاهش جهانی فولاد در سالهای آینده بیشتر به تغییرات آن در قاره آسیا وابسته خواهد بود.(۳)
چین : تولید فولاد چین بر طبق جداول و نمودار های صفحات قبل موید کاهش تولید فولاد چین در سالهای ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ نسبت به سال های قبل میباشد. پس از کاهش ۵/۳ درصدی تولید فولاد چین در سال ۲۰۲۲ پیش بینی میشود با حمایت دولت تولید فولاد چین در سال ۲۰۲۳ نسبت به ۲۰۲۲ اندکی افزایش یابد ( حدود ۲ درصد ).
کره جنوبی : در سال ۲۰۲۲ تولید فولاد کره جنوبی به علت کاهش سرمایه گذاری در تاسیسات و فعالیت های عمرانی کاهش زیادی را که بیشتر بعلت خسارات سیل بود تجربه کرد.
روند تولید محصولات فولادی کره جنوبی در سالهای ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ کمتر از سطح قبل از همه گیری کووید ۱۹ خواهد بود . با وجود این پیش بینی کاهش ۵/۸ درصدی تولید فولاد کره جنوبی در سال ۲۰۲۳ نسبت به سال ۲۰۲۲ و در سال ۲۰۲۴ حدود ۲ درصد افزایش یابد.
کشورهای نوظهور : پس از کاهش حدود ۳/۰ درصدی تولید فولاد کشورهای نوظهور و در حال توسعه به جز چین در سال ۲۰۲۲ پیش بینی میشود تولید فولاد این کشور ها در سال ۲۰۲۳ حدود ۵/۳ درصد و در سال ۲۰۲۴ حدود ۷/۳ درصد رشد داشته باشند.
ژاپن : تولید محصولات فولادی ژاپن پس از کاهش ۲/۴ درصدی در سال ۲۰۲۲ نسبت به سال ۲۰۲۱ پیش بینی میشود به علت سرمایه گذاری در ساخت و ساز و سایر فعالیت های عمرانی که با حمایت برنامه بنیادی مقاومت ملی و … تولید فولاد ژاپن در سال ۲۰۲۴ حدود ۳/۱ درصد افزایش یابد.
هند : بعلت رشد زیاد تولید فولاد هند در سال ۲۰۲۲ نسبت به سال ۲۰۲۱ که برخلاف سایر کشورها عمده تولید کننده فولاد داشت که حاصل مدیریت خوب تورم اقتصاد هند در مسیر رشد سالمی قرار دارد. به لطف هزینه سرمایه گذاری زیاد دولت جهت بهبود زیر ساختهای کشور سهم سرمایه گذاری هند در تولید ناخالص داخلی سالهای اخیر افزایش داشت . پیش بینی میشود تولید کالاهای سرمایه ای هند در سالهای آینده بعلت بهبود زیر ساختها و سرمایه گذاری در تولید بیشتر انرژی های تجدیدپذیر نیاز بیشتری به تولید داخلی فولاد داشته باشد.
به عبارت دیگر تولید فولاد هند که در سال ۲۰۲۲ نسبت به ۲۰۲۱ حدود ۸ درصد رشد داشته است . پیش بینی میشود رشد تولید فولاد هند در سال ۲۰۲۳ حدود ۳/۷ و در سال ۲۰۲۴ حدود ۶ درصد باشد. افزایش درصد تولید فولاد هند در سالهای اخیر بیشتر از افزایش سایر کشورهای عمده تولید کننده فولاد دنیا بود پیش بینی میشود بعلت دو رقمی بودن مصرف سرانه فولاد هند در مقابل سه رقمی بودن مصرف سرانه دنیا رشد تولید فولاد هند در سالهای آینده هم مانند سالهای گذشته ادامه داشته باشد.
کشورهای آسه آن : احیای گردشگر به ویژه باز شدن چین پس از اپیدمی کووید ۱۹ سرمایه گذاری های عمرانی تقاضا فولاد منطقه آسه آن به سیر رشد عادی قبل از اپیدمی کرونا در سالهای آینده ادامه خواهد داد. به عبارت دیگر پس از کاهش حدود ۳/۰ درصدی تولید فولاد این منطقه در سال ۲۰۲۲ نسبت به سال ۲۰۲۳ پیش بینی میشود تولید فولاد منطقه آسه آن در سال ۲۰۲۳ نسبت به سال ۲۰۲۲ حدود ۶درصد و در سال ۲۰۲۴ حدود ۵/۵ درصد افزایش یابد.
کشورهای اروپایی غیر عضو بازار مشترک : کشورهای اروپایی که جز ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا نیستند پس از کاهش حدود ۵/۲ درصدی تولید فولاد این کشورها در سال ۲۰۲۲ پیش بینی میشود تولید فولاد این کشورها در سال ۲۰۲۳ نسبت به سال ۲۰۲۲ حدود ۷درصد و در سال ۲۰۲۴ حدود ۶ درصد افزایش داشته باشند.
کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا : پیش بینی میشود تولید فولاد در شمال آفریقا در سال۲۰۲۳ به ویژه در مصر و اجزایر کاهش یابد. جنگ اوکراین سبب افزایش تورم و افزایش قیمت مواد غذایی این کشورها شد تولید فولاد مصر بزرگترین کشور تولید کننده منطقه، بعلت تورم زیاد ، کاهش ارزش پول و اوضاع بد اقتصادی و عدم اجرای پروژه های عمرانی در سالهای ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ نسبت به سال ۲۰۲۲ کاهش داشته باشد.
روسیه و سایر کشورهای مستقل مشترک المنافع + اوکراین : روسیه بعلت افزایش قیمت انرژی های فسیلی در سال ۲۰۲۲ با وجود جنگ اوکراین تولید فولاد این کشور نسبت به سال ۲۰۲۱ کاهش زیادی نداشته است . پیش بینی میشود بعلت ادامه جنگ و کاهش قیمت انرژی های فسیلی تحریم های کشورهای غربی و کاهش فعالیت های عمرانی تولید فولاد روسیه در سال های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ با کاهش مواجه شود.
تولید فولاد اوکراین در سال حاضر حدود ۴۰ درصد کمتر از شروع جنگ میباشد تا پایان جنگ احتمالا تولید فولاد اوکراین در سالهای ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ روند کاهشی خواهند داشت.
پس از پایان جنگ بعلت نیاز شدید به محصولات فولادی جهت بازسازی مسلما تولید فولاد اوکراین افزایش زیادی خواهد نمود.
کشورهای آمریکای لاتین : بعلت چشم انداز ضعیف رشد و عدم اطمینان سیاسی تولید فولاد همه کشورهای منطقه در سال ۲۰۲۲ نسبت به ۲۰۲۱ روند کاهشی را تجربه کردند پیش بینی میشود کشورهای آمریکای لاتین به دلیل افزایش صادرات فولاد آنها به ایالات متحده آمریکا در سال های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ تولید فولاد این کشورها حدود ۶ درصد رشد داشته باشند.
برزیل : تولید فولاد برزیل در سال ۲۰۲۲ نسبت به ۲۰۲۱ حدود ۱۱ درصد کاهش داشته چشم انداز سالهای ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ تولید فولاد این کشور به دلیل سیاست های سخت پولی و عدم بهبود وضعیت اقتصادی رشدی نخواهد داشت.
ایالات متحده آمریکا : بعلت تصویب قانون زیرساخت و سایر قوانین ، کاهش تورم و ….. پیش بینی میشود تولید فولاد این کشور پس از کاهش ۶/۲ درصدی در سال ۲۰۲۲ نسبت به سال ۲۰۲۱ ، تولید فولاد آمریکا حدود ۳/۱ درصد در سال ۲۰۲۳ و ۵/۲ درصد در سال ۲۰۲۴ رشد کند.
منابع :
- WORLD STEEL IN FIGURES 2023 ۲- EUROPEAN STEEL IN FIGURES 2023 ۳- تحلیل نویسنده
۴- WORLD STEEL ۲۶ژوئن ۲۰۲۳ ۵- stahl تاریخ ۲۶ جولای ۲۰۲۳ ۶-stahl ۲۱ ژوئن ۲۰۲۳
۷- Stahl 19 ژوئن ۲۰۲۳ ۸- سایت ایانا تاریخ مهرماه ۹۶ نویسنده سرکار خانم سهیلا روزبان
۹- سایت فرارو تاریخ شهریور ماه ۱۴۰۰ ۱۰- Renewable Energy Market Update تاریخ ژوئن ۲۰۲۳
۱۱ – تجزیه و تحلیل روند تولید فولاد زنگ نزن دنیا تا اول سال ۲۰۲۳ و ضرورت تاسیس مجتمع فولاد زنگ نزن در ایران (سید تقی نعیمی )بهمن ۱۴۰۱ سایت معدن ۲۴
۱۲- کتاب تولید فولاد در ایران و مسائل جنبی آن (سید تقی نعیمی )( انتشارات سازمان علمی و صنعتی ایران فروردین ۱۳۶۱)
۱۳- انتشارات فولاد آلیاژی یزد