رنسانس معدنی در خاورمیانه، تهدید یا فرصت برای ایران؟

یادداشتی از علیرضا غیاثوند صاحبنظر حوزه معادن

معدن ۲۴:توسعه معدنی در کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس به ویژه عربستان سعودی و عمان با سرعت عجیبی در حال انجام است. این سؤال مطرح است که آیا این رشد سریع معدنی برای کشور ما تهدید است یا فرصت؟
بدیهی است قدمت قانونگذاری در کشور ما به بیش از یکصد سال میرسد و سابقه معدنکاری در ایران باستان به بیش از هزاران سال قبل برمیگردد. در مقایسه با کشورهای جنوبی حوزه خلیج فارس، ریل گذاری و ایجاد زیرساختهای قانونی، فنی، مالی و … در بخش معدن کشور ما، نزدیک به یک قرن در حال انجام است و قدمت دارد. توانمندیهای نیروهای متخصص معدنی ما همیشه مایه مباهات و فخر ما است. پتانسیل مطلوب معدنی کشور ایران به نسبت کشورهای حاشیه خلیج فارس برتری دارد. اما، کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس به ویژه عربستان سعودی و عمان گوی سبقت را از ما ربوده و به سرعت در حال رشد هستند و به رقبای جدی برای ما تبدیل شدهاند. این موضوع یک تهدید برای بخش معدن ما است.
شرکت “معادن” بزرگترین شرکت معدنی عربستان سعودی و به لحاظ سرمایه بزرگترین شرکت معدنی خاورمیانه است و این شرکت در بین ده شرکت معدنی جهان با بیشترین نرخ رشد قرار دارد. البته، جالب است که مدیرعامل این شرکت، یک فرد خارجی است. تغییر در قوانین معدنی کشور عربستان سعودی، سرمایه گذاری در بخش معدن این کشور را تسهیل نموده و چشم انداز عربستان برای بخش معدن به عنوان ستون سوم در اقتصاد این کشور در سال ۲۰۳۰ است. این در حالی است که سوابق معدنی سازمانهای کشور نظیر سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی و سازمان نظام مهندسی معدن و نیز شرکتهای ایرانی از جمله ذوب آهن اصفهان، شرکت ملی صنایع مس، ایرالکو، فولاد مبارکه و … یقیناً بر شرکت “معادن” عربستان سعودی برتری جدی دارد.
لاجرم شرایط فعلی را باید بپذیریم و تلاش کنیم که وضعیت فعلی را به یک فرصت تبدیل نموده و در جهت منافع ملی از آن بهره جوئیم. تشکیل اوپک معدنی با محوریت کشورهایی از جمله ایران، عربستان، ترکیه، عمان و … در خاورمیانه این امکان را به منطقه میدهد که هم افزائی مناسبی شکل گیرد و از قطب معدنی جهان که در حال شکل گیری در خاورمیانه است، عقب نمانیم. بر اساس تلفیق پتانسیل معدنی، نیروی انسانی متخصص، سوابق تجربی و قانونگذاری در بخش معدن، مقررات فنی، ضوابط و معیارهای فنی موجود، موقعیت جغرافیائی، دسترسی به آبهای آزاد و بازار کشورهای همسایه، شرایط ژئوپولیتیک، دسترسی به ذخایر انرژی فراوان و شرایط اقلیمی، ایران پتانسیل این را دارد که قدرت بلامنازع معدنی خاورمیانه باشد، که متأسفانه، روز به روز از جایگاه واقعی خود فاصله میگیرد و رقبا جایگزین ما میشوند. برای استفاده بهینه از این توانمندیها و پتانسیلهای بالقوه و کسب جایگاه شایسته کشور در بخش معدن خاورمیانه، با توجه به سند چشم انداز کشور، ضروری است بستر مناسب و شرایط لازم برای سرمایه گذاری خارجی و ورود شرکتهای معتبر بین المللی به بخش معدن را فراهم نمائیم و نیز از شرکتهای معدنی موجود در کشور حمایت کنیم. علاوه بر این، با صیانت از نیروی انسانی متخصص، سرمایه گذاری ویژه در بخش اکتشاف، تجهیز و نوسازی ماشینآلات معدنی، حرکت به سمت فرآوری محصولات معدنی با ارزش افزوده بیشتر و بازاریابی منطقهای و بین المللی، از رقبای منطقهای خود سبقت بگیریم. در این بین، سازمان نظام مهندسی معدن با تجربه بیش از دو دهه از زمان شکلگیری و دارا بودن نیروهای تخصصی حقیقی و حقوقی، میتواند در زمینه صدور خدمات فنی و مهندسی به کشورهای عضو اوپک معدنی مدنظر نقش ارزندهای را ایفا نماید.