اکتشاف لیتیوم در ایران از منظر عملیاتی
نوید حسینی علائی
معدن۲۴:اکتشاف و در پی آن استخراج لیتیوم، نیاز به بررسی‌های تخصصی زیادی دارد؛ از جمله نمونه‌برداری دقیق، آنالیزهای شیمیایی، مطالعات زمین‌شناسی و ارزیابی‌های اقتصادی. بنابراین برای اعلام یک کشف قطعی و رقابتی در سطح جهانی به تحقیقات بیش‌تر و گزارشات دقیق‌تری نیاز است. ولی به هر حال، کشف احتمالی ذخایر لیتیوم می‌تواند فرصتی برای توسعه تحقیقات معدنی و نیز سرمایه‌گذاری در این بخش باشد. این تحقیقات می‌توانند به ایران کمک کنند تا به منابع معدنی خود نگاه دقیق‌تری داشته باشد. کشف و ارزیابی ذخایر لیتیوم در شورابه‌ها به دلیل ویژگی‌های خاص این منابع، نیازمند روش‌های تخصصی و دقیق است. این روش‌ها به طور کلی شامل مراحل مختلفی از جمله نمونه‌برداری، تجزیه و تحلیل شیمیایی و ارزیابی اقتصادی هستند.
1- مراحل اکتشاف لیتیوم در شورابه‌ها
1- ۱- نمونه‌برداری از شورابه‌ها
در این مرحله، نمونه‌هایی از شورابه‌های موجود در دریاچه‌های نمکی، پلایا و شورابه‌های زیرسطحی گرفته می‌شود. نمونه‌برداری باید در مکان‌ها و عمق‌های مختلف انجام شود تا تنوع مواد معدنی و غلظت لیتیوم در مناطق مختلف ارزیابی شود.
1- ۲- تحلیل و آزمایش‌های شیمیایی
پس از نمونه‌برداری، نمونه‌ها باید در آزمایشگاه‌های تخصصی مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند. آزمایش‌ها شامل تعیین غلظت لیتیوم در نمونه‌ها و شناسایی دیگر مواد معدنی موجود مانند منیزیم، کلسیم، سدیم و پتاسیم است که می‌تواند بر فرآیند استخراج تأثیر بگذارد. برای این تحلیل‌ها از تکنیک‌های شیمیایی و دستگاه‌هایی مانند Spectroscopy، ICP و Chromatography استفاده می‌شود.
1- ۳- استفاده از تکنیک‌های ژئوفیزیکی
در صورتی که اطلاعات کافی در دسترس نباشد، استفاده از روش‌های ژئوفیزیکی مثل روش ژئوالکتریک و روش ژئومغناطیس می‌تواند به شناسایی منابع زیرسطحی کمک کند.
1- ۴- حفر چاه‌های اکتشافی
حفر چاه‌های اکتشافی در مناطق مختلف می‌تواند به بررسی لایه‌های زیرسطحی و تحلیل ترکیب و غلظت مواد معدنی کمک کند. این چاه‌ها به محققان این امکان را می‌دهند که از عمق‌های مختلف شورابه‌ها نمونه‌برداری کنند و اطلاعات دقیق‌تری از شرایط زیرسطحی به دست آورند.
2- ارزیابی اقتصادی ذخایر لیتیوم
2- ۱- تعیین کیفیت و عیار لیتیوم
برای ارزیابی اقتصادی، ابتدا باید عیار لیتیوم در شورابه‌ها تعیین شود. این موضوع بستگی به غلظت لیتیوم و ترکیب مواد معدنی دارد. در سطح جهانی، حد عیار لیتیوم برای نهشته‌های شورابه‌ای حدود ۴۵۰ گرم بر تن (۰.۰۴۵ درصد) است.
2- ۲- ارزیابی فرآیند استخراج
پس از شناسایی غلظت لیتیوم در شورابه‌ها، باید فرآیند استخراج مناسب انتخاب شود. این فرآیندها شامل روش‌های تبخیر خورشیدی، جذب سطحی، تبادل یونی و الکترودیالیز است.
2- ۳- تحلیل هزینه و فایده
پس از شناسایی ذخایر لیتیوم، باید هزینه‌های استخراج و فرآوری آنها تحلیل شود. این شامل هزینه‌های استخراج، انتقال، فرآوری و همچنین تحلیل قیمت جهانی لیتیوم و رقابت با سایر کشورها است. این ارزیابی می‌تواند به تصمیم‌گیری درباره اینکه آیا استخراج این منابع به لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه است یا خیر کمک کند.
تاثیر کشف ذخایر لیتیوم بر صنعت معدن ایران
لیتیوم با توجه به کاربرد آن در باتری‌های الکتریکی، خودروهای برقی و انرژی‌های تجدیدپذیر، اهمیت زیادی پیدا کرده است. کشف ذخایر لیتیوم با غلظت‌های قابل رقابت جهانی می‌تواند ایران رو به یکی از مراکز اصلی تولید لیتیوم در جهان تبدیل نماید. از مهم‌ترین مزایای اقتصادی کشف ذخایر لیتیوم می‌توان به ایجاد فرصت‌های شغلی، توسعه صنایع بالادستی و پایین‌دستی و افزایش صادرات اشاره کرد. همچنین کشف و بهره‌برداری از ذخایر لیتیوم می‌تواند تأثیرات قابل توجهی در زنجیره تأمین مواد معدنی داشته باشد که مهم‌ترین آنها عبارتند از:
• تنوع تأمین: کشورهایی که ذخایر لیتیوم دارند، می‌توانند به تنوع در تأمین مواد معدنی جهانی کمک کنند و از وابستگی به چند کشور محدود، مانند چین و استرالیا، بکاهند. این تنوع می‌تواند باعث کاهش ریسک‌های ناشی از نوسانات قیمت و بحران‌های جهانی در بازار مواد معدنی شود.
• وابستگی به تکنولوژی‌های نوین: استخراج و فرآوری لیتیوم نیازمند تکنولوژی‌های پیشرفته است. ایران باید در زمینه توسعه فناوری‌های استخراج و فرآوری پیشرفته سرمایه‌گذاری کند تا این صنعت به صورت رقابتی در سطح جهانی عمل کند.
• حمایت از تولید داخلی: با تولید و فرآوری مواد معدنی مورد نیاز صنایع داخلی و خارجی، ایران می‌تواند به استقلال اقتصادی در این حوزه دست پیدا کند و نیاز به واردات مواد معدنی خاص را کاهش دهد.
به هر حال اگر نتایج کشف لیتیوم در شورابه‌های ایران صحت داشته و بزرگ نمایی نشده باشد، پیشنهاد می‌شود که به منظور بهره‌برداری بهتر و تسریع در فرآیند استخراج، مناطق مذکور به بخش خصوصی واگذار شوند و دولت تنها نقش سیاست‌گذاری و نظارتی را ایفا کند. این رویکرد مزایای زیادی می‌تواند داشته باشد که مهم‌ترین آنها عبارتند از:
– افزایش بهره‌وری و سرعت توسعه
– انتقال دانش فنی و فناوری
– افزایش رقابت و بهبود کیفیت
– کاهش بار مالی دولت
– اشتغال‌زایی و رشد اقتصادی
– استفاده از تجربه و شبکه‌های بین‌المللی