گزارشی از تخلفات و اتفاقات پیرامون معدن اندریان /حواشی معدن طلایی، گریبان معاون معدنی سابق وزارت صمت را گرفت
مشکلات محیط زیستی و آلودگی منطقه با سیانور، برداشت غیر مجاز و مرگ دو نفر، ابهام در نحوه واگذاری معدن به بخش خصوصی و ابهام در مدل مشارکت طرف خارجی، از جمله حواشی داغ معدن اندریان در دو سال اخیر بوده است. همین موضوع سبب شده تا پای مقامات قضایی و همچنین نمایندگان مجلس به موضوع باز شده و پرونده مفصلی در این خصوص تشکیل گردد. با این حال گزارشات رسیده به این رسانه نشان می‌دهد ابعاد این پرونده گسترده بود و پای وزیر و معاون امور معدنی وزیر وقت صمت در سال ۸۲ در میان است. در این گزارش جزییات مربوط به برخی تخلفات پرونده اندریان مرور شده است که می‌خوانید.
آغاز حواشی با مرگ حفاران غیرمجاز
نخستین حاشیه این معدن طلایی به مرداد ۱۳۹۷ بازمی‌گردد که در جریان حفاری غیرمجاز از آن معدن، دو نفر کشته شدند. در آن زمان حسن یحیوی فرماندار شهرستان ورزقان اعلام کرد که با شکایت پیمانکار این معدن، تعدادی از حفاران غیرمجاز شناسایی و به مراجع قضایی معرفی شده‌اند. محمدرضا بهرامن نیز در قامت رییس خانه معدن ایران و همچنین رییس هیات مدیره نسبت به تبعات اقتصادی و اجتماعی برداشت غیرمجاز از این معدن هشدار داده و گفته بود: در ۲ کیلومتری محدوده معدن در روستای «اندریان»، تونل‌هایی برای رسیدن به رگه‌های طلا و برداشت از آنها، شناسایی شده که علاوه بر نیروی انتظامی، حراست معدن نیز جهت جلوگیری از وقوع نه تنها برداشت‌های غیرمجاز، بلکه وقوع اتفاقات و سوانح تلخ کنترل و نظارت را بیشتر کرده است.
آلودگی زیست محیطی؛ همچنان ادامه دارد
یکی از مهم‌ترین تخلفات مطرح شده درخصوص فعالیت معدن طلای اندریان، استفاده از سیانور جهت استخراج طلا بوده است. این موضوع اواسط سال ۹۸ با اعتراض اهالی منطقه خاروانا و ورزقان مطرح و با هشدار فعالان زیست محیطی و فعالان دانشجویی همراه شد.
هرچند این اعتراضات در سال ۹۸ به جایی نرسید اما تلف شدن تعدادی گوسفند در اطراف معدن طلای اندریان در نوروز ۹۹ سبب شد تا اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان‌شرقی دستور توقف فعالیت این معدن را صادر کند.
با این حال این معدن بار دیگر فعالیت خود را از سر گرفت، هرچند از ابتدای آبان تیم ویژه‌ای در استانداری آذربایجان شرقی برای بررسی مسائل زیست محیطی معدن طلای اندریان تشکیل شده است.
ابهامات حقوقی و مالکیتی
حاشیه مهم دیگر درباره معدن ابهام در واگذاری معدن به بخش خصوصی و همچنین سهم طرف خارجی در این معدن است. براساس این گزارش، بخش عمده‌ای از سهام معدن طلای اندریان به یک شرکت گرجستانی واگذار شده که این موضوع مورد اعتراض نمایندگان مجلس و فعالان حوزه معدن قرار گرفته است.
محمدرضا بهرامن در سال ۹۷ در گفت‌وگو با خبرگزاری ایرنا در این باره توضیح داده بود که سهم بخش خصوصی ایران در این معدن ۳۰ درصد و سهم سرمایه‌گذار خارجی ۷۰ درصد است اما در آینده نزدیک این رقم به صورت مساوی و به صورت ۵۰ درصد بین دو بخش تقسیم خواهد شد.
با این حال این آینده نزدیک هنوز به وقوع نپیوسته است. چند روز پیش الله وردی دهقانی نماینده مردم ورزقان در مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی در این باره به خبرگزاری ایرنا گفت: در زمان حاضر ۷۳ درصد سهام معدن در اختیار شرکت «لاسورا»، ۱۳ درصد متعلق به «شرکت منطقه ای معادن آذربایجان»، ۹ درصد در اختیار آقای هبرامه و سه درصد نیز در اختیار آقای هاشمی است.
همچنین شنیده شده که دیوان محاسبات کشور به موضوع نحوه واگذاری معدن به بخش‌خصوصی ورود کرده و پرونده‌ای در این خصوص تشکیل شده است.
از معدن اندریان بیشتر بدانیم
معدن طلای «اندریان» شهرستان ورزقان در ۹۰ کیلومتری شمال‌شرق تبریز از جمله معادن ارزشمند آذربایجان‌شرقی است. در حال حاضر ۲ معدن طلای «اندریان» و «مزرعه شادی» در شهرستان ورزقان در حال بهره برداری است و گفته می شود معدن طلای اندریان ۱۲۰ هکتار وسعت و ۳۰ میلیون تن ذخیره طلا با عیار ۵ درصد دارد.
فعالیت‌های اکتشافی در محدوده معدن طلای اندریان از سال ۱۳۷۲ توسط شرکت منطقه‌ای معادن آذربایجان شروع شد اما به دلیل ضعف فنی و مشکلات مالی، به نتیجه‌ای نرسید. پس از آن شرکت سهامی کل کل معادن ایران از سال ۷۷ تا ۸۲ اکتشافات گسترده و پرهزینه‌ای را در منطقه انجام داد و پس از آن مجددا معدن جهت بهره‌برداری به شرکت منطقه‌ای معادن آذربایجان واگذار گردید.
براساس اطلاعات عمومی درج شده در روزنامه رسمی، در آن زمان محمدرضا بهرامن رییس خانه معدن ایران، محمد حسین قیسی (که ریاست اداره اکتشافات معدنی اداره کل معادن استان آذربایجان غربی را در کارنامه دارد) و سید حسن هاشمی فرهمند به عنوان اعضای هیات مدیره فعالیت داشته‌اند. همکاری که تاهمین اواخر نیز ادامه داشته اما با افزایش حواشی به وجود آمده، خرداد امسال محمدرضا بهرامن از هیات مدیره خارج و جای خود را به رجب معماری خلجان داده است.
نکته دیگر این که در سال ۸۶ شرکت جدید با مشارکت شرکت منطقه‌ای معادن آذربایجان و سرمایه‌گذار گرجستانی به نام زرین داغ آستارکان تاسیس و معدن طلای اندریان را در اختیار گرفت که میزان سهم طرف ایرانی و خارجی در این شرکت با انتقادات زیادی مواجه شده است.
باز شدن پای معاون سابق معدنی وزیر صنعت به پرونده
حواشی گسترده درخصوص معدن طلای اندریان، پای دیوان محاسبات را نیز به این پرونده باز کرده است. براساس این گزارش دادستان دیوان محاسبات کشور خرداد سال گذشته در دادخواستی به بررسی تخلفات مالی و حقوقی انجام گرفته در واگذاری این معدن پرداخته است.
براساس مفاد این دادخواست، اعضای هیات مدیره اعضای هیات مدیره شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران، اعضای هیات عامل سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدن ایران (ایمیدرو)، مدیرکل وقت معادن استان آذربایجان شرقی، معاون وقت امور معادن و صنایع معدنی وزارت صمت و همچنین وزیر وقت صمت در سال ۸۲ به عنوان خواندگان مطرح هستند.
در این دادخواست آمده است که براساس گزارش شماره ۲۷/۳/۵۱۹/۹۶ مورخ ۲۸ اسفند ۹۶ هیات نهم حسابرسی امور اقتصادی و زیربنایی در خصوص عملکرد اجرایی مالی شرکت سهامی تهیه و تولید مواد معدنی ایران، پروانه‌های اکتشاف این معدن با دستور جعفر سرقینی معاون وقت امور معدنی وزیر صمت و اخذ مصوبه دو عضو هیات عامل ایمیدرو و مدیرکل وقت معادن استان آذربایجان شرقی، بدون دریافت و لحاظ کردن هزینه‌های مصرف شده دولت و بدون رعایت تشریفات قانونی به شرکت خصوصی واگذار شده است.
همچنین محمدرضا نعمت‌زاده نیز به دلیل عدم رعایت ماده ۳۵ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور مورد خطاب دادستان دیوان محاسبات کشور قرار گرفته است.
به نظر می‌رسد سرآغاز تخلفات متعدد در معدن اندریان را باید در حمایت‌ها و دستوران فراقانونی سرقینی معاون سابق معدنی وزیر صمت جست‌وجو کرد. در گزارش دادستان دیوان محاسبات کشور در این خصوص آمده است: «بنا بر دستور خوانده ردیف هفتم (معاون وقت معدنی وزیر صمت) علیرغم مصوبه مورخ ۲۵/۵/۸۲، کمیته بررسی طرح‌های سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران پروانه‌های اکتشاف بدون دریافت و لحاظ کردن هزینه‌های مصرف شده دولت و بدون رعایت تشریفات قانونی به شرکت خصوصی مذکور واگذار گردیده است. این در حالی است که بدون رعایت و توجه به صرفه و صلاح بیت‌المال و اکتشافات صورت پذیرفته دولت معادن طلای اکتشافی را با ظهرنویسی پروانه‌های اکتشافی به نام شرکت منطقه‌ای آذربایجان منتقل می‌نمایند در ادامه امر نیز با عنایت به ضعف منابع مالی و تخصصی شرکت معنون با مشارکت یک شرکت روسی استخراج طلا و نقره توسط شرکت زرین داغ آستارگان اقدام شده است که این امور از مصادیق موضوع بند ه ماده ۲۳ قانون دیوان محاسبات کشور است».
در نهایت نیز دادستانی دیوان محاسبات کشور درخواست خود را برای پرداخت سود سهام دولت به مبلغ بیش از ۱۳۶ میلیارد تومان و همچنین استرداد امتیاز معدن به دولت ارایه کرده است.
پشت معدن طلای اندریان یک مافیا خوابیده است
در حال حاضر ابهامات و حواشی فراوان حقوقی، مالی و زیست محیطی معدن اندریان، سبب ورود نمایندگان مجلس شورای اسلامی به موضوع شده است.
محمدحسین فرهنگی نماینده مردم تبریز، آذرشهر و اسکو در مجلس شورای اسلامی شهریور امسال در این خصوص به ایرنا گفته بود: با توجه به اینکه زمین و زمان از آلایندگی این معدن داد می زنند و شواهد متعددی از آلایندگی آن وجود دارد که از جمله تلف شدن احشام و خشکی درختان منطقه است و باید سازمان حفاظت محیط زیست در نظر قبلی خود در خصوص عدم آلایندگی این معدن تجدید نظر کند.
احمدعلیرضا بیگی، نماینده مردم تبریز، آذرشهر و اسکو نیز در این باره در مهرماه امسال به خبرگزاری دانشجو با اشاره به ورود دستگاه قضایی به موضوع و تشکیل یک پرونده مفصل برای این معدن گفت: آزمایش‌هایی که تهیه شده، از وجود سیانور بیش از ۳۰۰ درصد حد مجاز حکایت می‌کند. متاسفانه این مقدار از سیانور منجر به تلف شدن دام‌های اهالی منطقه شده است.
الله وردی دهقانی عضو کمیسیون صنایع و معادن و نماینده مردم ورزقان در مجلس شورای اسلامی نیز دهم آبان امسال در گفت‌وگو با خبرگزاری ایرنا با بیان این که فعالیت معدن اندریان شفاف نیست اعلام کرد: تا امروز هویت نماینده گرجستانی شرکت پیمانکار معدن طلای اندریان و کیفیت واگذاری آن در سال‌های قبل مشخص نشده است.
دهقانی با اشاره به اینکه معدن طلای اندریان در زمان حاضر با مشکلات اجتماعی در قالب مرگ هشت نه نفر از برداشت کنندگان قاچاق خاک و سنگ طلا و عدم شفافیت در استخراج مواجه است، گفت: اینهایی که به عنوان پیمانکار و مالک معدن در منطقه فعالیت می‌کنند، اصلا کارشناس معدن نیستند.
وی با بیان اینکه در پشت معدن طلای اندریان یک مافیا خوابیده است، تشریح کرد: ما نه تنها با فعالیت معدن مخالف نیستیم، بلکه بر این باوریم که این معدن دارایی ماست و باید از آن برای اشتغالزایی، ایجاد ارزش افزوده و تولید ثروت حداکثر استفاده را کنیم و مردم منطقه منتفع شوند، اما این کار باید به شکل شفاف و بر مبنای رعایت اصول و مقررات در ابعاد اقتصادی و زیست محیطی انجام شود.
دهقانی با بیان اینکه به نقل از من نوشته‌اند که معدن طلای اندریان در ازای دریافت اس ۳۰۰ به روس ها واگذار شده است، افزود: وقتی سامانه سوم خرداد را تولید و پهپاد آمریکایی را نیز با آن ساقط کرده ایم، نیازی به اس ۳۰۰ نداریم، ضمن اینکه این معدن اصلا در دست روسها نیست.
این نماینده مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه کسانی که پشت سر این شایعات هستند، هدف شان گل آلود کردن آب است و شاید در برخی نهادها نیز دست دارند، تشریح کرد: در ظاهر شرکتی به نام «لاسورا» که گفته می شود در قبرس ثبت شده است، پیمانکار استخراج طلا از معدن اندریان و شخصی گرجستانی به نام «لبدوف» نیز نماینده آن در معدن است.
دهقانی اضافه کرد: واقعیت این است که صاحب اصلی شرکت «لاسورا» تاکنون در ایران دیده نشده است و به منطقه نیامده و معلوم نیست که آیا وجود خارجی دارد یا نه و این وضعیت این گمانه را در افکار عمومی تقویت می‌کند که معدن در اصل توسط شرکت‌های ایران و به نام شرکت خارجی مدیریت و استخراج می‌شود.