تامین آب مورد نیاز صنایع معدنی بافق از پساب فاضلاب

شرکت سنگ‌آهن مرکزی ایران با اجرای طرح تصفیه‌خانه فاضلاب مرکز شهرستان بافق درصدد برآمد تا ۸۰۰ لیتر بر ثانیه آب مورد نیاز این بخش را از فاضلاب استحصال کند.

شهرستان بافق که به گنجینه معادن ایران شهرت دارد، در منطقه خشک و بیابانی کشور واقع شده است، زمستان کوتاه و فصل گرمای طولانی دارد و عمدتا متوسط دمای این شهر بالای ۴۰ درجه سانتی‌گراد است.

بافق از گذشته‌های دور تاکنون همواره برای صنایع معدنی و چرخه فولاد با کمبود منابع آب پایدار مواجه بوده است و با وجود آن که از ابتدای دهه ۵۰ خورشیدی یعنی قبل از استخراج و بهره‌برداری از معدن (کوه) سنگ‌آهن چغارت با ۱.۴ میلیارد تن ذخیره که اکنون به گودالی تبدیل شده، مسئولان وقت نسبت به حفر ده‌ها چاه در این شهرستان برای دسترسی به آب کافی و مطلوب اقدام کردند که برخی از آن‌ها دبی خوبی دارد، اما به خاطر اجرای طرح توسعه، اکتشاف، استخراج و ایجاد کارخانه‌های جوار معدنی، آب موجود نیاز این واحدها را برطرف نمی‌کرد.

در دهه ۸۰ شمسی با خرید ۲۰۰ لیتر بر ثانیه آب و اجرای ۲۰۰ کیلومتر لوله‌گذاری، آب به شرکت سنگ‌آهن رسید و از این سهم ۸۰ لیتر بر ثانیه در چارچوب انجام مسئولیت‌های اجتماعی، به مردم بافق اختصاص یافت و بقیه در چرخه تولید و فراوری مواد معدنی مورد استفاده قرار گرفت.

همزمان با اجرای طرح‌های جوار معدنی از قبیل آگلومراسیون و گندله‌سازی، کنسانتره و نهایتا آغاز ساخت کارخانه فولاد ۸۰۰ هزار تنی در بافق، آهنگ جستجو برای یافتن و استحصال آب شتاب گرفت که این موضوع منجر به اجرای طرح فاضلاب شهری بافق از سوی شرکت سنگ‌آهن مرکزی شد، طبق پیش‌بینی‌های کارشناسان بیش از ۱۲۰ لیتر پساب حاصل از تصفیه فاضلاب شهری بافق می‌تواند در چرخه تولید مورد استفاده قرار گیرد که با اجرای این طرح تاکنون انشعاب ۴۰ درصد از ساکنان بافق به شبکه فاضلاب شهری وصل شده و بقیه نیز در حال اجرا است.

طرح فاضلاب شهری

طرح شبکه فاضلاب شهری بافق به طول ۲۰۰ کیلومتر در قالب قرارداد بیع متقابل بین شرکت سنگ‌آهن مرکزی بافق و شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور در سال ۹۱ بسته شده و در بهمن ۹۲ با پیش‌بینی سرمایه‌گذاری ۳۰۰ میلیارد تومانی با هدف ایجاد شبکه جمع‌آروی، تاسیسات تصفیه فاضلاب شهری و استفاده از آب استحصال شده به میزان ۱۰۰ تا ۱۲۰ لیتر بر ثانیه، در صنعت و کارخانه‌های جوار معدنی بسته شد.

قرار بود این طرح، ظرف مدت سه سال، تکمیل و به بهره‌برداری برسد اما به خاطر شرایط نامناسب اقتصادی ناشی از تحریم و افزایش نرخ‌ها، پیمانکاران حاضر به اجرای تعهدات خود نبودند و از میدان عمل خارج می‌شدند تا جایی که حفاری‌های برجا مانده از این طرح، نارضایتی مردم به ویژه معلولان، جانبازان و سالمندان را که برای تردد در معابر شهری با مشکل مواجه بودند، باعث شد.

تحریم و تعطیلی دو ساله طرح فاضلاب بافق 

مدیر کنترل طرح فاضلاب شهری بافق بیان کرد: شرایط بد اقتصادی و تحریم‌های ظالمانه و مشکل تامین برخی از قطعات اساسی، باعث تعطیلی پروژه شبکه فاضلاب شهری بافق به مدت دو سال و تاخیر و کندی در روند اجرای این طرح شد.

ابوالفضل باباییان افزود: طرح فاضلاب شهری بافق نسبت به طرح‌های مشابه در کشور بیشترین پیشرفت را دارد و شرکت سنگ‌آهن مرکزی به عنوان طرف قرارداد آب و فاضلاب کشور، بودجه قابل توجهی را به این طرح اختصاص داده است.

وی طول این طرح را ۲۰۰ کیلومتر با اعتبار ۳۰۰ میلیارد تومان اعلام و بیان کرد: در اجرای این طرح، شهر بافق به دو ناحیه  الف و ب تقسیم و اجرای هر یکصد کیلومتر به یک پیمانکار واگذار شد که هم‌اکنون اجرای طرح با جدیت و آهنگ پرشتاب در دست اجرا است و تلاش می‌شود تا پایان سال ۱۴۰۰ این طرح به ایستگاه آخر برسد و انشعاب شهروندان به شبکه فاضلاب شهری وصل شود.

استفاده از پساب در معدن سنگ‌آهن بافق

مدیر کنترل طرح فاضلاب شهری بافق، با تبیین اهمیت اجرای پروژه فاضلاب بافق در زمینه تامین آب مورد نیاز بخش صنعت و معدن شهرستان، تصریح کرد: جمع‎‌آوری، انتقال و تصفیه فاضلاب، از شاخص‌‎های مهم توسعه شهری است و هم‌اکنون که بافق دوران گذر به قطب صنعتی شدن را پیش‌روی دارد، اجرای شبکه فاضلاب و تصفیه‌خانه آن می‌تواند افق صنعتی شهرستان را با شتاب بیشتری محقق سازد.

باباییان اضافه کرد: بر اساس قراداد، شرکت سنگ‌آهن مرکزی با تامین هزینه اجرای این پروژه مهم با پیش‌بینی پوشش جمعیت شهری ۶۵ هزار نفری بافق، پس از اجرای کامل طرح، به مدت ۳۵ سال برای پیشبرد طرح‌های صنعتی و جوار معدنی از پساب آن بهره‌برداری می‌کند.

وی در خصوص مزایای این طرح برای شهر بافق گفت: بهره‎‌برداری از این طرح‎ علاوه بر استفاده بهینه از پساب فاضلاب شهری در چرخه صنایع در دست اجرای شرکت سنگ‌آهن مرکزی، در ارتقا بهداشت و حفظ محیط زیست شهر هم به دلیل بالا بودن سطح آب‌های زیرزمینی و خطر آلودگی این منابع از اهمیت بسزایی برخوردار است.

مدیر کنترل طرح فاضلاب شهری بافق با بیان اینکه پساب فاضلاب برای مصارف مختلف مانند تزریق آب سالم به سفره‌های آب زیرزمینی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، افزود: یک خط ۱۳ کیلومتری برای انتقال پساب از تصفیه‌خانه به سمت طرح‌های معدنی و صنعتی شرکت سنگ‌آهن مرکزی ایران – بافق اجرا شده است.

بهره‌برداری از تصفیه‌خانه و تاسیسات جمع‌آوری و انتقال فاضلاب و آب شیرین کن بافق، افتتاح چهار مخزن بتنی جمعا به ظرفیت ۴۵ هزار مترمکعب، ۲۵ خرداد ۱۴۰۰ با حضور وزیر وقت نیرو انجام شد.

مدیر طرح فاضلاب شهری شرکت سنگ‌آهن مرکزی ایران گفت: طول لوله‌گذاری این طرح در سطح شهر ۱۸۵ کیلومتر است که تاکنون ۱۸۰ کیلومتر آن انجام و انشاب ۴۰ درصد مشترکان به این شبکه وصل شده است.

نادر محمدباقری افزود: مجموع انشعاب‌های دو ناحیه پیش‌بینی شده در شهر بافق  ۱۵ هزار انشعاب است و پیشرفت این طرح هم‌اکنون افزون بر ۹۵ درصد است و تا پایان سال جاری تمامی مناطق شهر به این شبکه متصل می‌شود.

جستجوی آب در فاضلاب شهری یزد

مدیرعامل شرکت سنگ‌آهن مرکزی بافق بیان کرد: علاوه بر ایجاد شبکه جمع‌آوری و تصفیه‌خانه فاضلاب شهری بافق برای استفاده از پساب این شبکه در بخش صنایع معدنی شهرستان، در قراردادی دیگر برای انتقال پساب شبکه فاضلاب شهر یزد نیز از سوی این شرکت اقداماتی صورت گرفته است.

رضا فلاح مبارکه یادآور شد: کارخانه‌ها و صنایع جوار معدنی به آب شیرین نیاز دارند و این در حالی است که آب برخی از چاه‌های اطراف بافق شور شده است و سختی زیادی دارد که این مسئله باعث آسیب به تاسیسات صنایع و معادن می‌شود، لذا تامین آب از پساب فاضلاب شهری یزد نیز برای تامین پایدار آب مورد نیاز در دستور کار قرار گرفت.

وی هزینه اجرای شبکه و تصفیه‌خانه برای پساب شهری انتقای از یزد را یک هزار و ۳۵۰ میلیارد تومان اعلام کرد و افزود: بیعانه این قرارداد به مبلغ ۲۰۰ میلیارد تومان پرداخت شده و عملیات اجرایی طرح یاد شده بزودی آغاز می‌شود.

مدیرعامل شرکت سنگ‌آهن مرکزی خاطرنشان کرد: هزینه اجرای لوله‌گذاری و خط انتقال ۱۱۰ کیلومتری از یزد به بافق جدای از هزینه اجرای طرح فاضلاب شهری و ایجاد تصفیه‌خانه است که رقم آن هنوز برآورد نشده است.

فلاح مبارکه، آب قابل استحصال ناشی از اجرای این طرح را با توجه به جمعیت کنونی شهر یزد، ۸۰۰ لیتر بر ثانیه اعلام کرد و گفت: بر اساس این قرارداد، شرکت سنگ‌آهن مرکزی می‌تواند به مدت ۳۶ سال از پساب این طرح استفاده کند که همراه با افزایش جمعیت و تعداد مشترکان، میزان بازگشت آب به چرخه مصرف هم افزایش می‌یابد.

وی ادامه داد: ایجاد تصفیه‌خانه و آب‌شیرین‌کن برای کاهش سختی و شوری برخی از چاه‌ها بسیار هزینه بر است ضمن اینکه آب اینگونه منابع، پاسخگوی نیاز معادن زیر پوشش شرکت و صنایع مربوطه نیست.

مدیرعامل شرکت سنگ‌آهن مرکزی یکی دیگر از راه‌های دسترسی به آب را بهره‌برداری از هشت حلقه چاه در منطقه حسن آباد واقع در ۱۰ کیلومتری معدن سنگ‌آهن چغارت اعلام کرد و بدون ذکر دبی آب آن گفت: در گذشته بنا به دلایلی مجوز استفاده از این چاه‌ها لغو شده اما با رایزنی‌هایی به عمل آمده، اکنون تلاش می‌شود تا مجددا مجوز استفاده از آن‌ها صادر شود.

بر اساس گزارشی از ایرنا، سالانه بیش از ۹ میلیون تن سنگ‌آهن از معادن‌ شهرستان بافق استخراج می‌شود و هم‌اینک افزون بر ۶ هزار و ۷۰۰ نفر در شرکت سنگ‌آهن مرکزی ایران-بافق به کار اشتغال دارند که با احتساب بازنشستگان و خانواده‌های آن‌ها حدود ۷۸ درصد جمعیت این شهرستان به نوعی از طریق این شرکت ارتزاق می‌کنند.

سرب، روی، فسفات آسفوردی، سنگ‌های تزئینی و اورانیوم از دیگر معادن فعال شهرستان بافق و گندله، آگلومراسیون و کارخانه فولاد از مهم‌ترین طرح‌های جوار معدنی در این شهرستان است.

مرکز شهرستان ۵۲ هزار نفری بافق در فاصله ۱۱۰ کیلومتری جنوب شرق شهر یزد قرار دارد.