پایداری اقتصادی صنعت فولاد در گرو تولید فولادهای پیشرفته

یادداشت اختصاصی طهمورث جوانبخت مدیرعامل فولاد خراسان برای معدن۲۴

با توجه به سهم عمده ای که صنعت فولاد در درآمدزایی، خلق ارزش افزوده و اشتغالزایی کشور دارد، می‌تواند موتور محرک صنعتی کشور باشد و نقش بسزایی در ارزآوری و پایداری اقتصاد کلان کشور ایفا نماید.
از طرفی صنعت فولاد کشور با چالش هایی از جمله تغییرات قیمت مواد اولیه، نوسانات بازار جهانی، تغییرات سریع تکنولوژی، چالش سطح بهره وری صنایع، توسعه نامتوازن زیرساختها، لجستیک و هزینه های ناشی از افزایش بها و پایداری حاملهای انرژی روبروست که حاشیه سود این صنعت را تهدید می نماید بطوری که صرف نظر از تعرفه های قیمتی، تا سال ۱۴۰۴ حدود ۳۰۰ میلیون متر مکعب ناترازی گاز در کشور وجود خواهد داشت و در حوزه برق نیز به منظور تحقق چشم انداز ۲۰ ساله در افق ۱۴۰۴ برای تولید ۵۵ میلیون تن فولاد میانی، سالانه معادل ۹۵۶۱ مگاوات برق نیاز است که حدود ۳/۱ برابر مقدار مصرف برق فعلی فولاد می باشد.
این چالش ها هرکدام دارای مولفه های خاص خود بوده و در اثر برهم کنش و هم افزایی، تشدید تبعاتی را به دنبال داشته و در فضای پیچیده تجارت جهانی با تمرکز بر توسعه پایدار، رنگ و بوی بیشتری به خود می گیرد.
رمز بقای این صنعت کلیدی، همراستایی با جهت گیری جهانی و پیش بینی زیرساخت ها و نیز راهبردهایی است که با بهره گیری حداکثری از فرصت های پیش رو، بر چالش ها و تهدیدهای حال و آینده فائق گردد و مسیر خود را دوشادوش پیشگامان این صنعت جهانی در عرصه تولید فولادهای پیشرفته طی نماید.
فرصت های نهفته و آشکار تولید فولادهای پیشرفته و با ارزش افزوده بالا بر کسی پوشیده نیست که می توان از ابعاد زیر به موضوع توجه نمود:
• ارتقای حاشیه سود و گسترش عرصه بازارهای داخلی و صادراتی و استفاده از ظرفیت های باز بازار

• اشتغال آفرینی بواسطه سرمایه گذاری بخش خصوصی، داخلی و خارجی در حوزه ایجاد زیرساخت و راه اندازی خطوط تولید فولادهای پیشرفته و تکمیل زنجیرهی فولادی با نگاه حرکت به سمت محصول نهایی و فولادهای خاص
• بهینهسازی فرآیند با استفاده از ابزارهای روز دنیا مانند IOT، هوش مصنوعی، تولید فولاد سبز، اقتصاد چرخشی و…
• ایجاد مزیت رقابتی بواسطه تکمیل سبد محصولات، خلق ارزش برای مصرف کننده، برندینگ، حفظ و ارتقای جایگاه رقابتی در صنعت

همچنین از پتانسیل ها و جذابیتهای تولید فولاد با ارزش افزوده بالا می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• میزان تولید و مصرف
در سال ۱۴۰۰ از حدود ۳۰ میلیون تن فولاد کشور نزدیک به ۶۰۰ هزار تن آن را تولید فولادهای با ارزش افزوده بالا تشکیل داده بود. امروز در حالی سهم فولادهای آلیاژی و خاص بین ۳ تا ۵ درصد تولید فولاد کشورمان است که این سهم در ژاپن به بیش از ۱۳ درصد رسیده است و در کل، هرچه فولادساز‌ها توسعه یافته تر ‌شوند، سهم فولادهای خاص، سبک‌تر و آلیاژی در آن کشورها بیشتر می‌شود. اگر تولید فولاد جهان را ۹/۱ میلیارد تن در نظر بگیریم، ۱۲ درصد آن فولادهای با ارزش افزوده بالا است.

• بهینه سازی هزینه های مربوط به روند حرکت به سمت تولید فولاد سبز با تولید فولادهای پیشرفته
تولید فولادهای پیشرفته و با ارزش افزوده بالا در صورت استفاده از تکنولوژی های سبز می تواند هزینه های مربوط به CO2 را به شدت کاهش دهد، با در نظر گرفتن این موضوع که هزینه های مربوط به کنترل CO2 در اروپا به طور قابل توجهی از کمتر از ۵ یورو در هر تن CO2 در سال ۲۰۱۶ به بالاتر از ۳۰ یورو در هر تن در ۲۰۲۱ افزایش یافته است که با این روند انتظار میرود به ۵۰ تا ۱۰۰ یورو در هر تن تا سال ۲۰۳۰ افزایش یابد.

• نکات مهم در سرمایه گذاری، تولید و صادرات محصولات دارای ارزش افزوده بالا
از نکات قابل توجه در تولید فولاد با ارزش افزوده بالاتر میتوان به سرمایه گذاری قابل توجه، دستیابی به تکنولوژی روز، مصرف محدود در داخل کشور و لزوم صادرات این نوع فولادها به کیفیت بالا، برندسازی و بازاریابی بین المللی اشاره کرد.

جمع بندی:
با توجه به کلیه چالش های این صنعت که همگی بیانگر کاهش میزان فروش و کاهش حاشیه سود تولیدکنندگان فولادی می باشد، بایستی در راستای اطمینان از پایداری اقتصادی و زیست محیطی در آینده، یک سری اقدامات کوتاه مدت عملیاتی و میان مدت تا بلند مدت استراتژیک درنظر گرفته شود که این اقدامات راهبردی می تواند شامل مراحل بازسازی و گام هایی در جهت تقویت جایگاه شرکت های فولادی با تنوع بخشیدن به توانمندی های آنها و پایداری به سمت تولید فولادهای با ارزش افزوده بالاتر باشند.
همچنین در افق پیش روی فولاد کشور، توصیه می شود که تولید کمی به تولید کیفی توسعه یابد و هدفمند کردن و کنترل مجوزها، تعیین تکلیف طرحهای مازاد و راکد، هدایت سرمایه گذاریها در جهت تکمیل زنجیره، توسعه معادن، زیرساخت و تولید محصولات با ارزش افزوده بالا و … قطعا می بایست در دستور کار قرار گیرد.